Jak wybrać PPK? Poradnik dla pracodawców i pracowników

Podmioty oferujące PPK

Główne zadanie każdej instytucji finansowej PPK polega na zarządzaniu aktywami uczestników programu, a konkretniej – na inwestowaniu (w oparciu o zasady wskazane w ustawie o PPK) środków pochodzących z wpłat pracowników i pracodawców oraz dopłat państwa. Od tego podmiotu zależy więc efektywność pomnażania oszczędności, z nią będzie trzeba również na co dzień współpracować. Wniosek? Do wyboru instytucji zarządzającej PPK warto się przyłożyć.

Jak wynika z informacji udostępnionych przez PFR (Państwowy Fundusz Rozwoju), czyli instytucję obsługującą program Pracowniczych Planów Kapitałowych, do zarządzania PPK uprawnionych jest obecnie 19 podmiotów. Wśród nich są towarzystwa funduszy inwestycyjnych (TFI), pracownicze i powszechne towarzystwa emerytalne (PTE), a także zakłady ubezpieczeń. Ich pełna lista przedstawia się obecnie następująco:

1. Aviva Investors Poland Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A.

2. BNP Paribas Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A.

3. BPS Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A.

4. Compensa Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie S.A. Vienna Insurance Group

5. ESALIENS Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA

6. Generali Investments Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A.

7. Investors Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A

8. Millennium Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A.

9. Nationale-Nederlanden Powszechne Towarzystwo Emerytalne S.A.

10. NN Investment Partners TFI S.A.

11. Pekao Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A.

12. PFR Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A.

13. PKO Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A.

14. Pocztylion – Arka Powszechne Towarzystwo Emerytalne S.A.

15. Santander Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A.

16. Skarbiec Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A.

17. Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych Allianz Polska S.A.

18. Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych PZU S.A.

19. UNIQA Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A.

Wszystkie wspomniane podmioty mają minimum 3-letnie doświadczenie w tworzeniu i prowadzeniu produktów inwestycyjnych, a także posiadają wymagany kapitał własny (lub dopuszczone środki własne – w przypadku zakładów ubezpieczeń). Co więcej, każdy z nich oferuje co najmniej osiem funduszy zdefiniowanej daty utworzonych specjalnie dla celów PPK.

Lista instytucji oferujących PPK jest na bieżąco aktualizowana na oficjalnej stronie programu: www.mojeppk.pl. Pod tym adresem można też znaleźć szczegółowe informacje na temat oferty poszczególnych podmiotów.

Czym się kierować, wybierając instytucję finansową PPK?

Duża konkurencja na rynku to dla klientów w zasadzie same korzyści, jednak w przypadku nowej kategorii produktów, a do takiej zaliczają się PPK, mogą mieć oni trudności ze znalezieniem najlepszej oferty. Warto zatem wiedzieć, jakie kryteria należy wziąć pod uwagę, aby sprostać wymogowi zachowania „najlepiej rozumianego interesu osób zatrudnionych” i wybrać odpowiednią instytucję PPK.

We wspomnianym zakresie pewnych wskazówek udziela sama Ustawa o pracowniczych planach kapitałowych. Z jej zapisów wynika, że wybór instytucji powinien uwzględniać:

• ocenę warunków zarządzania środkami wpłacanymi do PPK,

• efektywność w zarządzaniu aktywami,

• doświadczenie w prowadzeniu funduszy inwestycyjnych lub funduszy emerytalnych.

Przyjrzyjmy się więc bliżej temu, jak należy rozumieć powyższe pozycje i co jeszcze warto uwzględnić, wybierając podmiot obsługujący PPK.

Doświadczenie rynkowe

Informacje na temat oferty poszczególnych instytucji możemy znaleźć na wspomnianym portalu: mojeppk.pl. Jedną z ważniejszych pozycji jest opis doświadczenia konkretnego podmiotu. W tym kontekście na plus należy zapisać długi staż działalności, a także doświadczenie w zarządzaniu innymi produktami emerytalnymi, takimi jak IKE, IKZE czy PPE. Zalety te pozwalają wierzyć w uzyskanie dobrych wyników inwestycyjnych oraz oczekiwać wysokiej jakości obsługi uczestników programu.

Efektywność zarządzania środkami

W tym kontekście chodzi przede wszystkim o wyniki inwestycyjne zarządzającego PPK. Dobrze jest, jeśli regularnie wypracowuje stopy zwrotu wyższe od średniej rynkowej, bo pozwala to wierzyć, że skutecznie będzie inwestował również w przyszłości. Miejmy jednak na uwadze, że po pierwsze dobre wyniki z przeszłości nie muszą się powtórzyć, a po drugie PPK jest programem nowym, więc aktualnie mamy wgląd jedynie do krótkiej historii wyników.

Koszty zarządzania aktywami

Dużą zaletą oszczędzania w ramach PPK są niskie koszty zarządzania, które zgodnie z przepisami nie mogą przekroczyć 0,5% wartości aktywów netto funduszu. W praktyce większość instytucji stosuje nawet nieco niższą stawkę, najczęściej w przedziale 0,2-0,4%, tak aby zachęcić pracodawców do wyboru właśnie ich oferty. Są też takie podmioty, które tymczasowo rezygnują z pobierania opłat lub oferują promocyjną stawkę. Warto wziąć to pod uwagę i uważnie przeanalizować kosztową stronę poszczególnych propozycji.

Wsparcie przy wdrożeniu PPK

Pracownicze Plany Kapitałowe są programem nowym, jeszcze dość słabo poznanym przez pracowników i pracodawców. Już samo to sprawia, że ich wdrożenie stanowi spore wyzwanie organizacyjne. Liczne pytania i wątpliwości mogą pojawić się także później, podczas korzystania z PPK.

Dlatego wybierając instytucję zarządzającą aktywami, powinniśmy sprawdzić, na jakiego rodzaju wsparcie będziemy mogli liczyć. Instytucja finansowa PPK może np. pomóc nam przystosować system kadrowo-płacowy do obsługi programu czy też udostępnić gotowe umowy o zarządzanie lub prowadzenie PPK.

Sposoby komunikacji i narzędzia informatyczne

Ważne są również ułatwienia, do których będziemy mieli dostęp już po wdrożeniu programu. Ten ostatni wiąże się z pewnymi czynnościami wykonywanymi cyklicznie np. naliczaniem wpłat czy aktualizowaniem listy uczestników PPK. Zwróćmy zatem uwagę na zaplecze technologiczne instytucji finansowej, a także oferowane przez nią sposoby komunikacji i wymiany danych.

Pomocny może okazać się dostęp m.in. do serwisu online dla pracowników, internetowej platformy PPK dla pracodawców czy aplikacji mobilnej. Dla pracodawcy ważne jest też to, żeby mógł z poziomu własnego systemu kadrowo-płacowego, bez logowania na osobnych stronach i bez tworzenia dodatkowych plików, przesyłać dane do instytucji obsługującej PPK. Chodzi o to, aby formalności związane z programem nie były zbyt absorbujące, a jego uczestnicy mieli wygodny wgląd w stan dokonanych wpłat i wyniki inwestycyjne funduszu.

Wybór funduszu zdefiniowanej daty – dylemat pracownika

Skupmy się teraz na głównym dylemacie pracowników, czyli wyborze odpowiedniego funduszu zdefiniowanej daty. Jak już wyjaśniliśmy, każda instytucja finansowa PPK ma obowiązek utworzyć co najmniej osiem tego typu produktów. Oznacza to, że gdy pracodawca zawrze już umowę o prowadzenie PPK, to właśnie tyle opcji inwestycyjnych będą mieli do wyboru jego pracownicy.

Istotę funduszy zdefiniowanej daty lepiej oddaje ich druga nazwa: fundusze cyklu życia. Stanowią one bowiem formę inwestycji, która jest sukcesywnie dopasowywana do zmieniającego się wieku inwestora. Z tego względu w portfelu funduszu początkowo dominują związane z większym ryzykiem akcje, z czasem ich udział maleje na rzecz bezpieczniejszych aktywów, takich jak obligacje czy instrumenty rynku pieniężnego. Zastosowanie takiej koncepcji ma służyć ochronie środków wpłaconych do funduszu – w końcu im starszy inwestor, tym niższe powinien podejmować ryzyko inwestycyjne. Chodzi tu o to, aby na krótko przed przejściem na emeryturę nie ponieść znacznych strat.

Za wybór aktywów i dopasowanie ich do wymaganej struktury odpowiadają zarządzający funduszem. Muszą oni stosować się do limitów dla części udziałowej i dłużnej, a także inwestycji denominowanych w walutach obcych (maks. 30%). I tak oto fundusz ze zdefiniowaną datą w 2060 roku przez następne ok. 20 lat może inwestować 60-80% środków w akcje i inne papiery udziałowe, a 20-40% w obligacje i instrumenty pieniężne. Z czasem część dłużna będzie miała coraz większy udział w jego portfelu, aż na koniec, w dacie docelowej, osiągnie min. 85%.

Pracownik przystępujący do PPK może po prostu wybrać fundusz zgodny z własną zdefiniowaną datą (to rok najbliższy temu, w którym osiągnie 60 lat). Oznacza to, że np. dla osoby urodzonej w 2000 roku przewidziano fundusz, który ma w nazwie „2060”, a dla osoby urodzonej w 1971 roku fundusz „2030”.

W większości przypadków najlepiej jest wybrać fundusz dopasowany do swojego wieku, ale osoby, które są dobrze zorientowane w tematyce inwestycyjnej, mogą zdecydować się na inne rozwiązanie. Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby np. 50-latek wybrał fundusz ze zdefiniowaną datą w 2050 roku, który dużą część środków będzie inwestował w akcje. Musi jednak pamiętać, że w razie niekorzystnej koniunktury na rynku akcyjnym saldo jego rachunku PPK może ulec zmniejszeniu.

Jak wybrać PPK? Ranking instytucji finansowych i funduszy zdefiniowanej daty

Wybierając instytucję finansową PPK (i fundusz zdefiniowanej daty), warto przyjrzeć się dotychczasowym wynikom poszczególnych funduszy. Miejmy jednak na uwadze, że podmiot, który uzyskał ostatnio najlepsze stopy zwrotu, w kolejnym okresie może uplasować się znacznie niżej, a nawet na końcu rankingu PPK. Bardziej miarodajne byłyby rezultaty z dłuższego okresu np. 3 czy 5 lat, niemniej ze względu na krótki czas trwania programu na razie nie dysponujemy takimi danymi.

Z powyższych względów zaprezentowane zestawienie ma jedynie charakter orientacyjny i nie powinno stanowić głównego kryterium oceny PPK. Ranking instytucji finansowych, który pokaże pełniejszy obraz skuteczności zarządzających, będziemy mogli stworzyć dopiero za jakiś czas.

Jak widać, w badanym okresie najlepsze wyniki uzyskały fundusze zdefiniowanej daty prowadzone przez Skarbiec. W pierwszej dziesiątce można znaleźć aż 6 jego produktów, czyli w zasadzie wszystkie, które charakteryzują się umiarkowanym lub wysokim udziałem akcji w portfelu. Świadczy to o wysokiej skuteczności zarządzających, ale musimy pamiętać, że tak dobre rezultaty były zasługą przede wszystkim świetnej koniunktury na rynku akcji. Z drugiej strony, wciąż wyglądają one naprawdę dobrze, jeśli odniesiemy je np. do indeksu WIG20, który w okresie od połowy kwietnia 2020 roku do połowy kwietnia 2021 roku wzrósł „tylko” o ok. 20%.

W analizowanym okresie najsłabsze wyniki uzyskały te fundusze zdefiniowanej daty, które w portfelu miały relatywnie duży udział obligacji. Na końcu stawki uplasowały się: Pocztylion 2025 DFE, Compensa 2025 UFK i BPS 2025, przy czym nawet i one osiągnęły przyzwoity zysk, sięgający ok. 6% w skali roku. Warto mieć na uwadze, że w tym samym czasie najlepsze lokaty pozwoliły zarobić kilkukrotnie mniej.

Pamiętajmy, że dotychczasowe wyniki nie mogą stanowić podstawy do prognozowania przyszłych zysków poszczególnych instytucji i ich FZD. Nie możemy też oczekiwać, że w najbliższych latach podmioty te ponownie wypracują tak imponujące stopy zwrotu. Mimo tego PPK jest programem, który dla niejednego pracownika może okazać się sensownym sposobem oszczędzania na emeryturę.