Przedawnienie długu. Kiedy i w jakich sytuacjach?

Kiedy przedawnia się dług?

Podstawowy i jednocześnie maksymalny termin przedawnienia długów to 6 lat, niemniej od tej reguły istnieje sporo wyjątków, które czas ten skracają, w niektórych przypadkach nawet do roku. Przykładowo, roszczenia okresowe oraz związane z prowadzeniem działalności gospodarczej przedawniają się po 3 latach.

W przypadku zobowiązań, których okres przedawnienia nie jest dłuższy niż 2 lata, przedawnienie następuje dokładnie po roku od momentu powstania obowiązku zapłaty (nie zaś od wystawienia rachunku czy faktury). Przykładowo: mandat za przejazd na „gapę” należało opłacić do 12 czerwca 2018 r., zatem zobowiązanie przedawniło się 13 czerwca 2019 r.

Dla zobowiązań, w których przedawnienie następuje po min. 2 latach, okres przedawnienia kończy się w ostatnim dniu roku, w którym przedawnia się dług, czyli 31 grudnia. Przykładowo, zaległa opłata za abonament RTV, której termin płatności upłynął 10 stycznia 2018 r., nie ulegnie przedawnieniu 11 stycznia 2023 r., ale dopiero 31 grudnia 2023 r.

Jak widzisz, w zależności od rodzaju długu czas jego przedawnienia może wynosić od jednego roku do aż 6 lat. Najszybciej przedawniają się zobowiązania wobec samorządów (mandat otrzymany w komunikacji) i wobec osób fizycznych (za wynajem, tudzież z tytułu umowy o dzieło), a najdłużej – wobec instytucji państwowych, takich jak ZUS czy Urząd Skarbowy. Natomiast jeśli Twój dług nie podpada pod żadną z wymienionych kategorii, czyli nie jest ujęty w przepisach szczegółowych, to ulegnie przedawnieniu dopiero po 6 latach.

Nieco inaczej przedstawia się sprawa przedawnienia kredytów i pożyczek.

Gdzie sprawdzić, czy dług jest przedawniony?

Nie ma żadnego ogólnopolskiego rejestru, w którym mógłbyś sprawdzić, czy Twój dług już się przedawnił. Niestety, osobom zalegającym ze spłatą pozostaje samodzielne ustalenie, czy zobowiązanie jest już przedawnione czy nie. Trzeba przy tym wiedzieć, do jakiej kategorii zalicza się nasz dług, bo – jak już wspominaliśmy – dla różnych długów okres przedawnienia liczony jest inaczej.

Procedury związane z przedawnieniem długu

Kiedyś dłużnik musiał sam prosić sąd o sprawdzenie, czy jego dług już się przedawnił. Od pewnego czasu osoby fizyczne zwolnione są z tego obowiązku, a zamiast nich ewentualne przedawnienie badane jest przez sąd.

Wniosek o przedawnienie długu

Nie istnieje żaden wzór wniosku o przedawnienie długu. Wynika to z faktu, że przedawnienie następuje samoistnie, po upływie określnego czasu i nie ma na nie wpływu działanie dłużnika, wierzyciela czy sądu, nie ma więc potrzeby o nie wnioskować.

Przerwanie biegu przedawnienia

Trzeba zdawać sobie sprawę, że okres liczony do przedawnienia może zostać przerwany zarówno przez działanie wierzyciela, jak i dłużnika. Dzieje się to, gdy:

• w sądzie został złożony wniosek dotyczący roszczenia. Zwykle jest to pozew, ale może to być również wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu do wniesienia pozwu, wniosek o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności, wniosek do komornika o wszczęcie egzekucji itp.; 
• została wszczęta mediacja lub złożono w sądzie wniosek o próbę ugody;  
• dłużnik uznał roszczenia wprost lub pośrednio, np. zapłacił dwie zaległe raty lub spłacił część zobowiązania, zwrócił się do wierzyciela z prośbą o rozłożenie długu na raty czy wydłużenie terminu uregulowania zobowiązania.  

W efekcie po każdym wymienionym działaniu bieg przedawnienia zaczyna się od początku. Należy też pamiętać, że na czas postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez komornika bieg przedawnienia jest zawieszony. Tytuł egzekucyjny, na podstawie którego działa komornik, przedawnia się po 6 latach, ale – znowu – przerwanie biegu jest bardzo proste, wystarczy, że komornik wyśle dłużnikowi nakaz spłaty.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach sąd może zdecydować o nakazie zapłaty nawet po przedawnieniu długu. Dotyczy to sytuacji, gdy wierzyciel z ważnych powodów nie mógł dochodzić swoich praw, np. nie był pełnoletni.

Czy przedawniony dług „znika”?

Skoro wspominaliśmy już o rejestrach, trzeba wspomnieć także o Biurze Informacji Kredytowej. Musisz wiedzieć, że fakt, że dług się przedawnił i nie musisz go spłacać, nie oznacza, że przestał istnieć – a co za tym idzie, informacja, że jesteś dłużnikiem, nie jest usuwana z rejestru zadłużonych. Każdy potencjalny pożyczkodawca bądź kredytodawca, taki jak bank czy firma pożyczkowa, będzie widział, że nie uregulowałeś swoich zobowiązań, i w konsekwencji niemal na pewno nie udzieli Ci kredytu gotówkowego lub pożyczki. Przedawnienie długu w tej sytuacji w niczym Ci nie pomoże; jedyne, co możesz zrobić, to postarać się o umieszczenie w bazie BIK adnotacji o przedawnieniu. Czy jednak dzięki temu łatwiej uzyskasz kolejną pożyczkę? W banku – bardzo wątpliwe, ale na rynku działa niemało firm pożyczkowych, które specjalizują się w świadczeniu usług bardziej „ryzykownym” klientom. Niestety, zwykle wiąże się to ze znacznie wyższymi kosztami dla pożyczkobiorcy.

Spłata przeterminowanego długu nie oznacza, że adnotacja o zobowiązaniu zniknie z rejestru BIK, a Ty zyskasz „czyste konto”. Bank może bowiem wnioskować o przetwarzanie Twoich danych aż do 5 lat po uregulowaniu zobowiązania. Ale uwaga: o takim zamiarze musi poinformować Cię w ciągu 30 dni od chwili spłaty. Jeśli bank nie dopełni tego terminu, możesz skutecznie wnioskować o zaprzestanie przetwarzania Twoich danych.

Kiedy dochodzi do przedawnienia długów? Podsumowanie

Przedawnienie długu, choć pozornie może się zdawać inaczej, ma na celu chronić interesy zarówno wierzycieli, jak i dłużników. Tych pierwszych, gdyż daje im czas niezbędny na odzyskanie wierzytelności; tych drugich – bo chroni ich przed scenariuszem, gdy wierzyciel zgłasza się po pieniądze po kilkunastu-kilkudziesięciu latach, gdy zadłużenie jest wielokrotnie wyższe z powodu odsetek i innych kosztów obsługi długu.

Podstawowy okres przedawnienia wynosi 6 lat, ale w przypadku niektórych wierzytelności terminy przedawnienia są krótsze. Najkrótszy wynosi rok. Po upływie wskazanych terminów nie da się już odzyskać pieniędzy na drodze postępowania sądowego i egzekucji komorniczej. Trzeba jednak pamiętać, że każde działanie powiązane z wierzytelnością, zarówno ze strony wierzyciela, jak i dłużnika, przerywa bieg przedawnienia i okres ten liczony jest od początku.

Gdzie można sprawdzić, czy dług jest już przedawniony? Ponieważ nie ma ogólnokrajowego rejestru, każdy dłużnik musi sam wyliczyć, czy jego zobowiązanie już się przedawniło. Na szczęście dla osób fizycznych obowiązek podnoszenia w sądzie, że dług nie powinien już podlegać egzekucji, został już z nich zdjęty; teraz sąd każdorazowo weryfikuje tę kwestię.

Niemniej, warto pamiętać, że dług, choć nie może być już egzekwowany przez państwo, nadal istnieje. Informacje o zadłużeniu znajdują się w specjalnych bazach dłużników, np. w BIK-u, a to może uniemożliwić sięgnięcie po inne produkty kredytowe czy pożyczki.