Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG): czy Twoje pieniądze w banku są bezpieczne?

Jak działa Bankowy Fundusz Gwarancyjny?

Do podstawowych zadań Funduszu należy wypłata środków objętych ochroną w przypadku ogłoszenia upadłości banku lub SKOK-u. Środki te przekazywane są deponentom - czyli klientom bankrutującej instytucji - w wysokości ściśle określonej przez przepisy prawa.

Warto dodać, że działalność BGF nie ogranicza się jedynie do zwrotu oszczędności w ramach ustawowego limitu. Instytucja posiada również uprawnienia kontrolne, a także może prowadzić przymusową restrukturyzację podmiotów zagrożonych niewypłacalnością. Wszystkie te czynności wpisują się w nadrzędną misję BGF, jaką jest ochrona stabilności krajowego systemu finansowego.

Środki z BFG w razie wojny

Bankowy Fundusz Gwarancyjny “wchodzi do gry”, kiedy problemy finansowe banku zagrażają środkom jego klientów. Czy działania wojenne są taką przesłanką? Otóż nie. W dzisiejszych czasach pieniądze na naszych kontach to głównie zapisy cyfrowe i banki mają obowiązek zapewniać bezpieczeństwo i kopie zapasowe tych wrażliwych danych. W razie problemów z dostępem do środków na skutek wojny czy ataków hakerskich to bank ma obowiązek rozwiązać sytuację, a nie BFG.

Finansowanie Funduszu, czyli ile pieniędzy ma BFG i skąd je otrzymuje?

Pieniądze, które w razie potrzeby Bankowy Fundusz Gwarancyjny wypłaca klientom upadłego banku lub SKOK-u, pochodzą ze składek, które opłacają wszystkie instytucje będące członkami systemu gwarantowania depozytów. Sam BFG pełni tu tak naprawdę jedynie rolę operatora, który organizuje zwrot pod kątem prawno-technicznym, a przelewy realizowane są z kont największych polskich banków komercyjnych działających na zlecenie BFG.

Według stanu na 31 grudnia 2020 r. BFG posiadał w swoich funduszach prawie 19 miliardów złotych i dodatkowo ok. 4,7 mld na ratowanie banków zagrożonych upadłością w ramach przymusowej restrukturyzacji.

Ile banki i SKOK-i płacą na BFG?

Banki oraz SKOK-i będące członkami BFG zobowiązane są do wniesienia dwóch rodzajów składek: składki na fundusz gwarancyjny oraz na fundusz przymusowej restrukturyzacji. Kwota płaconych składek uzależniona jest od wysokości aktywów, jakimi dysponuje dana instytucja (w praktyce o wysokości składki decyduje jeszcze wiele innych czynników, m.in. kondycja finansowa danej instytucji). Oznacza to, że im większy pod względem posiadanych kapitałów jest dany podmiot, tym wyższe kwoty musi wpłacać (przykładowo: w 2020 r. wysokość rocznej składki PKO BP została wyliczona na 295,83 mln zł., a BOŚ Banku - na 15,67 mln zł).

Kto jest, a kto nie jest objęty ochroną BFG?

Jeśli chodzi o szczegóły gwarancji udzielanych przez BFG, to co do zasady objęte są nimi wszystkie depozyty złożone przez klientów indywidualnych oraz niektórych klientów instytucjonalnych. W bankach ochroną są objęte środki: osób fizycznych oraz osób prawnych, szkolnych kas oszczędnościowych (SKO), pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych, rad rodziców oraz innych jednostek, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną.

Natomiast w SKOK-ach prawo do finansowej ochrony mają następujący deponenci: osoby fizyczne, organizacje pozarządowe, wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnie, związki zawodowe oraz jednostki organizacyjne kościoła lub związku wyznaniowego posiadające osobowość prawną.

Przy okazji warto wspomnieć o tych instytucjach, które w razie niewypłacalności banku lub SKOK-u nie mogą liczyć na zwrot należności. Bankowy Fundusz Gwarancyjny nie chroni depozytów podmiotów rynku finansowego, tzn.:

• banków i SKOK-ów,
• Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego,
• funduszy inwestycyjnych (TFI),
• zakładu ubezpieczeń,
• jednostek samorządu terytorialnego.

Bankowy Fundusz Gwarancyjny: lista banków działających pod więcej niż jedną marką handlową

Jak już wspomnieliśmy, systemem gwarancyjnym są objęte wszystkie banki komercyjne działające na terenie Polski. Warto jednak pamiętać o tym, że niektóre z nich mogą świadczyć swoje usługi pod więcej niż jedną nazwą. Takim przykładem jest m.in. PKO BP, które obsługuje też klientów w ramach marki Inteligo. Podobnie rzecz miała się w przypadku Getin Noble Banku SA działającym na rynku jako Getin Bank i Noble Bank. Jeśli więc w każdej z wymienionych ulokujemy po 100 tys. euro, to w rezultacie przekroczymy sumę środków objętych gwarancją.

Czarna lista KNF

Na zakończenie warto przypomnieć, że gwarancjami Funduszu nie są objęte środki zdeponowane w różnego rodzaju firmach podszywających się pod instytucje bankowe. Niestety, Lista ostrzeżeń publicznych KNF dowodzi, że takich podmiotów na rynku nie brakuje. GryfBank SA Adam Karaczun z siedzibą w Gryfinie, The Reserve Bank of Poland, DOBRALOKATA sp. z o.o.- to tylko kilka przykładów ”pseudo-banków”, które powinniśmy omijać szerokim łukiem.

W ostatnich latach najgłośniejszy przypadek oszustwa dokonanego przez taką nieuczciwą firmę, stanowiła afera związana ze spółką Amber Gold, obiecującą lokaty oprocentowane nawet na 15 proc. rocznie. Sęk w tym, że nie miała ona zgody na prowadzenie działalności depozytowo-kredytowej. Mimo tego mało kto przejął się brakiem gwarancji oraz ostrzeżeniem wydanym przez KNF. Do czasu bankructwa firmie zaufało ok. 19 tys. osób, lokując w niej przeszło 850 mln zł.

Powyższy przypadek powinien stanowić ostrzeżenie, aby pod żadnym pozorem nie korzystać z usług tego typu instytucji, gdyż nasze pieniądze nie są tam w żaden sposób chronione. Natomiast korzystając z usług licencjonowanych banków oraz SKOK-ów, mamy pewność, że w najgorszym przypadku odzyskamy środki gwarantowane przez ustawę, a w najlepszym - całą zdeponowaną kwotę.

Jaka jest maksymalna kwota gwarancji bankowej?

Zgodnie z unijnymi wytycznymi obowiązujący limit wynosi 100 tys. euro dla każdej z instytucji, w której trzymamy pieniądze (według obecnego kursu jest to równowartość 450 tys. zł).

Co istotne, na zwrot należności możemy liczyć zarówno wtedy, gdy posiadamy konto osobiste w złotówkach, jak i lokatę czy konto walutowe (wliczając w to rachunki wspólne oraz rachunki dla osób niepełnoletnich i konto firmowe).

W praktyce oznacza to, że większość z nas tak naprawdę nie musi przejmować się konsekwencjami bankructwa, a jeśli takie się już zdarzy, cała kwota zostanie nam bardzo szybko zwrócona. Kiedy? Zgodnie z obowiązującymi przepisami BFG organizuje wypłatę w ciągu 7 dni roboczych od daty wskazanej w decyzji Komisji Nadzoru Finansowego jako dzień spełnienia warunku gwarancji (zawieszenia działalności banku i ustanowienia zarządu lub zarządcy komisarycznego).

Czy BFG może wypłacić wyższą kwotę?

Jak już pisaliśmy, wszystkie depozyty klientów indywidualnych są objęte gwarancją w wysokości 100 tys. euro. Warto jednak wiedzieć, że w niektórych szczególnych wypadkach Fundusz może wypłacić równowartość w złotych dla kwoty wynoszącej aż 200 tys. euro

Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy środki znajdujące się na rachunku pochodzą ze sprzedaży domu lub mieszkania niezwiązanego z prowadzoną działalnością gospodarczą, z nabycia spadku, wypłaty ubezpieczenia na życie lub ubezpieczenia z tytułu dożycia określonego wieku, wypłaty ubezpieczenia NNW, wypłaty odprawy pieniężnej, wypłaty odprawy emerytalnej lub rentowej lub wykonania podziału majątku po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej. Szczególną ochroną objęte są środki uzyskane z tytułu odszkodowania za szkodę wyrządzoną przestępstwem lub przyznane jako zadośćuczynienie za doznaną krzywdę na podstawie art. 552 Kodeksu postępowania karnego.

Podwyższony limit obowiązuje przez 3 miesiące od dnia wpływu środków z tytułów opisanych powyżej.

Co zrobić, kiedy trzymamy w banku więcej niż 100 tys. euro?

W przypadku, kiedy dysponujemy większą kwotą niż 100 tys. euro, należy mieć się jednak na baczności – niewypłacalność instytucji oznacza, że otrzymamy zwrot jedynie tej kwoty, a nadwyżki będziemy mogli dochodzić z pozostawionej przez bank lub SKOK masy upadłościowej (niestety, zazwyczaj po bankructwie w ich kasach zostaje bardzo mało majątku).

Jak odzyskać pieniądze z Bankowego Funduszu Gwarancyjnego?

W praktyce procedura wypłaty środków pieniężnych wygląda następująco: bank lub SKOK, który ogłasza upadłość, sporządza listę osób, które są uprawnione do odbioru oszczędności i przekazuje je Funduszowi. Następnie BFG podaje do publicznej wiadomości termin i miejsce wypłat ( informacja o tym fakcie jest zwykle zamieszczona na stronie internetowej Funduszu i w formie ogłoszeń w dziennikach o zasięgu ogólnokrajowym). Klient - po zgłoszeniu się do wskazanego podmiotu i okazaniu dokumentu tożsamości - może dokonać wypłaty środków przelewem lub w formie gotówkowej.

Po tym okresie odbiór środków jest możliwy na wniosek deponenta w Biurze Funduszu do końca roku kalendarzowego, w którym upływa 5 lat od dnia zawieszenia działalności banku lub kasy. Po tym terminie roszczenia z tytułu gwarancji ulegają przedawnieniu.

Jak więc widać, osoby fizyczne, które z jakiś względów (np. pobytu za granicą) nie są w stanie od razu odebrać swoich pieniędzy, mogą to spokojnie uczynić w późniejszym okresie. Muszą jednak pamiętać, że wyliczając kwotę wypłaty powinny przyjąć średni kurs euro (zgodny z tabelą kursową NBP) obowiązujący w dniu ogłoszenia upadłości banku.

Czy w razie bankructwa kredyt przepada?

Kiedy nieświadomi posiadacze depozytów w upadłych bankach lub SKOK-ach gryzą ze zdenerwowania paznokcie, tak niezorientowani klienci, którzy zaciągnęli w nich kredyty z pewnością mają nadzieję na to, że tych pieniędzy nie będzie trzeba oddawać.

Niestety, mamy dla nich złą wiadomość – udzielone kredyty z punktu widzenia syndyka (osoba prowadząca postępowanie upadłościowe) stanowią najważniejszy składnik majątków i on będzie prowadził ich egzekucję. Nie ma więc co liczyć, że dług przepadnie.

Znacznie bardziej prawdopodobne jest to, że portfel kredytów, których przed swoim bankructwem zdążył udzielić bank lub SKOK, zostanie sprzedany komuś innemu. W takiej sytuacji z punktu widzenia dłużnika poza niewielkimi zmianami, jak np. inny nr konta do spłat, nie zmieni się praktycznie nic.

Wykorzystanie Bankowego Funduszu Gwarancyjnego w praktyce

Działalność BFG przynosi efekty. Najbardziej widać je w przypadku przymusowej restrukturyzacji i ograniczeniu liczby upadłości banków.

Przymusowa restrukturyzacja

Warto wiedzieć, że Bankowy Fundusz Gwarancyjny dysponuje jeszcze jednym narzędziem, które służy ochronie depozytów. Jest nim mechanizm przymusowej restrukturyzacji, mający zapobiegać upadłości banku czy SKOK-u, która mogłaby być zbyt dużym obciążeniem dla gospodarki.

Do tej pory BFG przeprowadził cztery takie procesy, a najgłośniejsze były restrukturyzacje Idea Banku oraz Getin Noble Banku, dłuższy czas znajdujące się w finansowych tarapatach. Upadłość Idei mogła zagrozić całemu systemowi bankowemu, zatem fundusz zdecydował, że depozyty i kredyty klientów zostaną w całości przeniesione do Banku Pekao i tym samym zabezpieczył środki pieniężne tysięcy Polaków. W przypadku Getin Noble zastosowano nieco inny mechanizm - detaliczną część działalności banku, bez kredytów hipotecznych, przeniesiono do tzw. banku pomostowego: VeloBanku, którego udziałowcami zostali BFG i 8 największych banków w kraju. Środki klientów nowego banku są bezpieczne, a sama instytucja docelowo ma funkcjonować przez 2 lata i po tym czasie zostać przejęta/kupiona przez nowego inwestora.

Dodajmy, że przymusowa restrukturyzacja to opcja ostateczna, stosowana kiedy inne możliwości (plany naprawcze, ustanowienie kuratora itd.) nie przynoszą już rezultatu.

Coraz mniej bankructw

Jak wynika z danych BFG, w ciągu ostatnich dwóch lat mieliśmy do czynienia z zaledwie jednym przypadkiem bankructwa banku. Dotyczył on niewielkiego Banku Spółdzielczego w Grębowie, który w chwili stwierdzenia niewypłacalności - latem 2019 roku - posiadał depozyty w kwocie 28 mln zł. Dla porównania bankructwo SKOK-u Wołomin miało blisko 100-krotnie większą skalę i pozbawiło klientów dostępu do ponad 2200 mln zł oszczędności.

Podsumowanie

Bankowy Fundusz Gwarancyjny stoi na straży naszych oszczędności, zapewniając, że w razie, gdyby bankowi (albo SKOK-owi) powinęła się noga, odzyskamy przynajmniej część zdeponowanych środków. Warto mieć świadomość limitu 100 tys. zł per bank i rozważnie lokować pieniądze w różnych instytucjach, aby w razie konieczności nie stracić dostępu do wszystkich depozytów.