Ideą, która przyświecała stworzeniu systemu gwarantowania depozytów w całej Unii Europejskiej, była ochrona deponentów – czyli nas, posiadaczy oszczędności w bankach – przed skutkami niewypłacalności instytucji kredytowej (pod tym określeniem rozumie się banki, spółdzielcze kasy itp.) i tym samym budowania stabilnego, godnego zaufania systemu finansowego Unii.
Każda instytucja kredytowa, jeśli chce przyjmować depozyty klientów, musi włączyć się do systemu gwarantowania depozytów w państwie, w którym ma siedzibę. Jeżeli tego nie zrobi, naraża się na poważne kary.
Co ważne, systemy gwarancji depozytów chronią także oszczędności ulokowane w zagranicznych oddziałach przez obywateli innych państw. Przykładowo, Volkswagen Bank działa w Polsce, ale jego krajem macierzystym są Niemcy i to niemiecki fundusz gwarancyjny chroni depozyty polskich klientów.
Gdy zakładasz lokatę lub konto oszczędnościowe, bank ma obowiązek wskazać, którego funduszu gwarancyjnego jest członkiem. Musi też przekazać deponentom odpowiedni dokument wzór arkusza informacyjnego, w którym opisane są warunki gwarancji. Wzór ten jest szczegółowo określony w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/49/UE z 16 kwietnia 2014 r.
Dodatkowo, fundusze gwarancyjne w każdym państwie członkowskim UE mają obowiązek przeprowadzania regularnych testów warunków skrajnych i natychmiastowego informowania o wykrytych kłopotach instytucji kredytowej, które mogą skutkować uruchomieniem systemu gwarancji.
100 000 euro – żelazna zasada, która chroni Twoje pieniądze w całej UE
Oszczędności zgromadzone w bankach w Unii Europejskiej chronione są do kwoty 100 000 EUR lub jej równowartości w walucie krajowej.
Kwota ta ustalana jest na podstawie stanu Twoich środków zgromadzonych w danym banku na dzień spełnienia warunku gwarancji wobec banku lub kasy – czyli w dniu, w którym właściwe organy administracyjne zawieszą działalność banku lub kasy oraz wystąpią do sądu o ogłoszenie upadłości. W Polsce może to zrobić np. Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) lub Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG).
Kwota gwarantowana sumowana jest z Twoich środków ulokowanych w bankach i w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych na:
- ROR-ach, czyli kontach osobistych,
- lokatach terminowych,
- kontach oszczędnościowych,
- kontach wspólnych,
- kontach walutowych,
- kontach powierniczych.
Gwarancjom podlegają też kwoty poniesione na koszty pogrzebu posiadacza rachunku oraz kwoty wydane na zrealizowanie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci – jeżeli stały się wymagalne przed dniem spełnienia warunku gwarancji.
W przypadku konta wspólnego i powierniczego każdemu ze współposiadaczy (lub powierzających) przysługuje odrębna kwota gwarancji. Przykładowo, jeśli małżeństwo miało na koncie oszczędnościowym 1 mln złotych, to kwota gwarancji dla nich obojga wynosi 200 000 euro.
Jakie środki NIE podlegają ochronie?
Pamiętaj jednak, że nie wszystkie środki objęte są gwarancją bankową. Nie podlegają jej:
- środki wpłacone do banku spółdzielczego i do spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej jako udziały członkowskie, udziały inwestorskie, wpisowe i wkłady członkowskie;
- środki na tzw. rachunkach martwych o saldzie nieprzekraczającym 2,5 euro (pod warunkiem, że deponent nie posiada także innych środków objętych ochroną);
- pieniądz elektroniczny;
- należności z tytułu usługi przekazu pieniężnego realizowanego przez SKOK-i na rzecz osób niebędących osobą fizyczną, organizacją pozarządową w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, jednostką organizacyjną kościoła lub związku wyznaniowego, będącą osobą prawną, spółdzielnią, związkiem zawodowym, wspólnotą mieszkaniową, spółką jawną, partnerską lub komandytową.
Kto realnie gwarantuje Twoje pieniądze? Kluczowa zasada kraju pochodzenia
Podstawowa wątpliwość osób, które chcą zdeponować środki w banku zagranicznym, to sposób, w jaki w razie ewentualnego bankructw banku, będą mogli odzyskać swoje pieniądze. Czy w przypadku upadłości estońskiej instytucji trzeba będzie udać się do Estonii, a w przypadku portugalskiej – do Portugalii?
Na szczęście nie. Za wypłatę kwoty gwarantowanej odpowiedzialny jest krajowy system gwarantowania depozytów, w którym działały oddziały zagranicznego banku. Natomiast środki na potrzeby wypłat i instrukcje co do wypłaty wydaje fundusz kraju, w którym mieściła się siedziba banku. Przykładowo, jeśli upadnie bank łotewski, który miał swoje oddziały również w Polsce, to łotewski fundusz przesyła polskiemu BFG instrukcje co do wypłat i środki na ich pokrycie oraz kompensuje koszty poniesione przez BFG. Następnie BFG dokonuje wypłat polskim klientom, wyznaczając instytucję krajową do wypłat.
Co więcej, to polski BFG zajmuje się również informowaniem polskich deponentów o wypłatach i jest uprawniony do otrzymywania od nich korespondencji. Inaczej mówiąc, polscy oszczędzający mogą się kontaktować w kwestii wypłaty kwoty gwarantowanej z polskim funduszem, na miejscu.
Kwestie te regulowane są przez wzajemne umowy o współpracy i wymianie informacji pomiędzy funduszami krajów UE lub innymi odpowiednimi organami.
BFG a współpraca z zagranicznymi instytucjami
Polski Bankowy Fundusz Gwarancyjny współpracuje z wieloma tego rodzaju instytucjami w Europie i na świecie. BFG jest członkiem Europejskiego Forum Gwarantowania Depozytów (EFDI) i Międzynarodowego Stowarzyszenia Gwarantowania Depozytów (IADI).
W 2025 r. EFDI liczy 56 członków z 43 państw europejskich. Niektóre państwa reprezentowane są przez kilka instytucji gwarancyjnych, np. Portugalia przez dwie, Włochy przez trzy, a Niemcy aż przez siedem).
Z kolei IADI to niezależna organizacja instytucji gwarantowania depozytów z całego świata, utworzona w 2002 r. przy Banku Rozrachunków Międzynarodowych w Bazylei. Obecnie liczy aż 107 członków, w tym m.in. USA, Kanadę, Australię, Brazylię.
Jak sprawdzić, czy bank należy do funduszu gwarancji depozytów?
Jeśli chcesz się upewnić – do czego zachęcamy – czy dany bank podlega funduszowi ochrony depozytów, powinieneś sprawdzić kilka źródeł.
-
Strona internetowa banku – bank ma obowiązek informować o systemie gwarantowania depozytów. Jeżeli nie możesz znaleźć takiej informacji w prosty sposób na różnych podstronach, poszukaj dokumentów informacyjnych dla deponenta – powinny znajdować się na stronach poświęconych ofercie oszczędnościowej lokat lub kont oszczędnościowych.
-
Strona internetowa organu nadzorującego banki i instytucje finansowe, na której znajdziesz informacje o interesującej Cię instytucji – czy jest objęta nadzorem i którego funduszu gwarantowania depozytów jest członkiem. W Polsce jest to np. KNF.
Bank upadł? Zobacz, jak krok po kroku odzyskać pieniądze w 7 dni
Jak już wspominaliśmy, aby możliwe było rozpoczęcie wypłat z funduszu gwarancyjnego w przypadku polskiego banku lub SKOK-u, wystarczy decyzja KNF o zawieszeniu działalności danej instytucji i wprowadzeniu zarządu komisarycznego oraz wniosek do sądu o upadłość.
W przypadku oddziału banku zagranicznego procedura na tym etapie wygląda nieco inaczej: wypłaty możliwe są od momentu uznania przez polski sąd orzeczenia o wszczęciu zagranicznego postępowania upadłościowego dotyczącego banku lub majątku banku znajdującego się na terytorium Polski.
Po wypełnieniu powyższych procedur wypłata wygląda w zasadzie identycznie jak w przypadku upadku polskiej instytucji. Polski Bankowy Fundusz Gwarancyjny ogłasza sposób i termin wypłat środków gwarantowanych. Informacje te znajdziesz na stronie internetowej BFG i w placówkach banku.
Lista deponentów, którym należy się wypłata, sporządzana jest przez zarząd komisaryczny banku. W Polsce zarząd ma na to 3 dni robocze, w innych krajach UE podobnie, ponieważ we wszystkich obowiązuje zasada rozpoczęcia wypłat w ciągu 7 dni roboczych od dnia spełnienia warunku gwarancji. Następnie zarząd Funduszu przekazuje listę wypłat, zawierającą dane niezbędne do ich wykonania, odpowiedniemu podmiotowi, który będzie za nie odpowiedzialny. Może to być zarząd upadłego banku lub zarząd komisaryczny lub zupełnie inny bank, z którym BFG podpisze umowę o realizację wypłat.
Rozpoczęcie wypłat musi rozpocząć się w ciągu 7 dni roboczych od dnia spełnienia warunku gwarancji.
Swoje oszczędności możesz odebrać w gotówce lub po prostu żądając wykonania przelewu na wskazany przez Ciebie rachunek. W jakich placówkach możliwe jest odebranie gotówki? To już ustali sam BFG; mogą to być oddziały upadłego banku (wtedy wypłat dokonuje zarząd lub zarządca komisaryczny) lub odrębny bank.
Gdy minie termin wypłat ustalony przez BFG, odbiór oszczędności możliwy jest w biurze BFG. Masz na to czas do końca roku kalendarzowego, w którym upływa 5 lat od dnia spełnienia warunku gwarancji.
Waluta wypłaty
Wypłata środków z polskiego banku następuje w polskich złotych, niezależnie od waluty rachunku. Natomiast w przypadku banków zagranicznych dopuszczalne są wypłaty:
- w polskich złotych,
- w euro,
- w walucie kraju, w którym dany system gwarancji depozytów ma siedzibę.
Bank w arkuszu informacyjnym dla deponentów informuje, w jakiej walucie prowadzone będą wypłaty. Przykładowo, w Volkswagen Banku wypłata następuje w euro, zaś podmiotem odpowiedzialnym za wypłatę środków gwarantowanych jest Fundusz Gwarancji Depozytów Federalnego Zrzeszenia Banków Niemieckich (Entschädigungseinrichtung deutscher Banken GmbH). Z kolei estoński Inbank informuje, że depozyty prowadzone w PLN wypłacone będą w złotych polskich, zaś prowadzone w EUR – w tej walucie.
Jeżeli rachunek prowadzony był w innej walucie niż waluta wypłaty, przy przewalutowaniu stosowany jest kurs walutowy z dnia spełnienia warunku gwarancji. W Polsce do obliczenia kursu stosuje się ogłaszany przez NBP kurs średni dla danej waluty. Dopuszczalne jest zaokrąglenie przewalutowanych kwot, o ile nie przekracza ono 5000 euro.
Język korespondencji
Przyjrzyjmy się jeszcze, w jakim języku prowadzona jest korespondencja między systemem gwarancji depozytów a oszczędzającym. Mianowicie, może to być język urzędowy Unii, używany przez bank. Nie ma wymogu komunikowania się w języku ojczystym oszczędzającego. Pamiętaj, że jeżeli zagraniczny bank działający w Polsce nie ustanowił oddziałów, to wszelkie informacje przekazywane są w języku wybranym przez Ciebie w chwili otwarcia rachunku.
Gwarancja depozytów – najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Na koniec przyjrzyjmy się jeszcze kwestiom, które mogą budzić niemałe wątpliwości wśród oszczędzających.
Co w przypadku lokaty wspólnej (np. z małżonkiem)?
Gwarancja ochrony depozytu udzielana jest każdemu z deponentów w identycznej wysokości, co oznacza, że każdemu oszczędzającemu przysługuje kwota do 100 000 euro. Innymi słowy, małżeństwo, które założyło lokatę lub inny rachunek, może liczyć na gwarancję do 200 000 euro.
A jeśli mam lokatę w innej walucie, np. w euro?
Nie ma znaczenia, czy waluta depozytu jest walutą krajową, np. złotym polskim, czy EUR, USD – nadal objęta jest gwarancją do równowartości 100 000 euro. Jednak należy pamiętać, że w razie upadłości banku to fundusz danego kraju, w którym mieściła się siedziba banku, będzie decydował o walucie wypłaty – może więc dojść do przewalutowania.
Czy muszę płacić jakiś podatek od odzyskanych środków?
Nie, od odzyskanych oszczędności nie jest naliczany żaden podatek. Wcześniej, przed wypłatą, potrącany jest jedynie podatek od naliczonych odsetek (same odsetki również wliczane są do kwoty gwarantowanej).
Skąd BFG ma moje dane kontaktowe?
Dane klientów, którzy posiadali oszczędności w upadłym banku, pozyskiwane są z tej instytucji. W przypadku upadłości banku zagranicznego dane polskich klientów przesyła do BFG fundusz gwarancyjny odpowiedni dla kraju siedziby banku.
Czy te zasady dotyczą też banków w Wielkiej Brytanii lub Szwajcarii?
Jako że Wielka Brytania, Szwajcaria, Norwegia nie są częścią Unii Europejskiej, nie obejmuje ich Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/49/UE. Jednak każde z tych państw (podobnie jak np. USA) ma własny system gwarantowania depozytów i każde z nich współpracuje z polskim BFG, co umożliwia ewentualną wypłatą polskim deponentom.
Banki w Szwajcarii oferują gwarancje depozytu do 100 000 CHF, w Wielkiej Brytanii: do 85 000 GBP, natomiast w Norwegii 2 mln koron, a w USA: 250 000 USD.
Na tej stronie internetowej znajdziesz wszystkich członków organizacji IADI, zrzeszającej fundusze gwarancyjne z całego świata, oraz adresy ich stron internetowych i adresy e-mailowe.
Komentarze
(0)