Być może ustawa o kredycie konsumenckim zupełnie Cię dotąd nie interesowała, uważałeś, że skoro nie masz żadnego kredytu i nie planujesz jego zaciągnięcia, to nie ma potrzeby, byś zawracał sobie głowę zagadnieniami z tego obszaru. Mogłeś być w błędzie, bo przepisy wspomnianej ustawy dotyczą również innych produktów kredytowych, z których być może korzystasz.
Ustawa o kredycie konsumenckim – kogo i czego dotyczy?
Obecnie obowiązująca ustawa o kredycie konsumenckim weszła w życie 18 grudnia 2011 r. (Dz. U. z 2011 r., nr 126, poz. 715, z późniejszymi zmianami. Aktualny tekst jednolity to Dz.U. z 2023 r. poz. 1028). Znajdują się w niej zapisy określające obowiązki kredytodawców i pośredników kredytowych oraz uprawnienia konsumentów związane z zawieraniem umów o kredyt konsumencki. Jednym ze źródeł uregulowań jest dyrektywa Parlamentu Europejskiego z 2008 r.
Trzeba podkreślić, że ustawa ma zastosowanie do ofert banków, Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych (SKOK-ów) oraz innych instytucji dotyczących:
- kredytów w rozumieniu prawa bankowego (np. kredytów gotówkowych),
- chwilówek i pożyczek,
- kart kredytowych,
- limitów w ramach rachunku (kredytów odnawialnych);
- zakupów ratalnych,
- płatności odroczonych.
Kluczowa zmiana: Zniesienie limitu kwotowego 255 500 zł
Kluczową zmianą, która weszła w życie 18 maja 2024 roku, jest zniesienie górnego limitu kwotowego dla kredytu konsumenckiego. Wcześniej ustawa obejmowała zobowiązania do 255 500 zł. Obecnie przepisy ustawy o kredycie konsumenckim stosuje się do kredytów udzielanych konsumentowi bez względu na ich wysokość. Oznacza to, że ochronie podlegają zarówno małe pożyczki, jak i wysokie kredyty gotówkowe na kilkaset tysięcy złotych.
Czym kredyt konsumencki różni się od hipotecznego?
Należy wyraźnie oddzielić kredyt konsumencki od kredytu hipotecznego. Kredyty zabezpieczone hipoteką, przeznaczone na zakup nieruchomości, regulowane są odrębną ustawą – Ustawą o kredycie hipotecznym z 23 marca 2017 r. Choć pewne ogólne zasady ochrony konsumenta są podobne, to ustawa o kredycie hipotecznym zawiera szczegółowe regulacje dopasowane do specyfiki tego produktu.
A co z leasingiem konsumenckim?
To, czy umowa leasingu konsumenckiego podlega pod ustawę, zależy od jednego kluczowego warunku: obowiązku przeniesienia własności przedmiotu na konsumenta.
- TAK, ustawa ma zastosowanie, gdy umowa leasingu (lub najmu) zobowiązuje konsumenta do nabycia przedmiotu (np. samochodu) po zakończeniu umowy. W praktyce jest to traktowane jak zakup na raty.
- NIE, ustawa nie ma zastosowania, gdy umowa nie zobowiązuje konsumenta do nabycia przedmiotu. Daje mu jedynie taką możliwość (prawo pierwokupu) lub zakłada zwrot przedmiotu po zakończeniu umowy. Wtedy jest to traktowane jak klasyczny wynajem.
Kiedy ustawa nie ma zastosowania?
Ustawa o kredycie konsumenckim nie ma zastosowania do umów kredytowych, w których warunki proponowane klientowi są korzystniejsze od tych powszechnie obowiązujących na rynku. Mieszczą się w tym m.in. kredyty z RRSO 0% (kredytobiorca nie jest zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów), kredyty studenckie czy też kredyty udzielane tylko pracownikom danego pracodawcy w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.
Przepisów ustawy nie stosuje się także do kredytów będących wynikiem ugody sądowej oraz umów odwróconego kredytu hipotecznego.
Najważniejsze prawa konsumenta
Z punktu widzenia kredytobiorcy bardzo ważny jest art. 30 pkt 1. Zgodnie z nim w umowie kredytowej muszą być precyzyjnie określone wszystkie kluczowe parametry. Co więcej, konsument ma szereg praw:
- Prawo do wcześniejszej spłaty kredytu: Konsument może w każdym czasie spłacić całość lub część kredytu przed terminem. W takim przypadku całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o koszty dotyczące okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy. Oznacza to proporcjonalny zwrot wszystkich kosztów, w tym prowizji i opłat przygotowawczych.
- Prawo do odstąpienia od umowy: Konsument ma 14 dni na odstąpienie od zawartej umowy o kredyt konsumencki, może to zrobić bez podawania przyczyny.
- Sankcja kredytu darmowego: To bardzo ważne uprawnienie. Jeżeli umowa narusza przepisy ustawy (np. brakuje w niej informacji o RRSO, całkowitej kwocie do zapłaty lub zawiera niedozwolone klauzule), konsument po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia może spłacać kredyt bez żadnych odsetek i kosztów dodatkowych – oddaje tylko pożyczony kapitał.
Ustawa określa również, czym jest tzw. przykład reprezentatywny (opis warunków kredytu dla najczęstszej grupy klientów) oraz jakie informacje muszą być podawane w reklamach.
Ochrona przed nadmiernymi kosztami – limity ustawowe
Jednym z najważniejszych mechanizmów ochrony konsumenta, wprowadzonym przez tzw. ustawę antylichwiarską, jest limit pozaodsetkowych kosztów kredytu. Są to wszystkie koszty poza odsetkami – np. prowizje, opłaty przygotowawcze, koszty ubezpieczeń.
Zgodnie z prawem, maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogą przekroczyć sumy:
- 25% całkowitej kwoty kredytu (jest to limit stały, niezależny od czasu trwania umowy),
- 30% całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym (ten limit rośnie wraz z długością okresu kredytowania).
Dodatkowo, suma wszystkich pozaodsetkowych kosztów przez cały okres obowiązywania umowy nie może być wyższa niż 100% całkowitej kwoty kredytu. Ten zapis chroni konsumentów przed nakładaniem na nich nieuzasadnionych, nadmiernie wysokich opłat.
Ważne pojęcia z umowy kredytowej
Omawiając ustawę o kredycie konsumenckim, warto wyjaśnić kilka pojęć, które się w niej znajdują.
- konsument - osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością zawodową lub gospodarczą,
- kredytodawca i pośrednik kredytowy - kredytodawcą jest przedsiębiorca (np. bank, firma pożyczkowa), który udziela kredytu. Pośrednik kredytowy to przedsiębiorca, który pomaga w zawarciu umowy (np. oferuje, przygotowuje umowę) i otrzymuje za to wynagrodzenie,
- całkowita kwota kredytu - to suma środków pieniężnych, które kredytodawca udostępnia konsumentowi,
- całkowity koszt kredytu - to wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności: odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże,
- całkowita kwota do zapłaty - stanowi sumę całkowitej kwoty kredytu i całkowitego kosztu kredytu.
- stopa oprocentowania kredytu - wysokość odsetek w ujęciu rocznym, jakie kredytodawca naliczy od pożyczonego kapitału; może być stała lub zmienna,
- Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania (RRSO) - całkowity koszt kredytu wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym; RRSO uwzględnia nie tylko odsetki, ale też inne koszty (np. prowizję), dlatego jest najlepszym wskaźnikiem do porównywania ofert o tych samych parametrach,
- stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego - maksymalne odsetki za opóźnienie w spłacie, również ograniczone ustawowo.
Ocena zdolności kredytowej jako obowiązek kredytodawcy
Każda decyzja kredytowa poprzedzona jest badaniem zdolności kredytowej, która określa, czy kredytobiorca będzie w stanie spłacić wnioskowaną kwotę kredytu w danym czasie. Kredytodawca weryfikuje dochody, wydatki oraz historię kredytową klienta na podstawie wpisów w różnych bazach danych, np. Biuro Informacji Kredytowej (BIK).
Podsumowanie: Lepiej wiedzieć więcej
Nieznajomość prawa szkodzi. Za brak wiedzy dotyczącej kredytów konsumenckich nie grożą Ci konsekwencje karne, ale nie posiadając jej, możesz wpędzić się w kłopoty, podpisując niekorzystną umowę.
Lepiej więc przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki dokładnie ją przeczytaj, a w razie wątpliwości poproś doradcę o wyjaśnienie niejasności. Bądź świadomy swoich praw, takich jak możliwość wcześniejszej spłaty i odzyskania części kosztów czy sankcja kredytu darmowego. A gdybyś miał kłopoty finansowe, poinformuj o tym fakcie kredytodawcę i spróbujcie wspólnie ustalić zasady dalszej obsługi zadłużenia. Twoja decyzja o zaciągnięciu zobowiązania musi być w pełni racjonalna, a spłata nie powinna stanowić nadmiernego obciążenia.
Komentarze
(0)