Kryptowaluty – czym są i jak działają?

Jak działają kryptowaluty? Technologia, kopanie i inne kwestie techniczne

W tekście pojawiło się już kilka pojęć, które mogą być niezrozumiałe dla osoby niezaznajomionej z tematem kryptowalut. Wyjaśnijmy zatem, jak właściwie działają wirtualne aktywa i co różni cyfrowe waluty od tokenów.

Zacznijmy od tego, że wiele kryptowalut korzysta z tej samej technologii i funkcjonuje w podobny sposób. Ich istotą jest zdecentralizowany system, który w większości przypadków bazuje na blockchainie (łańcuchu bloków).

Co ważne, technologia blockchain działa w taki sposób, który uniemożliwia fałszowanie zarówno kryptowalut, jak i operacji, w których uczestniczą. Nie wymaga obecności pośredników, ponieważ transakcja każdorazowo odbywa się bezpośrednio pomiędzy stroną wysyłająca i odbierającą środki. Tylko te strony transakcji znają wszelkie jej szczegóły, choć sam rejestr księgowy i podstawowe dane o operacji są dostępne publicznie.

Na czym polega kopanie kryptowalut i ich decentralizacja?

Jak widzisz, kryptowaluty i transakcje z ich udziałem wyglądają inaczej niż zwykłe waluty i operacje w klasycznym systemie finansowym. Wirtualne pieniądze nie potrzebują pośredników i nie podlegają kontroli instytucji finansowych. Żadna zewnętrzna organizacja nie może też decydować o wielkości emisji krypto ani bezpośrednio wpływać na ich funkcjonowanie.

Wspomniane korzyści zapewnia sam blockchain danej kryptowaluty, który stanowi zdecentralizowaną i rozproszoną bazę danych opartą na modelu peer-to-peer. Za obsługę transakcji i przechowywanie związanych z nimi informacji odpowiadają użytkownicy sieci zwani górnikami (minerami). Proces, w którym weryfikują i dodają do publicznego rejestru transakcje, a także mechanizm wprowadzania do obiegu nowych jednostek kryptowaluty, nazywamy kopaniem (miningiem).

Sieć danej kryptowaluty działa sprawnie dzięki jednoczesnej pracy wielu minerów. Gdy któryś z nich przestanie udostępniać swój komputer, nie wpłynie to na funkcjonalność systemu. Faktem jest jednak, że w przypadku najpopularniejszych walut na wykonanie transakcji trzeba czekać nierzadko nawet kilkadziesiąt minut. Rzadziej używane kryptowaluty zwykle pozwalają na znacznie szybsze zatwierdzanie operacji.

Kryptowaluta a token

Wiele osób określa kryptowalutami wszystkie wirtualne aktywa, którymi można handlować na giełdach. To zresztą nie dziwi, bo nawet same giełdy umożliwiające ten handel funkcjonują pod nazwą „giełdy kryptowalut”. W rzeczywistości wyróżniamy kryptowaluty, takie jak bitcoin (BTC) czy litecoin (LTC), jak również cyfrowe tokeny, np. binance coin (BNB). Tokenów jest znacznie więcej niż kryptowalut, ale nie będzie to dla Ciebie zaskoczeniem, jeśli zrozumiesz poniżej opisane mechanizmy.

Kryptowaluta działa we własnej sieci blockchain (jedna sieć to jedna kryptowaluta), token jest natomiast tworzony na „cudzym” blockchainie za pomocą tzw. smart kontraktu. Ponieważ dana sieć pozwala budować nieograniczoną liczbę smart kontraktów, na tym samym blockchainie może istnieć wiele różnych tokenów. W przypadku bitcoina (BTC) nie ma ich w ogóle, ale już np. w sieci ethereum, poza powiązanymi z nią eterami (ETH), znajdują się setki innych tokenów.

Kryptowaluty i tokeny różnią się jeszcze innymi aspektami funkcjonalnymi i technologicznymi, ale dla przeciętnego inwestora nie ma to znaczenia – dla niego liczą się ich ceny i fakt, że podlegają jednakowym regułom handlu. Wiedz jednak, że kryptowaluty działają stricte jak pieniądze, natomiast tokeny mogą służyć np. do pozyskiwania funduszy na rozwój projektu czy obniżania opłat giełdowych, albo przybierać cechy zbliżone do akcji (tokeny inwestycyjne).

Niektóre tokeny są częściowo lub w 100% zabezpieczone przez standardowe dobra np. złoto czy walutę (stablecoiny), a ich kursy giełdowe podążają za cenami tych dóbr. Zwróć uwagę zwłaszcza na takie stablecoiny, jak tether (USDT), binance USD (BUSD) czy USD coin (USDC), bowiem to głównie one są wykorzystywane do handlu na giełdach kryptowalut.

W dalszej części tekstu, dla uproszczenia, będziemy posługiwać się określeniem kryptowaluty, ale miej z tyłu głowy, że w rzeczywistości są różne rodzaje kryptowalut i tokenów, za którymi kryją się różne rozwiązania konstrukcyjne i funkcjonalne.

Ryzyko, potencjał zysku i horyzont czasowy inwestycji w kryptowaluty

Kryptowaluty przyciągają ogromnymi wzrostami cen, ale również ich silnymi wahaniami, z których chętnie korzystają traderzy, zwłaszcza ci grający na kontraktach terminowych. Gdy rynek wchodzi w okres hossy, wartość wielu cyfrowych aktywów rośnie o dziesiątki procent dziennie i setki lub nawet tysiące procent w kilka miesięcy. Takiego potencjału zysku nie oferuje żaden inny rynek, ale pamiętaj, że towarzyszy temu również ekstremalnie wysokie ryzyko inwestycyjne.

Żeby lepiej zrozumieć specyfikę aktywów cyfrowych, przyjrzyj się poniższym wykresom.

Długoterminowy wykres ceny bitcoina

Źródło: tradingview.com

​​​​​​Bitcoin istnieje od 2009 roku, ale giełdy umożliwiające handel kryptowalutami i śledzenie ich cen pojawiły się nieco później. Powyższy wykres w skali logarytmicznej pokazuje zachowanie kursu BTC/USD w okresie od maja 2012 do kwietnia 2024 roku, ale to w zupełności wystarczy, żeby uchwycić jego silny długoterminowy trend wzrostowy.

Biorąc pod uwagę sam wygląd wykresu, trudno zgodzić się z głosami przeciwników bitcoina, którzy twierdzą, że jest jedną wielką bańką spekulacyjną. Obecnie niewiele na to wskazuje, a już na pewno nie historyczne notowania jego ceny. Widać jednak, że mamy do czynienia z cyklicznym rynkiem, na którym co jakiś czas występują „małe bańki” i okresy wielomiesięcznej bessy.

Przedstawiony wykres ceny bitcoina wygląda prowzrostowo, ale nie możemy mieć pewności, że ten długookresowy trend zostanie utrzymany. Dziś trudno to sobie wyobrazić, ale teoretycznie możliwe jest, że w przyszłości kurs BTC wróci do poziomu kilku tysięcy czy nawet kilkuset dolarów.

Średnioterminowy wykres ceny bitcoina

Źródło: tradingview.com

Ten wykres przedstawia notowania ceny bitcoina w skali standardowej, w znacznie krótszym, trzyletnim okresie. Jak widzisz, od historycznego szczytu z listopada 2021 r. do końca 2022 roku rynek znajdował się w bardzo silnym trendzie spadkowym, który zbił kurs z ok. 64 000 do poniżej 20 000 USD (takie poziomy osiągnął na giełdzie Bitstamp, przy czym każda kryptogiełda ma własny system notowań i tym samym nieco inne kursy).

Zwróć też uwagę, że przez ponad rok mogliśmy obserwować tzw. konsolidację, która zakończyła się dynamicznym wybiciem poziomu 30 000 USD i silnymi wzrostami, które w kilka miesięcy wyniosły cenę do nowych rekordów. Zbiegło się to w czasie z wprowadzeniem nowego ETF-a na kryptowaluty (konkretniej na bitcoina) i zbliżającym się czwartym halvingiem bitcoina.

Krótkoterminowy wykres ceny dogecoina

Źródło: tradingview.com

Powyższy wykres wybraliśmy po to, aby pokazać, jakie zyski (lub straty) może przynieść inwestycja w kryptowaluty w krótkim terminie. Przedstawia on cenę dogecoina (DOGE), który stał się popularny w zasadzie wyłącznie za sprawą tweetów Elona Muska. Jak widzisz, kurs wzrósł 10-krotnie w ciągu niespełna miesiąca (okres kwiecień-maj 2021 r.), choć po drodze, co naturalne, notował silne korekty. Jeśli kupiłbyś dogecoina blisko szczytu, czyli po ok. 0,7 USD, to dwa tygodnie później mógłbyś go sprzedać za raptem mniej niż 0,3 USD.

Hodlowanie – popularny sposób inwestowania w kryptowaluty

Przedstawione wykresy jasno sygnalizują, że na rynku kryptowalut możesz zarabiać (i tracić) zarówno jako trader, jak i tzw. hodler (inwestor długoterminowy). 

Jak pokazuje pierwszy z przedstawionych wykresów, hodlowanie wydaje się być bardzo dobrą strategią na rynku bitcoina. Nawet jeśli kupiłbyś go na szczycie cenowym w hossie z 2013, 2017 lub 2021 roku, to prędzej czy później z nawiązką odrobiłbyś swoje straty. Co więcej, w międzyczasie mógłbyś dokupować BTC tak, aby uśrednić cenę zakupu – swoją drogą, u hodlerów to dość często spotykana praktyka.

Strategia hodlowania i ewentualnego uśredniania ceny sprawdzała się dotychczas również w przypadku ethereum, litecoina i dziesiątek innych kryptowalut. Nie możesz mieć jednak gwarancji, że będzie tak również w przyszłości. Nie brakuje krypto, którym daleko do szczytów sprzed lat. To często te, za którymi stoją bezwartościowe lub mało użyteczne projekty, ale oferowanie ciekawych rozwiązań technologicznych też nie zawsze zapewnia sukces. Kryptoaktywa wciąż stanowią młody rynek, gdzie dużą rolę odgrywają emocje i marketing, a to, co jest wartościowe, nie zawsze zostaje docenione.

Trading na rynku kryptowalut

Hodlerzy zwykle trzymają na swoich portfelach kilka, kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt różnych kryptowalut. Ten rynek jest jednak również wręcz stworzony dla traderów, którzy chętnie korzystają z wysokiej zmienności cen wirtualnych aktywów. To właśnie ona sprawia, że naprawdę wysokie zyski (lub straty) możesz wygenerować w ciągu kilku tygodni, dni, a nawet... godzin.

Dzięki dostępności instrumentów pochodnych na kryptowaluty możesz zarabiać (lub tracić) nie tylko na wzrostach, ale i spadkach ich cen. Co więcej, masz przy tym możliwość grania z dźwignią finansową, czyli zawierania transakcji o wartości znacznie większej niż kwota, którą posiadasz na rachunku inwestycyjnym. Pamiętaj jednak, że w tym przypadku ryzyko jest ekstremalnie wysokie – przez gwałtowne zmiany ceny dotkliwe straty ponoszą nawet doświadczeni inwestorzy.

Nieregulowany i niedojrzały rynek

Niezależnie od tego, czy chciałbyś zostać kryptotraderem, hodlerem, czy może łączyć obie te strategie, musisz pamiętać o tym, że rynek kryptowalut jest wciąż młody i niedojrzały. Poza tym nie podlega nadzorowi żadnej międzynarodowej instytucji kontrolnej, ani nie posiada przepisów i rozwiązań, które gwarantowałyby takie bezpieczeństwo, na jakie możesz liczyć, inwestując na rynku akcji, obligacji czy forex.

Brak odgórnych regulacji niesie ze sobą kilka istotnych, w większości negatywnych, konsekwencji. Po pierwsze, tokeny i kryptowaluty mogą swobodnie emitować bardzo różne podmioty, w tym również te nieuczciwe; nie muszą one stosować się do żadnych wymogów informacyjnych, zwykle mogą też skutecznie uchronić się przed ewentualnymi roszczeniami inwestorów. Większość wirtualnych aktywów jest jednak wydawana na podstawie przepisów określonego państwa. Także same giełdy, przynajmniej te dbające o reputację, nie wprowadzają do obrotu podejrzanych coinów. Nie do końca jest zatem tak, że na rynku panuje całkowita „wolna amerykanka”.

Ważny jest też fakt, że na rynku kryptowalut handel trwa całą dobę przez 7 dni w tygodniu, co sprzyja gwałtownym ruchom cenowym zwłaszcza w okresach obniżonej płynności (np. w weekendy lub święta). Dodajmy jednak, że nadal jest to rynek stosunkowo mały i młody, więc nawet w „tygodniu roboczym”, kiedy obroty są relatywnie wysokie, nie brakuje dużych wahań cen. Niedojrzałości rynku dowodzi choćby to, że silne ruchy są następstwem jakiejś plotki lub tweetów jednej, ale wpływowej osoby (przykład Elona Muska i jego wpływu na ceny bitcoina i dogecoina).

Ponadto, inaczej niż w przypadku akcji, obrót kryptowalutami na giełdach nigdy nie ulega wstrzymaniu ze względu np. na skrajne emocje rynkowe i związane z nimi gwałtowne ruchy cenowe. Kryptoinwestorom nie daje się czasu na „ochłonięcie”, stąd też fala panicznej wyprzedaży potrafi w krótkim czasie zbić ceny o kilkadziesiąt procent. Z drugiej strony, brak ograniczeń dla dynamicznie zmieniających się kursów powoduje, że duży optymizm inwestorów oraz tzw. fomo (powszechny strach przed utratą szansy na duży zarobek) prowadzą niekiedy do szalonych wzrostów wycen.

Uważaj na „naganiaczy” i manipulacje

Nie ma drugiego takiego rynku, na którym emocje, plotki i marketing odgrywałyby tak dużą rolę. Ma to swoje zalety, bo sprzyja ogromnym wzrostom cen w okresach hossy, ale generuje też pewne zagrożenia i wypaczenia. Na co powinieneś uważać?

W Internecie, zwłaszcza na portalu X, nie brakuje użytkowników z dużymi zasięgami, którzy zachwalają wybrane projekty (te, w które inwestują) tylko po to, żeby podbić ich ceny. Zwykle są to aktywa o stosunkowo małym rynku, gdzie niewielki napływ kapitału może mocno podbić wycenę. Choć „naganianie” nie musi od razu oznaczać, że dany token lub waluta są niegodne uwagi, to jednak miej z tyłu głowy, że w świecie krypto te i inne manipulacje (np. świadome publikowanie fake newsów) nie należą do rzadkości.

Inwestowanie w praktyce, czyli jak i kiedy najlepiej kupić kryptowaluty?

Centralną część całego ekosystemu wirtualnych aktywów stanowią giełdy kryptowalut. To głównie na nich handlują inwestorzy z całego świata, przy czym wybrane krypto możesz również nabyć w specjalnych kantorach kryptowalutowych.

Kryptogiełdy udostępniają platformy pozwalające handlować bitcoinami, eterami, litecoinami i wieloma innymi altcoinami. Obecnie istnieje już kilkaset kryptogiełd, które różnią się poziomem bezpieczeństwa, prowizjami transakcyjnymi czy ofertą dostępnych cyfrowych walut i tokenów. Wybór jest zatem spory, ale sprawdzając giełdy kryptowalut z naszego rankingu, znacznie ułatwisz sobie znalezienie najlepszego usługodawcy. Dzięki rankingowi zorientujesz się także, na które parametry ofert zwrócić uwagę i w jaki sposób giełdy chronią środki klientów.

Ranking giełd kryptowalut - Kwiecień 2025

1.

Binance

• Ocena bezpieczeństwa
  (4)
• Liczba kryptowalut
  >480
• Prowizja maker/taker
  0,1% / 0,1%

  Prowizja maker/taker 0,1% / 0,1%

  ---

  • 0,1% maker
  • 0,1% taker

  są to najwyższe możliwe prowizje, które dotyczą użytkowników ze średnimi miesięcznymi obrotami poniżej równowartości 1 mln USD; stawki maleją wraz z wielkością obrotów na koncie oraz w przypadku korzystania z tokenów BNB (taniej o 25% w stosunku do standardowych stawek), które są emitowane przez Binance

• Waluty FIAT
  PLN, EUR, GBP + 8 innych

Przeczytaj recenzję

4.8

Załóż konto

2.

Kraken

• Ocena bezpieczeństwa
  (4.5)
• Liczba kryptowalut
  >460
• Prowizja maker/taker
  0,25% / 0,4%

  Prowizja maker/taker 0,25% / 0,4%

  ---

  • maker 0,25%
  • taker 0,4%

  są to najwyższe możliwe prowizje, które dotyczą użytkowników ze średnimi miesięcznymi obrotami do 10 000 USD; stawki maleją wraz ze wzrostem aktywności na rachunku

• Waluty FIAT
  EUR, USD, GBP + 4 inne

Przeczytaj recenzję

4.5

Załóż konto

3.

Coinbase

• Ocena bezpieczeństwa
  (4.5)
• Liczba kryptowalut
  >290
• Prowizja maker/taker
  0,4% / 0,6%

  Prowizja maker/taker 0,4% / 0,6%

  ---

  • 0,4% maker
  • 0,6% taker 

  są to najwyższe możliwe prowizje, które obowiązują użytkowników ze średnimi miesięcznymi obrotami do 10 000 USD; stawki maleją wraz ze wzrostem aktywności na rachunku, dla przedziału np. od 50 000 do 100 000 USD maker wynosi 0,15%, a taker 0,25%

• Waluty FIAT
  EUR, USD, GBP

Przeczytaj recenzję

4.1

Załóż konto

Przejdź do pełnego rankingu

Na niektórych giełdach możesz handlować nie tylko kryptowalutami, ale również kontraktami terminowymi, a nawet opcjami na krypto. Instrumenty pochodne tworzone są jedynie dla części wirtualnych aktywów, jednak w miarę rozwoju rynku ich oferta staje się coraz bardziej rozbudowana.

Niezależnie od tego, w co chciałbyś inwestować, sprawdź nasz artykuł: Gdzie i jak kupić kryptowalutę i dowiedz się, w jaki sposób zawrzeć swoją pierwszą transakcję na krypto. Jeśli już zdecydujesz się na zakup, pamiętaj o bezpiecznym przechowywaniu kryptowalut np. na portfelu firmy Ledger .

Cykle na rynku kryptowalut

Skoro wiesz już, jak wejść na rynek kryptowalut, warto przyjrzeć się temu, kiedy jest najlepszy moment na inwestycję.

Mniej więcej co 4 lata dochodzi do tzw. halvingu bitcoina, który dotychczas okazywał się ważnym katalizatorem wzrostów na całym rynku kryptowalut. Póki co halving miał miejsce trzy razy (w 2012, 2016 i 2020 roku) i każdorazowo kilka miesięcy po jego wystąpieniu krypto wchodziły w okres hossy, która trwała przez ponad rok, a nawet półtora. Później następowała wielomiesięczna bessa, w czasie której większość aktywów traciła łącznie ponad 90% wartości – licząc od szczytu z hossy do dołka cenowego w bessie.

Jeśli wspomniane prawidłowości miałyby zostać utrzymane, to najlepszym momentem na inwestycję w kryptowaluty byłby okres na kilka miesięcy przed lub tuż po kolejnym halvingu. Wtedy wyceny wirtualnych aktywów powinny być relatywnie niskie, krótki byłby również czas oczekiwania na ich wzrosty.

Opisana strategia zapewniała dotychczas świetne rezultaty, ale nie musi sprawdzić się w przyszłości. Wystarczy wspomnieć, że w ostatnich latach na rynek napłynęło wielu nowych inwestorów, nie tylko prywatnych, ale również instytucjonalnych, co doprowadziło do wielokrotnego wzrostu jego kapitalizacji. Poza tym w międzyczasie pojawiły się kontrakty na krypto, które umożliwiają tzw. grubym rybom (zamożnym inwestorom) zarabianie na spadkach.

Strategia „buy the dip” – nie zawsze skuteczna

Nawet w czasie hossy ceny kryptowalut mogą chwilowo spadać o 30-50%. Takie korekty występują na rynku byka wielokrotnie, a po nich ceny kryptowalut zwykle dość szybko wracają do wzrostów. W trendzie wzrostowym strategia „buy the dip” (kupuj każdy spadek) przynosi niezłe rezultaty, ale pamiętaj, że prędzej czy później przychodzi taki „dip”, który nie jest okazją inwestycyjną, lecz ruchem kończącym hossę.

Warto podkreślić, że korekty w trendzie wzrostowym przybierają często dość gwałtowny charakter, przy czym ich skala zależy od płynności handlu na danej kryptowalucie. Bitcoin ma rynek z największą liczbą inwestorów, więc notuje łagodniejsze spadki, ale i tutaj zdarzają się tąpnięcia ceny, które sięgają kilkunastu i więcej procent w skali dnia. Jeśli chcesz inwestować w kryptowaluty, zastanów się, czy aby na pewno udźwigniesz emocjonalnie tak duże wahania kursów.

Uważaj na „odjeżdżające pociągi”

Obrót na altcoinach jest mniejszy niż na bitcoinie, więc są one narażone na poważniejsze załamania ceny. Z drugiej strony, z tego samego względu duża część z nich charakteryzuje się większym potencjałem zysku – tam, gdzie mniej zleceń sprzedaży, tam łatwiej o szybki wzrost kursu.

Jeśli jednak widzisz na rynku kryptowalutę, której kurs w krótkim czasie mocno wystrzelił w górę, zachowaj ostrożność. Choć wzrosty mogą być kontynuowane, to jednak w tym wypadku rośnie ryzyko gwałtownej korekty, a nawet trwałego powrotu do niższych poziomów cenowych. Często lepiej po prostu pogodzić się z tym, że „pociąg odjechał”, niż ulegać fomo i ryzykować poniesieniem dotkliwych strat.

Poznaj pomocne narzędzia i wskaźniki

Chcąc inwestować w kryptowaluty, powinieneś najpierw poznać przynajmniej podstawy analizy technicznej, a także specyficzne wskaźniki i narzędzia, które działają wyłącznie na rynku krypto. Powinieneś również rozumieć, o co chodzi w tzw. dominacji rynkowej bitcoina (BTC dominance), a także wiedzieć, w jaki sposób zachowanie się jego ceny wpływa na kursy innych kryptowalut. Dzięki temu będziesz mógł lepiej określić, kiedy kupić, a kiedy sprzedać swoje wirtualne aktywa.

Co jeszcze warto wiedzieć?

Jeśli udało Ci się przebrnąć przez całe nasze opracowanie, pewnie jesteś już w stanie wstępnie ocenić, czy kryptowaluty będą dla Ciebie atrakcyjną formą inwestycji. Jeśli jednak wciąż masz wątpliwości lub nie wszystko jest dla Ciebie jasne, koniecznie zapoznaj się z naszymi pozostałymi materiałami poświęconymi wirtualnym aktywom.

Im lepsze będzie Twoje przygotowanie merytoryczne, tym większe masz szanse skutecznie inwestować na kryptorynku. Miej jednak na uwadze, że nie jest to rynek dla każdego, a wysoka zmienność kursów krypto i zaskakujące ruchy cenowe potrafią pogrążyć nawet doświadczonych inwestorów.