W każdej dziedzinie życia można znaleźć pojęcia i określenia, które opisują występujące w niej zjawiska, rządzące nią reguły. Znajomość tych z dziedziny ekonomii jest wskazana, gdyż wiąże się bezpośrednio z naszymi finansami – wysokością oprocentowania depozytów, odsetkami od kredytów i cenami w sklepach. Jednym z takich pojęć jest punkt bazowy.
Definicja punktu bazowego
Punkt bazowy (pb) stanowi jedną setną procenta (0,01%). Jest miarą zmiany stopy procentowej, czyli wynagrodzenia jakie otrzymuje posiadacz kapitału za pożyczenie go innym na pewien czas (na ogół w ujęciu rocznym). Szczególnie przydatny jest w sytuacji, gdy zmiana jest mniejsza niż 1 punkt procentowy (p.p.); przykładowo, oprocentowanie wzrosło z 2% do 2,7%.
Sformułowanie, że stopy procentowe spadły/wzrosły o 50 punktów bazowych oznacza, że zmiana wyniosła 0,5%. Jeśli dotąd stopy procentowe były na poziomie 1%, to po zmianie wynoszą 1,5% (przy wzroście o 50 pb) lub 0,50% (przy spadku o 50 pb).
Różnica między punktem bazowym a procentem
Punkt bazowy pozwala wyeliminować kłopoty z odczytaniem i zrozumieniem komunikatu. Sformułowanie, że jakiś wskaźnik wzrósł o 10% nie daje pewności, czy chodzi o wartość względną (przykładowo, zmiana z 5% do 5,5%) czy o bezwzględną (z 5% do 15%).
Wątpliwości nie będzie, gdy posłużymy się punktem bazowym. Chcąc opisać pierwszą opcję, należałoby stwierdzić, że zmiana wyniosła 50 pb, zaś w drugim przypadku – 1000 pb.
Punkt bazowy vs punkt procentowy: częste nieporozumienia
Różnicę między punktem bazowym a procentem najłatwiej zauważyć na konkretnym przykładzie. Załóżmy, że mamy jakiś produkt oprocentowany w wysokości 10%. Komunikat, że jego oprocentowanie wzrosło o 50%, będzie oznaczał, że aktualnie wynosi 15%. Natomiast informacja, że podwyższono je o 50 pb, oznacza, że po zmianie jest ono na poziomie 10,50%.
Jeszcze większa różnica między „starą” a „nową” wartością pojawiłaby się przy sformułowaniu, że nastąpił wzrost o 50 punktów procentowych. Oznaczałoby to, że oprocentowanie wzrosło do 60%!
Dla uniknięcia nieporozumień warto pamiętać o poniższym przeliczniku:
1 punkt bazowy (pb) = 0,01 punktu procentowego (p.p.)
10 pb = 0,1 p.p.
100 pb = 1 p.p.
1000 pb = 10 p.p.
10 000 pb = 100 p.p.
Jak obliczyć punkt bazowy? Praktyczne przykłady
Schemat kolejnych działań uzależniony jest od tego, czy mamy do czynienia ze spadkiem/wzrostem o określoną liczbę punktów bazowych.
Spadek o x punktów bazowych
Chcąc określić spadek stóp procentowych w punktach bazowych, trzeba od wyższej wartości (np. 2,5%) odjąć niższą (np. 2%) i otrzymany wynik pomnożyć przez 100.
2,5% - 2% = 0,5% x 100 = 50 pb
Komunikat brzmiałby: stopy procentowe spadły o 50 pb, z 2,50% do 2%.
Wzrost o x punktów bazowych
Nieco inne działania są konieczne, gdy komunikat dotyczy wzrostu wysokości oprocentowania o pewną liczbę punktów bazowych (np. o 70 pb) do określonego poziomu (np. 5,5%), a my chcemy poznać wysokość stóp procentowych przed podwyżką. Wówczas liczbę punktów bazowych pokazującą skalę wzrostu należy podzielić przez 100, a następnie otrzymaną wartość odjąć od aktualnej wysokości stóp procentowych.
70 pb / 100 = 0,7 i dalej: 5,5% - 0,7% = 4,8%
Poprawna odpowiedź: przed podwyżką stopy procentowe wynosiły 4,8%.
Zastosowanie punktów bazowych – od bankowości do inwestycji
Punkty bazowe mają istotne znaczenie wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z wysokimi kwotami i nawet niewielka zmiana ich oprocentowania przekłada się na znaczące kwoty należności. Można więc pokusić się o stwierdzenie, że punkt bazowy ma kluczowe znaczenie przy rozliczeniach międzybankowych, w relacjach między wielkimi korporacjami czy dla inwestorów obracających dużymi kwotami. Dla przeciętnego obywatela jego znaczenie uwidacznia się w momencie zmian oprocentowania kredytów hipotecznych.
Stopy procentowe
Przeciętny obywatel o punktach bazowych słyszy chyba najczęściej w kontekście zmiany stóp procentowych dokonywanej przez Radę Polityki Pieniężnej. Są one podnoszone (gdy inflacja rośnie) lub obniżane (przy spadającej inflacji, sygnałach wskazujących na spowolnienie gospodarcze) o określoną liczbę punktów bazowych. Jako że zmiany są na ogół niewielkie, poniżej 1 punktu procentowego, to punkty bazowe bardzo się przydają do przekazania stosownego komunikatu.
Kredyty hipoteczne
Zmiana stóp procentowych pociąga za sobą po pewnym czasie także korektę oprocentowania kredytów, nie tylko tych udzielanych po decyzji RPP, ale i tych już spłacanych. Przy czym w przypadku tych ostatnich kredytobiorcy spłacający zobowiązanie ze zmienną stopą procentową, czyli głównie kredyty hipoteczne, mogą to odczuć dopiero po kilku miesiącach, gdy zakończy się poprzedni okres, na który mieli ustalone oprocentowanie (na ogół jest to 3 lub 6 miesięcy).
Komunikat przekazywany kredytobiorcom mówi po prostu o zmianie oprocentowania o określoną liczbę punktów bazowych i zawiera informację o aktualnie obowiązującej stawce.
Obligacje skarbowe
Odnośnie obligacji skarbowych pojęcie punktów bazowych pojawia się przy różnego rodzaju analizach, porównywaniu starszych i aktualnych emisji.
Dla przeciętnego inwestora informacja o zmianie oprocentowania o X punktów bazowych jest istotna, gdy podejmuje decyzję, czy kupić papiery nowej lub starej emisji, gdyż ma to wpływ na wysokość odsetek, jakie otrzyma w terminie zapadalności.
Z punktu widzenia emitenta (np. Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego, firmy) zmiana oprocentowania nowej emisji o kilka punktów bazowych wpływa nie tylko na jej atrakcyjność, potencjalne zainteresowanie inwestorów, ale i na koszty obsługi długu. W przypadku skarbu państwa może być też narzędziem zachęcającym lub zniechęcającym do ulokowania kapitału w obligacjach. Wysokość oprocentowania obligacji skarbowych zależy od potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, możliwości pozyskania finansowania w innych źródłach czy aktualnej polityki gospodarczej.
Instrumenty dłużne
Punkty bazowe mają niezwykle istotne znaczenie przy określaniu parametrów wszelkiego rodzaju instrumentów dłużnych (np. depozytów bankowych, kredytów, obligacji), czyli wszędzie tam, gdzie jedna strona pożycza posiadany kapitał drugiej i oczekuje za to wynagrodzenia, czyli odsetek. Ważna jest tu bowiem nie tylko możliwość dokonywania nawet niewielkich zmian oprocentowania, ale i precyzyjnego komunikowania zakresu modyfikacji. Komunikat musi być jednoznaczny, łatwy do zrozumienia przez każdego zainteresowanego. Bez punktów bazowych mogłoby to być utrudnione, co pokazaliśmy wcześniej na przykładach.
Znaczenie punktów bazowych
Punkty bazowe mają przede wszystkim znaczenie dla sprawnej i precyzyjnej komunikacji. Eliminują ryzyko podjęcia niewłaściwej decyzji finansowej w związku z błędnym zrozumieniem otrzymanej informacji. Jak pokazaliśmy na podanym przykładzie, niejasny przekaz może wprowadzać w błąd, oznaczać olbrzymie różnice w poziomie oprocentowania, mające istotne znaczenie dla rozliczeń między stronami umowy nawet przy niewielkich kwotach.
Podsumowanie
W codziennym życiu wiedza na temat tego, czym jest punkt bazowy potrzebna jest tylko osobom związanym z finansami. Innym przyda się w momencie, gdy będą mieli do ulokowania oszczędności lub spłacają kredyt. Znajomość tego pojęcia pozwoli im wówczas na szybkie zrozumienie, jakie znaczenie dla ich finansów ma komunikat o zmianie stóp procentowych o określoną liczbę punktów bazowych.
Jest to szczególnie istotne dla kredytobiorców w momencie wzrostu stóp procentowych, bo będzie oznaczało podwyższenie comiesięcznej raty, co może być wyzwaniem dla domowego budżetu, oznaczać konieczność ograniczenia wydatków. Dobrze jest mieć tego świadomość, by podjąć z wyprzedzeniem niezbędne działania, a nie działać spontanicznie po otrzymaniu informacji z banku o zmianie wysokości raty.
Komentarze
(1)Jako humanista gubię się w tym procentach, punktach itp. Wolę jak mi mówią po prostu, że było oprocentowanie X, teraz jest Y i co to może dla mnie oznaczać.
Odpowiedz