Śmiało można stwierdzić, że spółdzielcze instytucje finansowe działają w cieniu dużych banków. Wystarczy spojrzeć na wartość aktywów: banki komercyjne – 1705 mld zł, banki spółdzielcze – 182 mld zł, Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe – 9,6 mld zł (dane według raportu NBP za rok 2018 r.).
Różnice wynikają po części z tego, gdzie działają i do kogo kierują swoją ofertę poszczególne podmioty. Domeną banków komercyjnych są duże miasta i przedsiębiorstwa. Z kolei banki spółdzielcze i SKOK-i prężnie działają w mniejszych ośrodkach, współpracując z niewielkimi firmami i rzemieślnikami. Zaangażowanie tych instytucji finansowych w życie lokalnych społeczności to temat na obszerne opracowanie.
Co mówi ustawa o funkcjonowaniu banków spółdzielczych?
Podstawą funkcjonowania banków spółdzielczych są aż trzy akty prawne. Zasady ich działania określa ustawa Prawo bankowe, odwołując się do ustawy O funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających, a także, w zakresie nieuregulowanym powyższymi przepisami, ustawa Prawo spółdzielcze.
Założycielami banku spółdzielczego mogą być tylko osoby fizyczne w liczbie minimum 10. Co do zasady, każdy tego typu podmiot powinien być członkiem zrzeszenia tworzonego przez tzw. bank zrzeszający. Kapitał założycielski nowej instytucji nie może być niższy niż równowartość 1 mln euro. Możliwe jest odstąpienie od tej reguły, ale wówczas kapitał zakładanego banku spółdzielczego musi wynosić przynajmniej równowartość 5 mln euro.
Ustawa określa, na jakim terenie może działać bank spółdzielczy (zależy to od jego kapitału założycielskiego), ale dla przeciętnego klienta najważniejszy jest zakres jego działalności. Zgodnie z przepisami banki spółdzielcze mogą m.in.:
- prowadzić rachunki bankowe,
- przyjmować depozyty,
- udzielać kredytów i pożyczek,
- świadczyć usługi płatnicze i wydawać pieniądz elektroniczny;
- przeprowadzać operacje czekowe i wekslowe,
- udzielać i potwierdzać gwarancje bankowe oraz poręczenia,
- przechowywać przedmioty i papiery wartościowe.
Z usług banków spółdzielczych mogą korzystać zarówno osoby fizyczne, jak i przedsiębiorcy czy osoby prawne.
Najistotniejszą rzeczą odróżniającą popularne BS-y od banków komercyjnych jest kwestia udzielania pożyczek i kredytów oraz gwarancji i poręczeń. Skorzystanie z tych produktów może być uwarunkowane w statucie banku spółdzielczego koniecznością zadeklarowania i wpłacenia przez klienta przynajmniej jednego udziału w danym BS-ie.
O innych specyficznych cechach tego typu podmiotów przeczytasz w tekście “Czego nie wiesz o bankach spółdzielczych?”
Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe – krótka charakterystyka
Ustawa określająca zasady działania Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych mówi, że ich członkiem mogą być osoby fizyczne połączone więzią o charakterze zawodowym lub organizacyjnym. To czysto teoretyczne założenie, bo w praktyce wystarczy uiszczenie wpisowego (nazywanego niekiedy wkładem członkowskim) i wypełnianie comiesięcznych obowiązków (np. wpłata określonej kwoty na rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy), by korzystać z wybranej SKOK.
Zakres oferowanych usług obejmuje:
- prowadzenie rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych wraz z kartami płatniczymi,
- udzielanie pożyczek (osobom, które mają określoną liczbę udziałów często na specjalnych zasadach),
- lokaty terminowe,
- produkty ubezpieczeniowe.
Mogą z nich korzystać osoby fizyczne, także te prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą.
Zmiany przepisów dokonane w 2012 r. sprawiły, że SKOK-i trafiły pod nadzór Komisji Nadzoru Finansowego.
Banki spółdzielcze a SKOK-i – co je łączy, a co dzieli?
W obu przypadkach mamy do czynienia z podmiotami spółdzielczymi, czyli zrzeszającymi grupę ludzi jednoczących się dla dobra danej organizacji, ale Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe nie są bankami, lecz mają charakter unii kredytowych, które działają na rzecz swoich członków.
Istotne jest, że z usług SKOK-ów mogą korzystać tylko osoby w nich zrzeszone, czyli te, które wypełniły deklarację członkowską i uiściły opłatę wpisową. W przypadku banków spółdzielczych wymóg posiadania udziałów dotyczy tylko osób sięgających po produkty kredytowe.
Przejdźmy teraz do podobieństw w działalności obu podmiotów.
Dla klientów olbrzymie znaczenie ma fakt, że banki spółdzielcze a także SKOK-i podlegają kontroli ze strony Komisji Nadzoru Finansowego, a zgromadzone w nich oszczędności objęte są ochroną Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (w przypadku SKOK-ów gwarancje funkcjonują od 2013 r.).
Zarówno SKOK-i, jak i banki spółdzielcze współpracują z Biurem Informacji Kredytowej, przekazując do BIK informacje o udzielonych zobowiązaniach oraz weryfikując w nim osoby składające wnioski kredytowe. Pod tym względem działania obu instytucji w niczym nie różnią się od postępowania banków komercyjnych.
Warto wiedzieć, że udziały wniesione do banku spółdzielczego oraz SKOK-u można wycofać i podlegają one dziedziczeniu.
|
Banki spółdzielcze |
SKOK-i |
|
|---|---|---|
|
Forma prawna |
podmiot spółdzielczy będący bankiem |
podmiot spółdzielczy o charakterze unii kredytowej |
|
Wymóg posiadania udziałów/członkostwa |
tylko przy korzystaniu z produktów kredytowych (opcjonalnie) |
tak |
|
Liczba podmiotów |
549 |
29 |
|
Liczba udziałowców/członków |
951 741 |
1 398 363 |
|
Współczynnik wypłacalności |
17,7% * |
3,7% * * |
|
Ochrona Bankowego Funduszu Gwarancyjnego |
tak |
tak |
|
Nadzór Komisji Nadzoru Finansowego |
tak |
tak |
|
Współpraca z Biurem Informacji Kredytowej |
tak |
tak |
Ważne informacje dla Łowców Promocji
Zarówno banki spółdzielcze, jak i SKOK-i organizują dla swoich klientów promocje. Podobnie jak w bankach komercyjnych, tak i w tych podmiotach akcje specjalne dotyczą najczęściej rachunków osobistych, lokat terminowych czy pożyczek. Rozważając skorzystanie z promocji dla nowych klientów, trzeba patrzeć nie tylko na atrakcyjność nagrody, ale mieć świadomość opłat, jakie trzeba ponieść, by móc się o nią starać. W wielu przypadkach może się zresztą okazać, że jest ona praktycznie niedostępna, bo podpisanie umowy o promowany produkt może się odbyć tylko w placówce, a wiele BS-ów czy SKOK-ów działa bardzo lokalnie, posiada nieliczne oddziały w ściśle określonym regionie Polski.
Wróćmy do kosztów związanych z członkostwem, W przypadku banków spółdzielczych mają one znaczenie przy chęci skorzystania z produktów kredytowych. W takiej sytuacji konieczne jest bowiem wykupienie choć jednego udziału, a jego "cena" uzależniona jest od decyzji władz danego banku.
Zostanie członkiem Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej wiążę się z:
- uiszczeniem wpisowego (maksymalnie kilkadziesiąt złotych);
- wkładu członkowskiego (na ogół 1 zł);
- wykupieniem min. 1 udziału (maksymalnie kilkadziesiąt złotych);
oraz koniecznością płacenia comiesięcznych składek na rzecz Stowarzyszenia Krzewienia Edukacji Finansowej. Ich wysokość jest ustalana indywidualnie przez władze konkretnej Kasy.
Wkład członkowski, jak i udziały zostaną Ci zwrócone, gdy postanowisz w przyszłości zrezygnować z członkostwa.
Czujemy się też w obowiązku zwrócić uwagę, że w SKOK-ach przelewy do ZUS i US są płatne a warunki lokat terminowych mogą być uzależnione od stażu członkowskiego i liczby posiadanych udziałów.
SKOK a bank komercyjny – różnice
Najistotniejszą różnicą jest cel działalności. Banki komercyjne nastawione są na zysk, oferowanie swoich usług coraz szerszej rzeszy klientów. Natomiast zgodnie z ideą SKOK-ów Kasy powinny działać dla dobra swoich członków, udostępniać im produkty, z których nie mogliby skorzystać w komercyjnych instytucjach finansowych ze względu na niskie dochody lub inne przeszkody – zwłaszcza kredyty i pożyczki.
Warto też zwrócić uwagę na formę prawną: jak już kilkukrotnie wspominaliśmy, SKOK-i działają jako spółdzielnie i świadczą usługi tylko dla osób w nich zrzeszonych. Z kolei banki komercyjne funkcjonują jako spółki akcyjne, których oferta dostępna jest dla każdego, nie tylko dla ich akcjonariuszy.
Każdy ma swoje miejsce w systemie
Każdy musi samodzielnie podjąć decyzję, z jakich usług finansowych i gdzie skorzysta – w banku komercyjnym, banku spółdzielczym, czy Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo-Kredytowej. Decydującym czynnikiem winna być atrakcyjna oferta odpowiadająca potrzebom danej osoby, a nie forma prawna oferującego ją podmiotu.
Wizerunek banków spółdzielczych i Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych naznaczony jest w Polsce piętnem wielu bankructw, do których doszło w ostatnich latach. Nie można jednak oceniać przez ten pryzmat całego sektora spółdzielczego, gdyż pełni on bardzo istotną rolę w polskim systemie finansowym, stanowi istotne uzupełnienie oferty banków komercyjnych. Nadzór KNF nad BS-ami i SKOK-ami oraz ochrona zgromadzonych w nich oszczędności przez BFG oznaczają bezpieczeństwo środków powierzonych tym instytucjom przez klientów indywidualnych.
