Numer IBAN i format NRB. Czym są i do czego mogą nam się przydać?

Z jakich elementów składa się kod IBAN i numer NRB w Polsce?

Zgodnie z standardem numer IBAN składa się z:

• identyfikatora kraju,
• sumy kontrolnej,
• numeru rozliczeniowego banku,
• numeru rachunku klienta.

Poniżej prezentujemy przykładowy numer IBAN i jego poszczególne składowe.

Opracowanie własne

1. Oznaczenie kraju

Stosowane w numerze IBAN dwuliterowe oznaczenia krajów muszą być zgodne ze normą ISO 3166-1 alfa-2, która ma odzwierciedlać "unikatowy składnik nazwy" danego państwa. Z tego powodu takie elementy nazw jak „Republika”, „Królestwo”, „Unia” czy „Federacja” są w kodach krajów pomijane (przykładowo Republika Federalna Niemiec ma przypisany kod alfa-2 „DE” nadany w oparciu o niemiecką nazwę „Deutschland”). Kod Polski zapisany w standardzie ISO to - jak już wspominaliśmy - skrót "PL" dodawany na początku numeru IBAN do 26-cyfrowego ciągu liczbowego.

2. Numer Rachunku Bankowego (NRB)

Numer rachunku bankowego jest elementem składowym standardu IBAN i składa się z cyfr zapisanych w formacie kk AAAAAAAA BBBBBBBBBBBBBBBB. Każda z trzech grup pełni nieco inną rolę oraz posiada swoje ukryte znaczenie. I tak:

• kk (2 cyfry) — to suma kontrolna, która jest wyliczana zgodnie ze standardem IBAN (algorytm przedstawiony został w dalszej części artykułu),
• AAAAAAAA (8 cyfr) — to numer rozliczeniowy instytucji (banku), nadawany przez bank centralny,
• BBBBBBBBBBBBBBBB (16 cyfr) - to numer rachunku klienta.

2a. Liczba kontrolna

kkAAAAAAAABBBBBBBBBBBBBBBB

Liczba kontrolna (lub suma kontrolna) jest generowana przez specjalny algorytm na podstawie pozostałych 24 cyfr tworzących numer rachunku. Służy do potwierdzenia poprawności numeru na etapie składania przelewu.

2b. Numer Rozliczeniowy Banku

kkAAAAAAAABBBBBBBBBBBBBBBB

Numer rozliczeniowy banku zajmuje pozycje 3 do 8 w numerze rachunku bankowego i jest używany do identyfikacji banku adresata przy wysyłaniu przelewu lub czeku. Numer ten jest zwykle wykorzystywany w kontekście rozliczeń krajowych. W przypadku operacji międzynarodowych używa się kodu BIC.

W Polsce dysponentem numerów rozliczeniowych jest bank centralny. To w gestii tego podmiotu leży nadawanie numeru rozliczeniowego poszczególnym instytucjom bankowym.

Numery rozliczeniowe mają 8 cyfr. Znaczenia kolejnych ciągów cyfr są następujące:

• pierwsze 4 cyfry są identyfikatorem instytucji bankowej. Bank centralny, banki komercyjne oraz zrzeszenia banków spółdzielczych identyfikowane są przez 3 cyfry z dopisanym zerem na końcu (3 cyfry i 0 daje razem 4 cyfry). Banki spółdzielcze są z kolei identyfikowane przez 4 cyfry,
• kolejne 3 pozycje są identyfikatorem oddziału banku. Ciąg trzech zer - "000" - przeważnie oznacza centralę danej instytucji finansowej,
• ostatnie miejsce zajmuje cyfra kontrolna, która jest wykorzystywana do sprawdzania poprawności numeru rozliczeniowego,

Warto zapamiętać, że na podstawie numeru rozliczeniowego możliwe jest zidentyfikowanie banku.

2c. Numer rachunku klienta

kkAAAAAAAABBBBBBBBBBBBBBBB

16 cyfr kończących numer konta to numer identyfikacyjny klienta przydzielany losowo przez bank w momencie zakładania konta.

Jak wygląda numer IBAN w innych krajach?

Numery IBAN w różnych krajach różnią się od siebie oznaczeniem literowym i długością kodu. Każdy kraj określa własną długość numeru IBAN. Na przykład belgijskie numery kont składają się z 16 znaków, we Francji z 27, a w Norwegii z 15. Najdłuższy numer IBAN - 32 znaki - posiada niewielka Saint Lucia (państwo w Ameryce Środkowej położone na Morzu Karaibskim).

Jak można zweryfikować poprawność formatu IBAN w Polsce?

Jeżeli chcesz zweryfikować poprawność numeru IBAN, możesz skorzystać z naszej wyszukiwarki dostępnej w dalszej części tekstu lub sprawdzić numer samodzielnie, wykorzystując w tym celu cyfrę kontrolną. Znajduje się ona na pozycjach 3 do 4 numeru IBAN, zaraz po dwuliterowym kodzie kraju.

Algorytm sprawdzania poprawności numeru IBAN

1. Rozpatrujesz pełen numer IBAN (wraz z kodem kraju). Numer powinien być zapisany bez spacji.
2. Sprawdzasz długość tego numeru w kontekście danego kraju - jak już wiesz, w Polsce numer konta bankowego w standardzie IBAN powinien być złożony z 28 znaków.
3. Przenosisz 4 pierwsze znaki numeru IBAN na jego koniec.
4. Zamieniasz litery w numerze IBAN na ciągi cyfr. Przyjmujesz następujące założenia: 'A' zamieniamy na '10', 'B' na '11' ... 'Z' zamieniamy na '35'. Dla kodu 'PL' powinnieneś uzyskać liczbę 2521, ponieważ 'P' zamieniamy na 25, a 'L' na 21.
5. W tym momencie uzyskałeś ciąg samych cyfr. Traktujesz uzyskany numer jako jedną liczbę i wyliczasz resztę z dzielenia tej liczby przez 97.

Jeżeli reszta z dzielenia wynosi 1, to suma kontrolna jest prawidłowa.

Przykład wyliczenia sumy kontrolnej

Wyliczmy sumę kontrolną dla rachunku bankowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Prześledźmy poszczególne kroki, zgodnie z algorytmem, który opisaliśmy wcześniej:

1. Rozpatrujesz konto o numerze IBAN PL83101010230000261395100000
2. Numer posiada 28 znaków. Dobry znak, jest szansa, że numer jest prawidłowy. Wykonujesz więc kolejne kroki algorytmu.
3. Po przeniesieniu 4 pierwszych znaków na koniec numeru uzyskujesz następujący ciąg znaków alfanumerycznych: 101010230000261395100000PL83
4. Zamieniasz litery na cyfry, uzyskujesz liczbę: 101010230000261395100000252183

Wyliczasz resztę z dzielenia tej liczby przez 97. Reszta wynosi 1, co oznacza, że suma kontrolna jest prawidłowa.

Do czego potrzebny jest numer IBAN?

Numer IBAN ułatwia rozliczanie przelewów zagranicznych w systemie SWIFT i SEPA. Jeśli więc chcesz wpłacić pieniądze na konto prowadzone w zagranicznym banku, musisz w formularzu przelewu wpisać numer odbiorcy w formacie IBAN.

W przypadku przelewów przychodzących z zagranicy na Twoje konto sytuacja wygląda podobnie. Nadawca musi podać Twój numer IBAN, jeśli chce, by pieniądze wpłynęły na Twój rachunek.

Numer IBAN a kod BIC/ SWIFT

Kiedy jednak wykonujesz przelew za granicę w euro, musisz podać nie tylko numer rachunku odbiorcy w formacie IBAN. Konieczne jest również wpisanie kodu SWIFT, czyli numeru identyfikującego instytucję finansową, do której mają trafić środki.

Podobnie rzecz ma się z walutowymi przelewami przychodzącymi. Jeśli chcesz otrzymać zagraniczny przelew walutowy, musisz poinformować zlecającego, jaki masz numer IBAN i jaki kod SWIFT obowiązuje w Twoim banku. Dowiedz się więcej Co to jest SWIFT? Jak zlecić przelew zagraniczny?

Narzędzie do identyfikacji banku po numerze rachunku

Jeśli nie masz czasu na samodzielną weryfikację poprawności numeru konta, możesz skorzystać z narzędzia umożliwiającego błyskawiczne sprawdzenie rachunku. Po wpisaniu błędnego ciągu znaków, zobaczysz komunikat, że dany numer jest niepoprawny. Natomiast wpisanie prawidłowego kodu pozwoli Ci na identyfikację banku, który prowadzi rachunek. Jest to szybka i całkowicie bezpieczna metoda, ponieważ dane nie są nigdzie zapisywane.

Podsumowanie

Dziś mało kto pamięta, ale do lipca 2004 roku każdy bank miał własny sposób identyfikacji rachunków bankowych. Numery kont w poszczególnych instytucjach zawierały litery, cyfry, ukośniki, myślniki oraz spacje i na dodatek posiadały różną długość. W efekcie wpisywanie tych danych w formatkę przelewu było mocno uciążliwym zadaniem i bardzo często kończyło się pomyłką.

Niestety, stara numeracja kont bankowych miała jeszcze tę wadę, że nawet jeśli numer konta był źle wpisany, to pieniądze i tak wychodziły z banku nadawcy. Otrzymywał je bank odbiorcy, który po stwierdzeniu, że nie może dopasować przelewu do żadnego ze swoich rachunków, odsyłał je z powrotem do instytucji zlecającej operację. Czas mijał, przelew krążył między bankami i zdarzało się często, że po drodze gdzieś „zginął”. Bywało, że środki wracały na konto roztargnionego nadawcy dopiero po paru dniach lub nawet tygodniach.

Wprowadzenie nowego standardu zapisu numerów kont – będące następstwem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej – miało na celu ułatwienie i przyspieszenie rozliczeń bankowych, zmniejszenie kosztów przetwarzania dokumentów płatniczych oraz redukcję liczby reklamacji wynikających z błędnego zapisania numeru rachunku. Zastosowanie sumy kontrolnej wyeliminowało niekończące się wędrówki pieniędzy między bankami. Dzięki niej błąd w zapisie jest wychwytywany w momencie wprowadzania numeru konta do systemu banku, a operacja przelewu nie dochodzi do skutku.

Resumując, wprowadzenie numerów NRB i IBAN pozwoliło na szybszy i zautomatyzowany transfer środków pieniężnych w obrocie krajowym i międzynarodowym. Dzięki ustandaryzowanej numeracji udało się ograniczyć liczbę błędnych przelewów, przyspieszyć procedurę przelewania pieniędzy, a także zmniejszyć koszty związane z obsługą płatności. Z perspektywy lat można ocenić, że była to zmiana korzystna zarówno dla banków, jak i dla klientów.