Niezależnie od tego, jak wielkie są Twoje oszczędności, możesz pożyczyć swoje pieniądze na pewien czas państwu i otrzymać za to wynagrodzenie. Wystarczy, że kupisz obligacje skarbowe. Co trzeba o nich wiedzieć? Na jaki zysk można liczyć i czy jest on gwarantowany? To tylko, niektóre z pytań, jakie z pewnością przychodzą Ci do głowy. Odpowiedzi znajdziesz poniżej.
Z tekstu dowiesz się:
- Kto emituje obligacje skarbowe i dlaczego?
- Kto i na jakich zasadach może kupić obligacje skarbowe?
- Jakie są rodzaje obligacji skarbowych?
- Jak wygląda oferta i rentowność obligacji skarbowych?
- Czy kupno obligacji skarbowych to bezpieczny sposób oszczędzania?
Posiadanie oszczędności daje komfort psychiczny i spokój w planowaniu wydatków, ale oznacza też dylematy, co zrobić z pieniędzmi, by były one bezpieczne i na dodatek pracowały na rzecz swojego właściciela. Spektrum możliwości jest bardzo szerokie – lokaty bankowe, obligacje skarbowe (zakup na rynku pierwotnym lub wtórnym), jednostki funduszy inwestycyjnych, akcje, inwestycje w nieruchomości, złoto czy kryptowaluty. Każda z opcji ma swoje plusy i minusy. Wybór zawsze będzie uzależniony od kwoty jaką masz do dyspozycji, okresu przez jaki planujesz pomnażać środki i zysków jakie chcesz osiągnąć. Z tymi ostatnimi wiąże się kwestia ryzyka – nie da się ukryć, że myśląc o ponadprzeciętnych zyskach musisz się liczyć z możliwością utraty choćby części kapitału.
Produktem, który daje atrakcyjne stopy zwrotu przy niewielkim ryzyku są obligacje skarbowe. Przed podjęciem decyzji o ich kupnie powinieneś zdobyć nieco wiedzy teoretycznej, która umożliwi Ci przemyślane i świadome inwestowanie.
Obligacje skarbowe – co to za produkt i dla kogo?
Obligacje skarbowe, podobnie jak korporacyjne czy komunalne, są rodzajem obligacji, czyli papierów wartościowych poświadczających, że ich posiadacz (obligatariusz) pożyczył pieniądze emitentowi (temu, kto zaciągnął dług), a ten zobowiązał się do zwrotu pożyczki (wykupienia obligacji) po określonym czasie z należnymi odsetkami (wynagrodzeniem dla obligatariusza).
Obligacje skarbowe nie mają formy dokumentu, istnieją w postaci zapisów elektronicznych zarejestrowanych w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych. Ich nabywca posiada wyłącznie potwierdzenie zawarcia transakcji kupna. Zgubienie go nie oznacza utraty obligacji, gdyż informacja o zakupie odnotowana jest w Rejestrze Nabywców Obligacji. Udając się z dowodem osobistym do najbliższego Punktu Sprzedaży Obligacji, można uzyskać nowe potwierdzenie kupna tego typu papieru wartościowego.
Kto emituje obligacje skarbowe i w jakim celu?
Obligacje skarbowe emituje (wypuszcza na rynek) minister odpowiedzialny za finanse danego państwa (w Polsce jest nim Minister Finansów). Dystrybucją (sprzedażą) zajmuje się agent emisji (w naszym kraju jest nim bank PKO BP). Możliwe też jest oferowanie obligacji na przetargach dla dużych inwestorów, głównie banków, funduszy inwestycyjnych, firm ubezpieczeniowych.
Pieniądze pozyskane ze sprzedaży obligacji skarbowych przeznaczane są na opłacenie wszelkiego rodzaju wydatków państwa. Tych jest oczywiście bardzo wiele – cała sfera budżetowa (oświata, kultura, administracja rządowa, pomoc społeczna, wymiar sprawiedliwości), inwestycje w rozwój infrastruktury, działania na rzecz ochrony środowiska itp. Politycy bardzo chętnie składają obietnice, nie troszcząc się o finanse na ich spełnienie, więc państwo nieustannie potrzebuje pieniędzy. Emitowanie obligacji skarbowych nie ma zatem końca.
Od czego zależy rentowność obligacji skarbowych?
Ponieważ obligacje skarbowe są papierem dłużnym emitowanym przez Skarb Państwa, ich rentowność jest uzależniona od bardzo wielu czynników. Część z nich związana jest bezpośrednio z samymi obligacjami (o czym za chwilę), inne wynikają z sytuacji w szeroko rozumianej sferze finansów, np. poziomu stóp procentowych, inflacji, tempa wzrostu Produktu Krajowego Brutto (PKB), potrzeb pożyczkowych państwa.
Dlatego nie da się jednoznacznie wskazać, które obligacje skarbowe są najbardziej opłacalne. Generalnie ich rentowność jest bardzo mocno skorelowana z poziomem stóp procentowych, ale można sobie nawet wyobrazić sytuację, że cykliczne korzystanie z depozytów (lokat, kont oszczędnościowych), których oferta na bieżąco jest dostosowywana do sytuacji rynkowej, przyniesie większe zyski niż zakup obligacji długoterminowych.
Jakie obligacje wybrać – ze stałym czy zmiennym oprocentowaniem?
Jednym z istotnych czynników, które mają wpływ na opłacalność inwestycji w obligacje jest moment ich zakupu. Nie chodzi przy tym o konkretny dzień czy miesiąc, lecz etap cyklu koniunkturalnego. Nabycie obligacji o stałym oprocentowaniu zalecane jest w okresie spowolnienia gospodarczego, występowania przesłanek do obniżania stóp procentowych.
W sytuacji, gdy gospodarka się rozkręca, pojawiają się warunki do podwyższania stóp procentowych, należy rozglądać się za obligacjami ze zmiennym oprocentowaniem.
Wynika to z prostego faktu, że nabywca obligacji korzysta z określonych w liście emisyjnym warunków do daty ich wykupu. Tak więc, jeśli kupisz obligacje ze stałym oprocentowaniem 3%, a w czasie ich posiadania spadną stopy procentowe, banki będą oferowały depozyty na 2 czy nawet tylko 1%, Ty i tak zarobisz 3%.
Gdybyś te same obligacje kupił w momencie rozkręcającej się koniunktury, gdy Rada Polityki Pieniężnej będzie podwyższała stopy procentowe, a w ślad za tym będzie rosło oprocentowanie depozytów, Ty będziesz niezmiennie zarabiał 3%.
Symulacja możliwego zysku
Spróbujmy dokonać symulacji zysku z 2-letniego oszczędzania, zakładając, że za 10 000 zł kupiłeś w marcu 2021 r. 10-letnie obligacje skarbowe EDO0331 (Emerytalne Dziesięcioletnie Oszczędnościowe z terminem wykupu marzec 2031 r.) oraz taką samą sumę wpłaciłeś na konto oszczędnościowe.
Oprocentowanie wspomnianych obligacji w pierwszym roku jest stałe i wynosi 1,70%. Po roku będziesz miał 10 170 zł i od tej kwoty będą naliczane odsetki w 2. okresie odsetkowym.
Ich wysokość będzie ustalona jako 1-procentowana marża + wysokość inflacji w ujęciu rocznym wg komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w miesiącu poprzedzającym pierwszy miesiąc danego okresu odsetkowego (w tym przypadku pod uwagę będzie brana inflacja z lutego 2022 r.). Przyjmijmy, że w tym okresie inflacja wyniesie 2,5%, więc Twoje dziesięciolatki będą oprocentowane 3,5%. W rezultacie 1 marca 2023 r. stan Twoich oszczędności powiększy się o 355,95 zł, będziesz miał 10 525,95 zł. Ta kwota będzie podstawą do naliczania odsetek w 3. okresie odsetkowym.
Spójrzmy teraz, jaki byłby Twój zysk, gdybyś w marcu 2021 r. skorzystał z promocji „Bonus za aktywność” dotyczącej Elastycznego Konta Oszczędnościowego w Getin Banku. Realizując warunki jej regulaminu zyskałbyś 2% w skali roku, czyli dodatkowe 162 zł (już po odliczeniu podatku od zysków kapitałowych). Zakładając, że spełnią się obietnice prezesa NBP, iż do połowy 2022 r. nie będzie podwyżek stóp procentowych a bank kontynuowałby promocję na dotychczasowych zasadach, to po kolejnym roku do Twojej dyspozycji byłoby 10 328 zł.
Gdybyś w tym momencie zakończył oszczędzanie, to lepszym posunięciem okazałoby się wpłacenie pieniędzy na konto oszczędnościowe. Od odsetek przypisanych do Twoich obligacji musiałbyś bowiem odjąć 200 zł prowizji za przedterminowy wykup (2 zł/szt.) a także podatek od zysków kapitałowych (ok. 62 zł). Na czysto zostałoby Ci ok. 10 264 zł.
Wróżba, a nie konkretne obliczenia
A jak wyglądałaby sytuacja po 10 latach? Pewne jest tylko jedno – trzymając obligacje do daty wykupu, nie zapłacisz 2 zł prowizji za przedterminowy wykup każdej z nich. Wszelkie obliczenia byłyby symulacjami opartymi na różnych założeniach. Wystarczy, że zmianie uległoby choć jedno z nich, a wszystko posypałoby się jak domek z kart. Trzeba bowiem pamiętać, że w przypadku obligacji, którymi posłużyliśmy się w przykładzie, oprocentowanie ustalane jest raz do roku i bazuje na inflacji liczonej w stosunku do roku poprzedniego. Tymczasem oprocentowanie depozytów może być na bieżąco dopasowywane do zmieniających się stóp procentowych.
Nie da się więc, choćby w przybliżeniu, porównać zysku z oszczędzania w ciągu 10 lat na depozytach bankowych i w formie obligacji.
Czy obligacje skarbowe indeksowane inflacją są zawsze opłacalne?
Niestety w życiu nic nie jest proste. Nie dość, że trudno przewidzieć rozwój sytuacji gospodarczej, to na dodatek mamy do czynienia z różnymi wariantami oprocentowania obligacji średnio- i długoterminowych. Na ogół jest tak, że w pierwszym roku oszczędzania odsetki da się precyzyjnie wyliczyć według wartości podanej w liście emisyjnym. W kolejnych latach zysk jest wielką niewiadomą, bo po części jest uzależniony od wysokości inflacji.
Można się jednak pokusić o obliczenie jej poziomu, który oznaczałby, że nic nie zarobisz, ale i Twoje pieniądze nie stracą na wartości, Choć brzmi to niewiarygodnie, to jest taka możliwość, gdyż trzeba pamiętać o 19-procentowym podatku od zysków kapitałowych, czyli tzw. podatku Belki.
Graniczną wartość inflacji, powyżej której inflacja “skonsumuje” Twoje zyski liczymy według wzoru:
inflacja = (81% : 19%) x marża
W przypadku, gdy marża ustalona jest na 1%, graniczny poziom inflacji wynosi 4,26%, przy 1,5% – 6,40%. Gdy wzrost cen będzie wyższy niestety nie będziesz zarabiał.
To rozważania czysto teoretyczne, gdyż trzeba pamiętać, że podatek Belki pobierany jest dopiero w momencie wykupu obligacji. Inflacja musiałaby się więc bardzo długo utrzymywać powyżej obliczonego wyżej poziomu, by Twoje pieniądze realnie straciły na wartości.
Reasumując, obligacje skarbowe indeksowane inflacją, choć obarczone dużą dawką niepewności, raczej nie przynoszą strat.
Czy państwo może zbankrutować?
Ryzyko związane z lokowaniem oszczędności w obligacje skarbowe kwalifikowane jest do najniższej kategorii. Wiąże się to z faktem, że państwo odpowiada całym swoim majątkiem za ich wykup. W Polsce mówi o tym art. 95 pkt 6 ustawy o finansach publicznych. Dodatkowym zabezpieczeniem jest treść art. 165 pkt 1 tej ustawy. Zgodnie z nim obsługa długu Skarbu Państwa ma pierwszeństwo przed innymi wydatkami budżetu państwa. Krótko mówiąc, zobowiązania wynikające z wyemitowanych skarbowych papierów wartościowych powinny być traktowane jako priorytetowe, realizowane w pierwszej kolejności.
Możliwa jest jednak sytuacja, że po zmianie ustroju politycznego nowy rząd ogłasza grubą kreskę i odcina się od przeszłości także w wymiarze finansowym. Oznaczałoby to utratę zaufania do państwa i rynku finansowego, olbrzymią inflację i poważne kłopoty dla budżetów wielu gospodarstw domowych. Z taką sytuacją mieliśmy do czynienia po II wojnie światowej, gdy władze PRL-u uznały, że nie będą wykupywały obligacji II RP.
Kłopoty jednak się zdarzają
Może się też zdarzyć, że rząd jakiegoś kraju będzie miał kłopot ze zwrotem pożyczonych pieniędzy. Wbrew pozorom nie są to wcale rzadkie przypadki. W latach 1915-2015 ze swoich zobowiązań wobec nabywców obligacji nie wywiązało się 80 państw, niektóre nawet wielokrotnie, bo ekonomiści podają, że w tym okresie było 189 tego typu zdarzeń. W okresie 1965-2015 odnotowano ich 123 a dotyczyły 68 państw. W zestawieniach pojawiają się nawet Stany Zjednoczone i to trzy razy – w 1933, 1968 i 1971 roku.
Kłopoty finansowe państw rodzą się głównie z rozrzutności rządzących nimi polityków. Max Winkler w 1933 r. napisał w swojej książce „Obligacje zagraniczne: autopsja. Historia”, że „po wznowieniu płatności łatwo zapomina się o przeszłości i zaczyna się nowe szaleństwo pożyczkowe”.
Historia pokazuje, że dobrym powodem do odrzucenia zobowiązań poprzedników jest rewolucja (Rosja w 1917 r. czy Chiny w 1949 r.) bądź przegrana wojna (Niemcy i Japonia po II wojnie światowej), ale najczęściej niewypłacalność związana jest po prostu z brakiem możliwości obsługi zadłużenia. Po latach zaciągania kolejnych pożyczek przychodzi czas, gdy kończą się możliwości ich spłaty. Wtedy pojawiają się prośby do wierzycieli, by pogodzili się ze stratami, umorzyli część długu.
Można zaryzykować tezę, że będzie to trwało tak długo, jak długo rządy będą sobie kupowały przychylność różnych grup społecznych kosztownymi wydatkami na ich rzecz, a pożyczkodawcy będą mieli krótką pamięć, nie będą pamiętali, czym skończyły się wcześniejsze pożyczki.
Obligacje Skarbu Państwa a obligacje gwarantowane przez Skarb Państwa
Skarb Państwa może występować w roli emitenta lub gwaranta obligacji wyemitowanych przez inne podmioty. Spójrzmy, jakie są tego konsekwencje.
Obligacje Skarbu Państwa
Takie sformułowanie jest doprecyzowaniem terminu obligacje skarbowe, użyte w odniesieniu do polskich papierów dłużnych precyzyjnie wskazuje, że emitentem jest Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Finansów, któremu podlega Ministerstwo Finansów. Pieniądze pożyczamy państwu, a ono zobowiązuje się zwrócić je wraz z odsetkami, których wysokość uzależniona jest od warunków opisanych w liście emisyjnym danej serii obligacji.
Obligacje Skarbu Państwa emitowane są co miesiąc, zawsze w stałej cenie. Kupują je fundusze inwestycyjne, banki i inne instytucje finansowe, gdyż są dla nich najbezpieczniejszą formą lokaty kapitału. Można nimi handlować na Giełdzie Papierów Wartościowych na rynku Catalyst.
Węższą grupą są obligacje oszczędnościowe (detaliczne) dostępne wyłącznie dla inwestorów detalicznych, czyli osób fizycznych (rezydentów i nierezydentów), stowarzyszeń oraz innych organizacji społecznych i zawodowych, a także fundacji wpisanych do rejestru sądowego. Tego typu papieru dłużne też są sprzedawane po stałej cenie, posiadają opcję przedterminowego wykupu, ale nie są notowane na GPW.
Obligacje gwarantowane przez Skarb Państwa
Inwestując w obligacje skarbowe, możesz spotkać się nie tylko z tymi wyemitowanymi przez Skarb Państwa, ale i takimi, których jest on tylko gwarantem, np. obligacje Banku Gospodarstwa Krajowego lub Polskiego Funduszu Rozwoju. Obie instytucje wypuszczają na rynek obligacje w bardzo podobnym celu – pozyskania pieniędzy na wspieranie rozwoju społeczno-gospodarczego Polski. Są to więc de facto działania państwa, tyle że realizowane przez jego wyspecjalizowane instytucje i dlatego Skarb Państwa gwarantuje ich wykup.
Papiery emitowane przez BGK i PFR notowane są na Giełdzie Papierów Wartościowych, ich oprocentowanie jest stałe i co roku wypłacane na konto maklerskie ich posiadacza.
Obligacje skarbowe – oprocentowanie i inne parametry
Co charakteryzuje obligacje skarbowe? Oprocentowanie to tylko jeden z parametrów. Szczegółowe informacje inwestorzy czerpią z listu emisyjnego danej serii, w którym określony jest okres sprzedaży, liczba oferowanych obligacji, zasady ich oprocentowania oraz termin wykupu.
Oto kilka najważniejszych pojęć, które powinieneś znać:
- cena emisyjna – cena sprzedaży w pierwszym dniu emisji. Wyjątkiem są obligacje oszczędnościowe oferowane w stałej cenie 100 zł;
- cena nominalna – wartość obligacji, która zostanie zwrócona w momencie wykupu wraz z odsetkami;
- cena sprzedaży – cena, jaką płaci nabywca obligacji w dniu ich kupna;
- cena zamiany – cena nowych obligacji dla osób, które nabywają je, oddając do wykupu papiery starej emisji;
- dyskonto – różnica między wartością nominalną a ceną emisyjną, która może być niższa od wartości nominalnej dla określonej grupy osób, np. tych, którzy przedstawiają obligacje do wykupu;
- list emisyjny – dokument, w którym emitent (ten kto wypuszcza obligacje) określa wysokość ich oprocentowania oraz zasady i termin wykupu obligacji;
- obligacje kuponowe – ich posiadacze w okresach odsetkowych (np. raz na pół roku, w tzw. okresach odsetkowych) otrzymują należne odsetki, kapitał zwracany jest w momencie wykupu;
- obligacje zerokuponowe – papiery dłużne oferowane z dyskontem względem ceny nominalnej, różnica stanowi zysk inwestora;
- rentowność – stopa zwrotu (zysk) z inwestycji w obligacje. Na jej poziom wpływają m.in. cena zakupu, oprocentowanie, częstotliwość wypłaty odsetek i sposób ich kapitalizacji;
- termin wykupu – dzień, w którym właściciel obligacji otrzymuje pożyczone pieniądze z należnymi odsetkami.
Okresy wykupu obligacji skarbowych
Obligacje skarbowe mogą być traktowane jako inwestycja na krótszy i dłuższy okres, gdyż terminy ich zapadalności (wykupu) są bardzo różne.
Obligacje skarbowe krótkoterminowe
Obligacje skarbowe krótkoterminowe polecane są osobom chcącym ulokować swoje oszczędności jedynie na kilka miesięcy, maksymalnie do roku. Mechanizm ich funkcjonowania jest bardzo podobny do lokat. Sięgając po tego typu papiery (poprawnie nazywane bonami skarbowymi) z góry wiesz, ile otrzymasz odsetek, gdyż ich oprocentowanie jest stałe.
Obligacje skarbowe średnioterminowe
Zakup tego rodzaju obligacji powinny rozważyć osoby, które nie będą potrzebowały gotówki w perspektywie od roku do 5 lat.
Obligacje skarbowe średnioterminowe mogą być oprocentowane według różnych zasad. W najprostszym wariancie oprocentowanie jest stałe i co roku następuje kapitalizacja (dopisanie) odsetek, co oznacza większy zysk dla ich posiadacza, gdyż działa efekt kuli śnieżnej, z każdym rokiem odsetki liczone są od wyższej kwoty. Inna opcja to oprocentowanie zmieniające się co pewien czas, na ogół co 6 miesięcy lub rok. Wysokość odsetek może zależeć od różnych czynników (np. ceny pieniądza na rynku międzybankowym, poziomu inflacji) opisanych każdorazowo w liście emisyjnym.
Przykład: obligacje skarbowe 3-letnie, obligacje skarbowe 4-letnie
Obligacje skarbowe długoterminowe
W ich przypadku konkretna wysokość odsetek znana jest tylko w pierwszym roku, w kolejnych latach uzależniona jest od poziomu inflacji. Inwestując w obligacje skarbowe długoterminowe, odsetki otrzymasz dopiero na koniec okresu oszczędzania, ale co roku będą one kapitalizowane, więc – podobnie jak w przypadku papierów średnioterminowych – z każdym rokiem będą liczone od coraz wyższej kwoty.
Przykład: obligacje skarbowe 10-letnie
Obligacje wieczyste
Dodajmy jako ciekawostkę, że istnieją także papiery 100-letnie i obligacje wieczyste. Te drugie nigdy nie są wykupowane, ich posiadacz ma zapewniony stały dopływ gotówki z tytułu odsetek, tzw. rentę wieczystą.
Rodzaje obligacji skarbowych w ofercie Skarbu Państwa
Zważywszy na fakt, że na rynku dostępnych jest kilka rodzajów obligacji i nieustannie pojawiają się nowe emisje, konieczne było opracowanie systemu ich oznaczania. Zgodnie z przyjętymi zasadami, każda obligacja posiada symbol, np. OTS0621, COI0325 określający jej rodzaj (3 litery) oraz miesiąc (dwie kolejne cyfry) i rok (dwie ostatnie cyfry) wykupu.
Polskie obligacje skarbowe są w ciągłej sprzedaży (co miesiąc nowa emisja) i oferowane w stałej cenie 100 zł/obligację.
Obligacje skarbowe 3-miesięczne
OTS – Oszczędnościowe Trzymiesięczne Stałoprocentowe, oprocentowanie jest stałe przez cały okres i wypłacane w momencie wykupu. Decydując się na tego typu obligacje z góry wiesz, ile zyskasz.
Obligacje skarbowe 2-letnie
DOS – Dwuletnie Oszczędnościowe Stałoprocentowe, oprocentowanie jest stałe przez cały okres, po roku następuje kapitalizacja odsetek i w drugim roku są one liczone od wyższej kwoty.
Obligacje skarbowe 3-letnie
TOZ – Trzyletnie Oszczędnościowe Zmiennoprocentowe, w pierwszych 6 miesiącach oprocentowanie wynosi x%. W kolejnych okresach równe jest temu, po jakim banki pożyczają sobie pieniądze (tzw. stawka WIBOR 6M), odsetki są wypłacane co 6 miesięcy.
Obligacje skarbowe 4-letnie
COI – Czteroletnie Oszczędnościowe Indeksowane, w pierwszym rocznym okresie odsetkowym oprocentowanie wynosi x%. W kolejnych rocznych okresach odsetkowych obliczane jest jako suma inflacji i marży odsetkowej gwarantującej zysk powyżej inflacji, odsetki są wypłacane co rok.
Obligacje skarbowe 10-letnie
EDO – Emerytalne Dziesięcioletnie Oszczędnościowe, w pierwszym rocznym okresie odsetkowym oprocentowanie wynosi x%. W kolejnych rocznych okresach odsetkowych obliczane jest jako suma inflacji i marży odsetkowej gwarantującej zysk powyżej inflacji, odsetki są kapitalizowane po każdym roku i wypłacane na koniec ostatniego okresu odsetkowego.
Rodzinne obligacje skarbowe
Ten rodzaj obligacji może kupić tylko osoba wskazana z imienia i nazwiska w decyzji o przyznaniu świadczenia w ramach programu „Rodzina 500+”. Możesz ich posiadać tylko tyle, ile wynosi kwota wypłacona Ci dotąd z tego tytułu, z uwzględnieniem miesiąca zakupu obligacji. Powiedzmy, że w ramach 500+ otrzymałeś dotąd 5000 zł, to możesz kupić rodzinne obligacje skarbowe za taką kwotę. Gdybyś wcześniej nabył tego typu papiery, załóżmy, za 1000 zł, to teraz Twój zakup nie może przekroczyć 4000 zł.
Rodzinne obligacje skarbowe emitowane są w wariantach 6-letnim (ROS – Rodzinne Oszczędnościowe Sześcioletnie) i 12-letnim (ROD – Rodzinne Oszczędnościowe Dwunastoletnie). W każdym z nich w pierwszym rocznym okresie odsetkowym oprocentowanie wynosi x%, a w kolejnych obliczane jest jako suma inflacji i marży odsetkowej gwarantującej zysk powyżej inflacji. W pierwszym roku oprocentowanie jest naliczane od 100 zł, a w kolejnych latach kwoty 100 zł powiększonej o odsetki naliczone za poprzedni rok, co znacznie zwiększa zyskowność obligacji. Odsetki są wypłacane właścicielowi obligacji w dniu wykupu, czyli po zakończeniu oszczędzania.
Najważniejsze cechy i zalety skarbowych obligacji oszczędnościowych
Poruszyliśmy bardzo wiele elementów dotyczących obligacji skarbowych. Podsumujmy je w przejrzystej tabeli.
Kiedy i gdzie kupić obligacje skarbu państwa?
Po dawce informacji teoretycznych przejdźmy do kwestii praktycznych związanych z kupnem obligacji, ich wykupem, zamianą czy sprzedażą na rynku wtórnym.
Terminy sprzedaży obligacji oraz wszelkie informacje dotyczące danej emisji zamieszczane są każdorazowo w listach emisyjnych Ministra Finansów. Są one dostępne w placówkach PKO Banku Polskiego, a także na stronach www.obligacjeskarbowe.pl oraz na gov.pl/finanse/dlug-publiczny.
Punkty sprzedaży
Sprzedażą obligacji skarbu państwa zajmuje się bank PKO BP, który występuje w roli agenta emisji. Zakupu możesz dokonać na kilka sposobów:
- w oddziałach PKO Banku Polskiego w całej Polsce;
- w Punktach Obsługi Klientów Biura Maklerskiego PKO BP;
- na stronie internetowej www.zakup.obligacjeskarbowe.pl;
- telefonicznie pod numerami: 801 310 210 lub 81 535 66 55. Serwis telefoniczny jest czynny od poniedziałku do soboty w godzinach 8.00 – 20.00 z wyjątkiem dni świątecznych.
Praktyczne informacje
Kupując po raz pierwszy obligacje skarbowe, musisz założyć tzw. rachunek rejestrowy (konto maklerskie nie jest konieczne), na który będziesz przelewał środki przeznaczone na zakup.
Transakcji na wspomnianej wyżej stronie internetowej będziesz mógł dokonywać tylko wtedy, gdy zawrzesz z Biurem Maklerskim PKO BP umowę o przyjmowanie lub przekazywanie zleceń nabycia i zbycia instrumentów finansowych do innego podmiotu w celu ich wykonania (tzw. umowa PPZ) oraz dokonasz rejestracji na tej witrynie.
Po dokonaniu zakupu otrzymasz e-mail potwierdzający nabycie obligacji, a papierowy dokument możesz otrzymać w dowolnym punkcie sprzedaży. Tam też odbierzesz potwierdzenie transakcji dokonanej drogą telefoniczną.
Składanie zlecenia nabycia obligacji jest bardzo proste – wystarczy, że określisz rodzaj i liczbę kupowanych papierów, po czym dokonasz płatności.
Obligacje skarbowe – zakup na rynku wtórnym i przedterminowy wykup
Obligacje skarbowe możesz kupić na rynku pierwotnym (w opisany wyżej sposób) lub na rynku wtórnym.
Zakup obligacji na rynku wtórnym
W tym drugim przypadku konieczne jest sporządzenie umowy kupna-sprzedaży z ich dotychczasowym właścicielem. Z podpisaną umową obie jej strony muszą udać się do Punktu Sprzedaży Obligacji i poprosić o dokonanie niezbędnych zmian w Rejestrze Nabywców Obligacji. Po ich wprowadzeniu pracownik wyda nowemu właścicielowi potwierdzenie kupna obligacji.
Jeśli umowa sporządzona jest w formie aktu notarialnego lub chociażby potwierdzona notarialnie, to wystarczy, że do placówki zgłosi się sam kupujący obligacje.
Z tytułu zawarcia tego typu umowy nie jest pobierana opłata skarbowa.
Zakup obligacji dla małoletniego
Przedstawiciel ustawowy małoletniego (rodzic, opiekun prawny ustanowiony przez sąd rodzinny) może kupić z własnego majątku bez żadnych ograniczeń obligacje na rzecz dziecka, którym się opiekuje. To samo dotyczy wykupu papierów oraz wypłaty odsetek. Ograniczenia pojawiają się, gdyby obligacje miały być nabyte z majątku dziecka, przedstawione do przedterminowego wykupu lub po prostu sprzedane komuś przed terminem zapadalności. Są to czynności przekraczające czynności tzw. zarządu zwykłego i na ich realizację konieczne jest uzyskanie akceptacji sądu rodzinnego.
Dodajmy, że nastolatek, który ukończył 13 lat może dokonać zakupu obligacji za zgodą rodzica lub opiekuna prawnego. Jest ona udzielana w formie osobnego dokumentu lub w ramach składanego zlecenia. Do ustalenia tożsamości małoletniego wystarczy dowolny dokument – dowód osobisty, paszport, legitymacja szkolna.
Przedterminowy wykup obligacji skarbowych
Niezależnie od rodzaju obligacji możliwe jest złożenie dyspozycji przedterminowego wykupu. Możesz to zrobić najwcześniej 7 dni po nabyciu obligacji. W charakterystyce każdego papieru dłużnego określony jest też ostateczny termin na zgłoszenie chęci wcześniejszego odzyskania pieniędzy. W zależności od rodzaju obligacji jest to od kilkunastu dni do miesiąca przed datą ich wykupu.
W przypadku obligacji 3-miesięcznych (OTS) decydując się na przedterminowy wykup nie poniesiesz żadnych kosztów, ale nie będą Ci wypłacone odsetki za okres, gdy byłeś właścicielem obligacji.
Przedstawiając do przedterminowego wykupu inne rodzaje obligacji, musisz się liczyć na ogół z opłatą 0,70 zł od każdej z nich. Dla obligacji 2-letnich (DOS) i 6-letnich (ROS) jest ona pobierana w pełnej wysokości tylko wtedy, gdy kwota naliczonych odsetek jest wyższa, w przeciwnym wypadku jedynie do wysokości odsetek. W przypadku obligacji 3-letnich (TOZ) oraz 4-letnich (COI) opisana zasada obowiązuje tylko w pierwszym okresie odsetkowym. W kolejnych przedziałach czasowych opłata zawsze jest pobierana w pełnej wysokości, co oznacza, że możesz ponieść pewną stratę.
Wyższa opłata – 2 zł za obligację – dotyczy papierów 10-letnich (EDO) i 12-letnich (ROD) i jest pobierana według zasad obowiązujących dla „dwulatek” i „sześciolatek”.
Wypłata pieniędzy zawsze następuje po upływie 5 dni roboczych od daty złożenia dyspozycji, w tym czasie odsetki są cały czas naliczane (za wyjątkiem obligacji OTS).
Co jeszcze warto wiedzieć?
Prześledziliśmy działania związane z zakupem i ewentualnym przedterminowym wykupem obligacji skarbowych. Czas spojrzeć na warianty postępowania, gdy dotrzymaliśmy obligacje do daty wykupu.
Gdzie odebrać pieniądze i odsetki?
Twoje konto rejestrowe nie jest przypisane do konkretnego Punktu Sprzedaży Obligacji, więc pieniądze z obligacji i należne Ci odsetki możesz odebrać w dowolnym punkcie. Nie ma przeszkód, byś to zrobił już w pierwszym dniu wykupu czy wypłaty odsetek.
Nie musisz się aż tak bardzo spieszyć (chyba, że zależy Ci na szybkim dostępie do gotówki), ale pamiętaj, że po dniu wykupu obligacje nie są już oprocentowane, nie zarobisz ani grosza więcej.
Mając papiery z kilku emisji, można się pogubić w terminach wykupu. Dobrym pomysłem jest złożenie dyspozycji przelewania środków z rachunku rejestrowego na konto bankowe, z którego najczęściej korzystasz.
Zamiana obligacji skarbowych
Zamiana obligacji polega na tym, że za pieniądze należne Ci za papiery podlegające wykupowi (stare) możesz otrzymać obligacje aktualnie dostępne w ofercie. Nikt Ci niczego nie narzuca, samodzielnie decydujesz, po które sięgniesz. Musisz jednak pilnować terminów, gdyż zamiany można dokonać w ściśle określonym w liście emisyjnym okresie. Na ogół kończy się on trzeciego dnia roboczego przed datą wykupu danej serii obligacji.
Warto, byś wiedział, że w przypadku niektórych obligacji za przedłużenie oszczędzania otrzymasz bonus w postaci obniżenia o 0,10 zł ceny nowych papierów. Odsetki i kwota wynikająca z różnicy w cenie wpłyną na wskazane przez Ciebie konto bankowe lub pozostaną na rachunku rejestrowym. Nie ma przeszkód, byś wykorzystał te pieniądze na dokupienie kolejnych obligacji. Dokonując obliczeń, ile zyskasz, pamiętaj, że bonus w postaci dyskonta objęty jest 19-procentowym zryczałtowanym podatkiem dochodowym od zysków kapitałowych.
Korzyści z zamiany, to nie tylko wspomniane 0,10 zł zniżki, ale i ciągłość oszczędzania (wykup starych obligacji i nabycie nowych odbywa się w tym samym dniu), brak jakichkolwiek opłat i prowizji.
Kto otrzymuje obligacje skarbowe po śmierci właściciela
Obligacje skarbowe po śmierci właściciela wchodzą do masy spadkowej i podlegają dziedziczeniu zgodnie z zasadami prawa spadkowego, nie ma możliwości ustanowienia dyspozycji na wypadek śmierci. Postępowanie sądowe dotyczące stwierdzenia nabycia spadku może trwać nawet kilka lat, warto więc pomyśleć za życia o przygotowaniu testamentu.
Sposobem na ominięcie związanych z tym komplikacji (choć nieco na pograniczu prawa) jest ustanowienie za życia pełnomocnika. Można to zrobić w dowolnym Punkcie Sprzedaży Obligacji.
Pełnomocnictwo musi mieć formę pisemną i powinno zawierać imię, nazwisko, adres i numer dowodu osobistego albo paszportu oraz numer ewidencyjny (PESEL) właściciela obligacji (mocodawcy) i pełnomocnika. Jeśli pełnomocnikiem ma być osoba prawna, trzeba podać nazwę, siedzibę i numer REGON lub numer z rejestru sądowego. Konieczne też jest dołączenie aktualnego odpisu z właściwego rejestru sądowego.
Dokument nie musi być sporządzony przez notariusza, nie ma też potrzeby, by to on potwierdzał podpis pełnomocnika. Wystarczy, by zrobił to pracownik PSO.
Przygotowując dla kogoś pełnomocnictwo do dysponowania obligacjami, określ dokładnie zakres uprawnień pełnomocnika, bo może on realizować tylko czynności wskazane w dokumencie.
Zwracamy uwagę, że realizacja pełnomocnictwa możliwe jest tylko w Punktach Sprzedaży Obligacji, nie ma możliwości korzystania z niego poprzez telefon czy Internet.
Czy warto inwestować w obligacje skarbowe?
Po tak dużej dawce wiedzy zbierzmy w krótkim podsumowaniu najbardziej istotne informacje.
Najważniejsze cechy obligacji skarbowych
- prostota – zrozumienie mechanizmu działania obligacji skarbowych nie wymaga fachowej wiedzy (jest on nieco podobny do oprocentowania lokat);
- łatwy dostęp – szeroka sieć dystrybucji, możliwość zakupu także na odległość (online, przez telefon);
- przejrzyste zasady – brak limitów kwotowych, ukrytych opłat, nie trzeba korzystać z dodatkowych produktów, preferencje dla posiadaczy wykupywanych obligacji;
- możliwość wcześniejszego zakończenia oszczędzania jednak wiąże się to z niewielkimi kosztami;
- zyskowność i bezpieczeństwo – taki sam zysk dla dużych i małych inwestorów, ryzyko utraty środków jest niewielkie, gdyż gwarantem wypłaty jest skarb państwa.
Zważywszy na fakt, że istnieją różne rodzaje obligacji skarbowych można je polecić osobom, które chcą oszczędzać w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej.
Dodajmy, że posiadając rachunek maklerski z obsługą rynków zagranicznych możesz inwestować w obligacje skarbowe innych państw. W tym przypadku musisz pamiętać nie tylko o ratingach (ocenach) danego państwa dokonywanych przez agencje ratingowe, ale i ryzyku kursu walutowego.
Czy warto inwestować w obligacje skarbowe, a może lepiej kupić akcje lub zdeponować pieniądze w banku? Odpowiedź na tak postawione pytanie będzie uzależniona od indywidualnych preferencji, od tego, jak dobrze obligacje pasują do Twojej strategii inwestowania (dodajmy, że na rynku są także obligacje korporacyjne i obligacje komunalne).
Wybór „skarbówek” lub lokat bankowych da Ci spokój i (niemal) pewność, że w dniu zapadalności obligacji/depozytu odzyskasz swoje pieniądze wraz z odsetkami, ale Twoje zyski nie będą oszałamiające. Decydując się na zainwestowanie w akcje lub fundusze inwestycyjne, możesz liczyć na dużo wyższe zyski (ale i straty) oraz spodziewać się huśtawki nastrojów wynikającej ze zmieniającej się wyceny tych aktywów.