ETF – co to jest i jak w nie inwestować?

W 2022 r. globalna wartość aktywów zgromadzonych w ETF-ach przekroczyła 10 bln dolarów amerykańskich, podczas gdy jeszcze 2 lata wcześniej wynosiła ok. 6 bln dolarów, a w 2013 r. niespełna 2,5 bln dolarów.

W ciągu dekady sektor powiększył się więc czterokrotnie i jest obecnie o wiele większy, niż choćby znacznie starsza branża funduszy hedgingowych. Ten dynamiczny rozwój rynku ETF-ów nie będzie jednak dla Ciebie zaskoczeniem, gdy zrozumiesz, czym są i jakie możliwości oferują tego typu instrumenty finansowe.

Fundusze ETF – definicja i podstawowa charakterystyka

Fundusz ETF (z ang. Exchange Traded Fund) to notowany na giełdzie fundusz inwestycyjny, którego rolą jest wiernie naśladować wyniki określonego indeksu (np. akcji lub obligacji) albo innego aktywa bądź grupy aktywów (np. złota, ropy, koszyka walut czy spółek z wybranego sektora). Oznacza to, że jest on zarządzany pasywnie i ma na celu nie pokonać dany rynek, lecz wypracować możliwie najbardziej zbliżony do niego rezultat.

Inwestując w ETF, podobnie jak w przypadku tradycyjnego funduszu, przekazujesz kapitał zarządzającym funduszem, w zamian za co otrzymujesz tzw. jednostki uczestnictwa (za ich emisję odpowiada fundusz tworzony przez Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych).

Takie instrumenty są notowanymi na giełdzie papierami wartościowymi, a co za tym idzie, podlegają codziennej wycenie i mogą być swobodnie nabywane i sprzedawane na takich samych zasadach, jak chociażby akcje. Aby zagwarantować odpowiednią płynność obrotu na jednostkach ETF-ów, giełdy korzystają z usług tzw. animatorów rynku, którzy stale składają na nie zlecenia kupna i sprzedaży.

Co oczywiste, bieżąca wycena danego ETF-a jest determinowana przez zachowanie indeksu lub innego instrumentu, na który zapewnia on ekspozycję. Oznacza to, że kurs rynkowy funduszu naśladującego np. indeks WIG20 porusza się zwykle w tym samym kierunku (i z bardzo podobną siłą), co warszawski wskaźnik dwudziestu największych spółek.

Fenomen funduszy typu ETF – niskie koszty i proste inwestowanie w koniunkturę

Za dużą popularność ETF-ów odpowiadają co najmniej dwie kwestie. Po pierwsze, wypadają one atrakcyjnie pod względem kosztowym, co widać zwłaszcza, gdy zestawimy je z tradycyjnymi funduszami inwestycyjnymi. W tych ostatnich opłata za zarządzanie wynosi nawet kilka procent rocznie, podczas gdy w funduszach pasywnych zwykle od kilku setnych do kilku dziesiątych procenta.

Inwestowanie w ETF-y jest tanie, bo zarządzający nie muszą przeprowadzać czasochłonnych analiz rynkowych, ani dążyć do wypracowania możliwie najwyższych zysków. Warto dodać, że poza tymi kosztami zarządzania inwestowanie w ETF-y obarczone jest jedynie prowizją transakcyjną za ich zakup i sprzedaż na giełdzie.

Po drugie, fundusze ETF pozwalają w prosty sposób niejako zainwestować w koniunkturę panującą na danym rynku lub w wybranym sektorze. Możesz uzyskać ekspozycję na określony indeks bez zastanawiania się, które akcje najlepiej zachowają się w wybranym okresie, i bez selekcjonowania spółek np. z branży paliwowej czy gamingowej. Możesz też zarabiać (i tracić) na zmianach wartości globalnego koszyka akcji lub obligacji albo cen złota, srebra bądź innych surowców – i to bez konieczności ich fizycznego nabywania.

Na rynku dostępne są również ETF-y typu short, które pozwalają grać na spadki cen określonych aktywów. Inaczej mówiąc, jeśli oczekujesz pogorszenia się koniunktury np. na rynku złota lub warszawskiej giełdzie, to możesz nabyć jednostki funduszu, które będą w takim przypadku zyskiwać na wartości (ETF-y na WIG20short znajdziesz w polskich domach maklerskich). Pamiętaj jednak, że jeśli Twoje przewidywania nie sprawdzą się i w międzyczasie kurs złota lub WIG20 wzrośnie, to inwestycja w taki ETF przyniesie Ci stratę.

Rodzaje ETF-ów i ich konstrukcja

Aby lepiej zrozumieć specyfikę funduszy typu ETF, warto również wiedzieć, w jaki sposób naśladują one zachowanie wybranych aktywów. Wyjaśnijmy to na przykładzie najliczniej występujących ETF-ów, czyli tych, które podążają za indeksami giełdowymi.

Replikacja fizyczna i metoda reprezentatywnej próbki

Fundusz ETF naśladuje zmiany wartości indeksu giełdowego zwykle dzięki temu, że zarządzający nabywają w odpowiednich proporcjach wchodzące w jego skład papiery wartościowe. Ich rola polega w tym wypadku na pilnowaniu procentowego udziału poszczególnych spółek, a także ewentualnym dokonywaniu transakcji, które pozwolą na jego utrzymanie. Jeśli zarządzający kupują wszystkie walory wchodzące w skład indeksu, to w tej sytuacji mówimy o tzw. metodzie pełnej replikacji.

Innym sposobem na odwzorowanie ruchów danego indeksu jest skorzystanie z metody reprezentatywnej próbki, która polega na zakupie wyselekcjonowanej części aktywów tworzących wskaźnik i jest stosowana zwłaszcza w przypadku indeksów, na które składają się akcje setek lub nawet tysięcy spółek. Tego typu rozwiązanie pozwala ograniczyć koszty i problemy związane z zarządzaniem tak rozbudowanym portfelem inwestycyjnym.

Replikacja syntetyczna

Trzecim i ostatnim sposobem na odzwierciedlenie wyników określonego indeksu jest replikacja syntetyczna, zwana również swapową. W tym przypadku zarządzający funduszem nie kupują walorów wchodzących w skład danego wskaźnika, lecz korzystają z kontraktów terminowych lub współpracują z tzw. dostawcą swapa, czyli instytucją finansową, która zobowiązuje się im dostarczyć odpowiednią stopę zwrotu.

ETF-y są zaliczane do kategorii produktów typu ETP (Exchange Traded Product), do której należą również m.in. ETN-y (Exchange Traded Notes) i ich odmiana ETC (Exchange Traded Commodity). Wszystkie te instrumenty naśladują zachowanie określonych aktywów, ale mają odmienną konstrukcję i wiążą się z nieco innymi ryzykami.

Produkty ETN i ETC, w odróżnieniu od ETF-ów, nie wyrażają tytułu uczestnictwa w funduszu, lecz mają charakter instrumentów dłużnych. Powoduje to na przykład, że ETN lub ETC staje się w zasadzie bezwartościowy w przypadku bankructwa swojego emitenta. Natomiast ewentualny upadek funduszu zarządzającego ETF-em nie musi mieć poważniejszych konsekwencji – środki inwestorów są przechowywane na wydzielonym rachunku przez depozytariusza.

Specyfika inwestycji w ETF – ryzyko, potencjał zysku i horyzont czasowy

Pora przyjrzeć się nieco bliżej charakterystyce samego inwestowania w ETF-y. Zacznijmy od przypomnienia, że tego typu fundusze pozwalają osiągać praktycznie takie same stopy zwrotu jak aktywa, których zachowanie naśladują. Te ostatnie mogą być różne, więc siłą rzeczy poszczególne ETF-y różnią się pod względem potencjału zysku, ryzyka inwestycyjnego czy optymalnego czasu trwania inwestycji.

Jeśli chodzi o zyskowność i ryzyko, to oczywiste jest, że np. ETF-y na koszyk obligacji skarbowych dużych gospodarek zwykle będą miały mniejsze wahania wartości niż np. fundusze pasywne, które dają ekspozycję na akcje rynków wschodzących czy walory spółek związanych z rynkiem kryptowalut. Z drugiej strony, potencjał zysku ETF-ów obligacyjnych będzie niższy niż bardziej ryzykownych funduszy.

Fundusze typu ETF, niezależnie od tego, jakie aktywa naśladują, są przeznaczone przede wszystkim dla inwestorów średnio- i długoterminowych, ale stanowią też przedmiot zainteresowania traderów.

Jeśli rozważasz krótkoterminową spekulację, zwróć uwagę na ETF-y syntetyczne z niewielkim lewarem (zwykle wynosi on 2:1 lub 3:1) albo kontrakty CFD, które pozwalają zajmować pozycje z większą dźwignią finansową. Takie produkty mają większy potencjał zysku, ale i wyższe ryzyko inwestycyjne, bowiem każda zmiana wartości naśladowanego indeksu lub innego aktywa pociąga za sobą wielokrotnie większą zmianę ich kursów.

Inne ryzyka związane z inwestowaniem w ETF-y

Inwestowanie w fundusze ETF wiąże się nie tylko z ryzykiem poniesienia straty finansowej, wynikającej z niekorzystnej zmiany ceny rynkowej jednostek funduszu. W tym przypadku występują jeszcze co najmniej dwa istotne rodzaje ryzyka: walutowe i emitenta.

Ryzyko walutowe dotyczy ETF-ów zagranicznych i wiąże się z możliwością zmiany wyniku inwestycji wskutek zmiany kursu np. dolara czy euro w relacji do polskiego złotego. Jeśli waluta, w której wyceniany jest ETF, osłabi się względem naszej waluty, to wynik ulegnie pogorszeniu. Jej umocnienie będzie miało z kolei pozytywny wpływ na rezultat inwestycji.

Natomiast ryzyko emitenta polega przede wszystkim na możliwości wycofania danego ETF-a z notowań giełdowych. W tej sytuacji uczestnicy funduszu najczęściej nie tracą jednak kapitału, bowiem emitent odkupuje od nich tytuły uczestnictwa w likwidowanym ETF-ie. Strata może pojawić się u nich w przypadku, gdy wycena jednostek funduszu w momencie odkupienia jest niższa od tej, za którą inwestorzy dokonywali ich zakupu – wtedy są zmuszeni zrealizować stratę.

Jakie ETF wybrać?

Skoro wiesz już, czym są i jak działają ETF-y, pozostaje Ci określić, na jaki indeks lub inne aktywa chciałbyś uzyskać ekspozycję, a następnie sprawdzić, które fundusze dają Ci taką możliwość. Zanim zakupisz jednostki jednego z nich, zapoznaj się ze specyfiką wybranego produktu, zwracając uwagę na niżej opisane elementy.

Płynność obrotu

Ważne jest, aby wybrać instrument znanej i cenionej instytucji finansowej, która zarządza aktywami o dużej wartości i emituje jednostki cieszące się dużym zainteresowaniem inwestorów. Takie produkty mają wysoką płynność, co pozwala szybko znaleźć na giełdzie chętnego na ich zakup lub sprzedaż.

Sposób odwzorowania indeksu

Dość istotne jest również to, w jaki sposób dany ETF odwzorowuje zachowanie naśladowanego indeksu giełdowego lub innego aktywa. Wyniki najbardziej zbliżone do benchmarku uzyskują ETF-y wykorzystujące metody: pełnej replikacji lub replikacji syntetycznej. W przypadku funduszy bazujących na metodzie reprezentatywnej próbki jakość odwzorowania indeksu bywa już odczuwalnie niższa.

Koszty zarządzania w funduszach typu ETF

W przypadku ETF-ów koszt zarządzania jest niewielki, ale i tak powinieneś zwrócić na niego uwagę – zwłaszcza, jeśli inwestujesz spore kwoty i nastawiasz się na długie utrzymywanie swojej pozycji. Poszczególne fundusze samodzielnie ustalają wysokość tej opłaty, więc może zdarzyć się tak, że dwa produkty dające ekspozycję na te same aktywa będą nieco różniły się pod względem kosztowym.

ETF-y indeksowe – dystrybucyjne i akumulacyjne

Jeśli jesteś zainteresowany ETF-em na indeks akcyjny, powinieneś zwrócić również uwagę, czy ma on charakter dystrybucyjny, czy akumulacyjny. To o tyle istotne, że fundusze typu akumulacyjnego reinwestują dywidendy wypłacane przez spółki z indeksu, natomiast fundusze dystrybucyjne przekazują je bezpośrednio posiadaczom jednostek danego ETF-a.

Z powyższego wynika, że fundusze dystrybucyjne mogą być dobrym wyborem wówczas, gdy w okresie trwania inwestycji chcesz otrzymywać dodatkową gotówkę i samodzielnie decydować o jej przeznaczeniu. Fundusze typu akumulacyjnego nie dają tej korzyści, ale za to wiążą się z łatwiejszym rozliczeniem zysków (będzie o tym jeszcze mowa) i notują nieco lepsze wyniki, co jest naturalnym następstwem reinwestowania środków z tytułu dywidend.

Warto wiedzieć, że oznaczenia ETF-ów europejskich zawierają symbole: acc (accumulating) lub dist (distributing), które określają typ funduszu. W przypadku ETF-ów amerykańskich takie zapisy nie występują, ponieważ zgodnie z tamtejszym prawem wszystkie są zobowiązane wypłacać dywidendy i tym samym mają charakter dystrybucyjny.

Inwestowanie w ETF-y w praktyce: gdzie i jak kupić?

Na polskiej GPW notowanych jest tylko kilka ETF-ów (na główne polskie indeksy akcyjne i wybrane wskaźniki zagraniczne), niemniej w skali globalnej liczba tego typu funduszy pasywnych powoli dobija do 10 000. Jeśli chciałbyś uzyskać dostęp do kilkuset czy nawet kilku tysięcy tego typu instrumentów, to wystarczy, że założysz odpowiedni rachunek maklerski z dostępem do rynków zagranicznych.

Za pośrednictwem konta inwestycyjnego możesz składać oferty zakupu i sprzedaży dowolnych jednostek ETF, jakie posiada w ofercie dom maklerski prowadzący Twój rachunek. Samo składanie i realizacja zleceń, jak również notowania ETF-ów i wykresy ich cen, wyglądają tak samo, jak w przypadku akcji giełdowych.

Warto podkreślić, że wprawdzie fundusze pobierają stałą określoną opłatę za zarządzanie (zwykle jest ona uwzględniona w wycenie jednostek), jednak poszczególne domy maklerskie indywidualnie ustalają prowizję za zakup i sprzedaż takich produktów. Co więcej, w zależności od brokera, na ofertę ETF-ów może składać się od kilku do kilkuset (w przypadku polskich podmiotów), a nawet kilku tysięcy pozycji (tak bogaty wybór oferują największe zagraniczne domy maklerskie).

Dzięki poniższemu zestawieniu łatwo znajdziesz najlepszy dla siebie rachunek do inwestowania w ETF-y. 

Ranking rachunków maklerskich - Listopad 2024

1.

XTB Rachunek Maklerski

• Konto
  0 zł

  Miesięczna opłata za prowadzenie rachunku 0 zł

  ---

  po roku może pojawić się opłata w wysokości 10 EUR; można jej jednak łatwo uniknąć, wykonując min. 1 transakcję w ciągu roku / jeśli na koncie nie ma środków / jeśli są kupione dowolne akcje

• Akcje z GPW
  0%

  Akcje 0%

  ---

  • 0% w przypadku miesięcznego obrotu do 100 tys. EUR (minimalna wartość zlecenia to 10 zł)
  • 0,2%, min. 10 EUR od nadwyżki pow. 100 tys. EUR
• Kontrakty na WIG20
  kontrakty CFD

  Kontrakty terminowe na WIG20 i inne indeksy kontrakty CFD

  ---

  XTB nie oferuje klasycznych kontraktów futures, lecz kontrakty CFD na WIG20 i wiele innych indeksów oraz instrumentów bazowych. Takie produkty mają nieco inną konstrukcję, ale również pozwalają grać z dźwignią na wzrosty i spadki rozmaitych aktywów. W przypadku handlu kontraktami CFD za pośrednictwem XTB koszty transakcyjne są już zawarte w spreadzie i nie jest pobierana dodatkowa prowizja; dla kontraktów na WIG20 standardowy spread wynosi ok. 2 pipsy.

• Rynki zagraniczne
  USA, DE, UK + 12 innych

Handel tradycyjnymi instrumentami giełdowymi i kontraktami CFD, odsetki od niezainwestowanych środków, duży wybór ETF-ów (ponad 400), akcje ułamkowe, Plany Inwestycyjne.

Przeczytaj recenzję

4.8

Załóż konto w 10 minut

2.

Konto inwestycyjne TMS

• Konto
  0 zł

  Miesięczna opłata za prowadzenie rachunku 0 zł

  ---

  W razie braku dokonania transakcji w ciągu 365 dni pojawi się opłata w wysokości 9 zł miesięcznie (lub ewentualnie 3 EUR bądź 3 USD). Nie zostanie ona naliczona, jeśli we wskazanym okresie miałeś otwarte pozycje lub też wykonałeś transakcję po upływie 365 dni a przed momentem pobrania opłaty.

• Akcje z GPW
  0,19%, min. 5 zł
• Kontrakty na WIG20
  kontrakty CFD

  Kontrakty terminowe na WIG20 i inne indeksy kontrakty CFD

  ---

  TMS nie oferuje klasycznych kontraktów futures, lecz kontrakty CFD na WIG20 i wiele innych indeksów oraz instrumentów bazowych. Takie produkty mają nieco inną konstrukcję, ale również pozwalają grać z dźwignią na wzrosty i spadki rozmaitych aktywów. W przypadku handlu kontraktami CFD za pośrednictwem TMS koszty transakcyjne są już zawarte w spreadzie i nie jest pobierana dodatkowa prowizja.

• Rynki zagraniczne
  USA, DE, UK + 2 inne

Handel tradycyjnymi instrumentami giełdowymi i kontraktami CFD.

Przeczytaj recenzję

4.4

Załóż konto w 10 minut

3.

Rachunek Classic Saxo Bank

• Konto
  0 zł
• Akcje z GPW
  0,12%, min. 10 zł
• Kontrakty na WIG20
  niedostępne
• Rynki zagraniczne
  USA, UK, DE + 22 inne

Zagraniczny broker niewysyłający PIT-8C (udostępnia pomocny raport podatkowy), handel tradycyjnymi instrumentami i kontraktami CFD, odsetki od niezainwestowanych środków (powyżej określonej kwoty na rachunku).

Przeczytaj recenzję

4.4

Załóż konto w 10 minut

Przejdź do pełnego rankingu

Fundusze ETF – podatki

Pamiętaj, że jeśli w danym roku kalendarzowym dokonasz jakichkolwiek transakcji z udziałem ETF-ów, to tak samo jak w przypadku innych instrumentów finansowych będziesz musiał rozliczyć się z nich z fiskusem. Efekty tych inwestycji rozliczasz jednak wspólnie, więc to, czy zapłacisz podatek od dochodów kapitałowych, zależy od sumy zysków i strat ze wszystkich inwestycji wykazywanych w formularzu PIT-38 (inwestując w ETF-y w ramach rachunku IKE lub IKZE, możesz uniknąć podatku).

Gdy lokujesz środki w ETF-ach typu akumulacyjnego, sprawa jest prosta, bo na powyższym kończą się formalności podatkowe. Jeśli jednak inwestujesz w fundusze dystrybucyjne, musisz samodzielnie rozliczyć się również z dywidend otrzymanych w danym roku podatkowym.

Konieczność rozliczenia dywidend bywa problematyczna, bowiem dochodów z tego tytułu nie wykazuje się w PIT-8C. Poza tym, podobnie jak zyski kapitałowe, są w Polsce obarczone 19% podatkiem, ale fundusz emitujący dany ETF płaci podatek od dywidend w kraju swojej rejestracji. Zapłacony przez niego podatek może wynosić nie 19%, a np. 15%, więc brakujące 4% będziesz musiał rozliczyć i dopłacić w polskim urzędzie skarbowym.

Fundusze ETF – czy warto w nie inwestować?

W tekście przedstawiliśmy jedynie podstawy związane z budową i inwestowaniem w ETF-y. Jednak to powinno Ci wystarczyć, by móc wstępnie rozeznać się w atrakcyjności tych produktów finansowych.

Zauważ, że ETF-y mogą stanowić dla Ciebie prosty i wygodny sposób na pasywne inwestowanie, niezależnie od tego, którym rynkiem jesteś zainteresowany. Dzięki nim w ramach jednej transakcji możesz stać się „udziałowcem” wszystkich spółek z indeksu WIG20, DAX czy SP500, albo uzyskać ekspozycję na rynek złota lub akcje setek firm z rynków wschodzących.

Jeśli zainwestujesz w ETF indeksowy, to wprawdzie nie pobije on wyniku naśladowanego indeksu, jednak nie będzie też od niego gorszy. Wbrew pozorom to spora zaleta, bo np. wiele klasycznych funduszy inwestycyjnych, które pobierają znacznie wyższe opłaty za zarządzanie, uzyskuje słabsze rezultaty niż indeksy akcyjne.

Nic więc dziwnego, że tańsze ETF-y są chętnie wybierane zarówno przez początkujących, jak i doświadczonych inwestorów, którzy chcieliby w prosty i niedrogi sposób zainwestować w koniunkturę na danym rynku. Co ważne, tym ostatnim mogą być nie tylko akcje z danej giełdy, ale też obligacje, surowce czy inne aktywa inwestycyjne.