Przewodnik po kartach płatniczych: rodzaje, funkcje i zastosowania

Beata Szymańska
Beata Szymańska
Analityk produktów finansowych
Beata Szymańska
Beata Szymańska
Analityk produktów finansowych

79 publikacji 145 komentarzy

W Moneteo specjalizuje się w analizowaniu produktów dedykowanych klientom firmowym oraz w tekstach poradnikowych przeznaczonych dla bankowych nowicjuszy. Oprócz tego zajmuje się aktualizacją danych i zmianami w bankowych ofertach.


3 komentarze Przewodnik po kartach płatniczych: rodzaje, funkcje i zastosowania
Spis treści

Klienci banków nawet nie zdają sobie sprawy, jak wiele rodzajów kart funkcjonuje obecnie na rynku. W zależności od przyjętego kryterium możemy wyróżnić przynajmniej 7 kategorii instrumentów płatniczych. Niektóre z tych klasyfikacji odnoszą się do budowy karty, inne uwzględniają jej funkcjonalności, jeszcze inne mają charakter bardziej marketingowy. Tak zróżnicowana i bogata oferta ma umożliwić klientom wybór instrumentu płatniczego, który będzie optymalnie odpowiadał ich potrzebom.

Podział kart ze względu na sposób obciążenia klienta kwotą transakcji

W zależności od tego, kiedy bank obciąża rachunek klienta kwotą transakcji dokonanych kartą, wyróżniamy następujące rodzaje instrumentów płatniczych:

Karty debetowe (debit cards) – ten rodzaj kart jest powiązany z rachunkiem bankowym i umożliwia przeprowadzanie rozmaitych transakcji bezgotówkowych, takich jak płatności w punktach handlowo-usługowych, zakupy w Internecie czy wypłata gotówki z bankomatu. Każda przeprowadzona transakcja podlega autoryzacji, a rozliczenia przy użyciu karty muszą mieć pokrycie na koncie. Karty debetowe – wbrew temu, co sugeruje ich nazwa – nie pozwalają na powstanie ujemnego salda (czyli zdebetowanie rachunku). W ich przypadku określenie debet (z ang. debit) odnosi się do sposobu obciążenia klienta kwotą transakcji – rachunek jest pomniejszany o wypłaconą kwotę w dniu, w którym bank dostaje informację o przeprowadzeniu operacji płatniczej.

Karty kredytowe (ang. credit cards) – umożliwiają skorzystanie z przyznanego nam przez bank limitu kredytowego. Jego wysokość zależy od decyzji konkretnego banku, naszej wiarygodności kredytowej oraz odpowiednio wysokich zarobków. Płacąc plastikiem przez określony czas, korzystamy de facto z nieoprocentowanej pożyczki. Okres ten - nazywany okresem bezodsetkowym - trwa od 30 do nawet 60 dni (w zależności od oferty banku). Jeżeli przed upływem tego terminu spłacimy pełną kwotę zadłużenia, wówczas bank nie naliczy nam odsetek.

Karta kredytowa nie jest bezpośrednio powiązana z kontem osobistym, do jej obsługi jest otwierany specjalny rachunek techniczny, na który wpływają środki pieniężne zmniejszające zadłużenie.

Karty obciążeniowe (charge cards) - to inaczej karty z odroczonym terminem płatności. Stanowią hybrydę karty debetowej i kredytowej. Podobnie jak debetówki są związane z rachunkiem rozliczeniowo-oszczędnościowym, umożliwiają jednak skorzystanie z limitu kredytowego, którego wysokość jest uzależniona od wpływów na konto. W określonym terminie klient musi zapewnić środki na spłatę całości zadłużenia – kwota zobowiązania jest ściągana przez bank z rachunku. Jeżeli w momencie wystawienia comiesięcznego rozliczenia transakcji właściciel nie ma wolnych środków na koncie, wówczas bank nalicza mu karne odsetki (lub niekiedy nawet blokuje mu konto).

Karty przedpłacone (pre-paid cards) - zwane również elektronicznymi portmonetkami - funkcjonują na zasadzie pay before i są wydawane w dwóch wersjach:

  • jako karty z określonym nominałem (mamy wówczas do wykorzystania ściśle określoną sumę, np. 50, 100 lub 200 zł). Przykładem kart tego typu są karty służbowe, podarunkowe i podróżne;
  • jako karty z oddzielnym rachunkiem technicznym, który można wielokrotnie zasilać dowolną kwotą. W tym przypadku możemy maksymalnie wydać tylko tyle pieniędzy, ile znajduje się na rachunku, a po wykorzystaniu środków ponownie doładować konto.

Zaletą kart przepłaconych jest wygoda oraz bezpieczeństwo – w przypadku ich kradzieży tracimy jedynie środki wpłacone na rachunek techniczny.

Obecnie aby wejść w posiadanie karty przedpłaconej, należy zawrzeć z bankiem umowę o jej wydanie. Niektóre banki oferują posiadaczom kart możliwość jej spersonalizowania, co dodatkowo zwiększa bezpieczeństwo jej użytkowania.

Warto w tym miejscu wspomnieć, że sposób rozliczania transakcji dokonanych kartą jest ściśle powiązany z procesem autoryzacji płatności. Procedura autoryzacyjna, zainicjowana przez bankomat lub terminal, polega na 1) zweryfikowaniu danych wrażliwych karty płatniczej (urządzenie "sprawdza", czy karta nie została podrobiona lub zablokowana); 2) upewnieniu się, czy osoba przeprowadzająca transakcję faktycznie jest właścicielem karty; 3) wysłaniu zapytania autoryzacyjnego do banku, który jest wystawcą karty, i sprawdzeniu, czy jej posiadacz dysponuje środkami na pokrycie transakcji.

W zależności od tego, jak przebiega proces autoryzacji, wyróżniamy:

  • karty płatnicze działające w trybie online – w ich przypadku bank umożliwia przeprowadzenie danej operacji jedynie po wysłaniu zapytania przez terminal i po przeprowadzeniu weryfikacji salda;
  • karty działające w trybie offline - instrumenty te umożliwiają dokonanie transakcji bez kontaktu terminalu z bankiem, a co za tym idzie – bez natychmiastowej autoryzacji.Przykładem takich kart są karty zbliżeniowe.

Karty dopasowane do różnego segmentu klientów

Jedną z charakterystycznych cech współczesnej bankowości jest tzw. segmentacja klientów. Bank dzieli klientów na kilka kategorii (segmentów), a następnie do każdej z nich dostosowuje nieco inny model biznesowy i tworzy określoną ofertę produktową, która obejmuje również karty płatnicze. Biorąc pod uwagę to kryterium, wyodrębniamy:

  1. Karty dla klientów indywidualnych (classic cards) – są to karty standardowo oferowane posiadaczom kont osobistych. Mogą mieć formę kart niespersonalizowanych lub spersonalizowanych – w tym drugim przypadku imię i nazwisko właściciela karty jest zamieszczane w lewym dolnym rogu plastiku.
  2. Karty dla klientów biznesowych (business cards) – są to karty przeznaczone dla posiadaczy firm oraz ich pracowników, którzy dzięki nim dokonują płatności i rozliczeń związanych z wydatkami służbowymi. Najczęściej karty businessowe różnią się od kart dla klientów indywidualnych kolorystyką i oznaczeniami (przykładem może być skrót BV zamieszczany na kartach Visy); ponadto można na nich - obok imienia i nazwiska posiadacza - wpisać również nazwę firmy.

Specyficznym rodzajem kart biznesowych są Co-branded Cards. Banki wydają takie karty wspólnie z dużymi sieciami sprzedażowymi (wówczas na karcie umieszczone jest logo banku oraz danej firmy). Karty tego typu pozwalają na przeprowadzania standardowych operacji bankowych i jednocześnie na skorzystanie ze specjalnych bonusów związanych z zakupami zrealizowanymi w punktach handlowych danej sieci bądź też na zbieranie punktów lojalnościowych.

Karta Visa Saturn
Karta Visa Saturn

Ponadto banki różnicują swoją ofertę w zakresie kart płatniczych, biorąc pod uwagę takie czynniki, jak aktywność klienta, jego wiek i sytuacja finansowa, zakres i częstotliwość korzystania z produktów bankowych. Z tego powodu dzielimy karty na:

  • podstawowe – dedykowane niewymagającym klientom. Należą do nich karty typu Visa Electron czy Maestro;
  • standardowe – obejmujące niewielki pakiet usług dodatkowych, np. programy rabatowe. Są nimi m.in.: Visa Classic, Eurocard/MasterCard Standard oraz American Express Green Card;
  • srebrne, złote lub platynowe – to karty przygotowane dla bardziej wymagających klientów i powiązane z rozbudowanym pakietem dodatkowych usług oraz ubezpieczeń. Do takich kart należą m.in.: Visa Gold, Eurocard/MasterCard Gold czy American Express Gold Card;
  • prestiżowe – liczba tych kart jest ograniczona, ponieważ są oferowane najbardziej wyjątkowym, strategicznym i zamożnym klientom. Oferują wiele dodatkowych funkcjonalności oraz przywilejów takich jak usługi concierge, zniżki w luksusowych hotelach i restauracjach, dostęp do saloników VIP na lotniskach. Często też posiadają oryginalny design i są wykonywane z nietypowych materiałów, np. stopu cynku, niklu i miedzi.

Do kart prestiżowych należą m.in.: Visa Infinite, MasterCard World Signia, American Express Platinum Card oraz Diners Club Premium. Aby otrzymać jedną z nich, trzeba dysponować wolnymi aktywami w kwocie ponad 500 tys. zł albo stałymi miesięcznymi dochodami wynoszącymi co najmniej 15 tys. zł.

Maserati World Elite MasterCard
Maserati World Elite MasterCard

Podział kart płatniczych ze względu na technologię zapisu danych

Karty płatnicze możemy też podzielić ze względu na zastosowane w nich rozwiązania technologiczne, umożliwiające zapis i transmisję danych koniecznych do przeprowadzenia transakcji. Biorąc pod uwagę to kryterium, wyróżniamy:

Karty tłoczone (embosowane) – ich charakterystyczną cechą jest to, że wszelkie dane wrażliwe, czyli imię i nazwisko posiadacza plastiku, numer karty oraz data jej ważności są wytłoczone na karcie. Dane te są odczytywane przy pomocy ręcznego powielacza (zwanego ,,żelazkiem”), a dodatkowo klient potwierdza swoją tożsamość przez umieszczenie własnoręcznego podpisu na paragonie w obecności sprzedawcy. Ze względu na bardzo niski stopień zabezpieczenia transakcji karty te niemal całkowicie wyszły z użycia.

Karty magnetyczne (płaskie) – w tym rodzaju kart głównym nośnikiem informacji jest pasek magnetyczny, na którym zakodowane są dane dotyczące posiadacza karty i jego rachunku, a także numer identyfikacyjny PIN. Pasek jest zbudowany z trzech ścieżek, czyli równoległych pól magnetycznych odczytywanych przez głowicę magnetyczną umieszczoną w bankomacie lub terminalu. Identyfikacja właściciela odbywa się przez wprowadzenie kodu PIN, który jest porównywany z kodem zapisanym na pasku magnetycznym i po stwierdzeniu zgodności transakcja jest autoryzowana. Karty magnetyczne mają dwie istotne wady: po pierwsze, ilość danych, które można zapisać na pasku, jest bardzo ograniczona, po drugie – dane z karty można łatwo skopiować. Te oczywiste wady kart magnetycznych sprawiły, że w latach 70. ubiegłego stulecia rozpoczęto poszukiwanie nowego nośnika danych. Obecnie banki wycofują się z kart magnetycznych i wprowadzają plastiki z chipem.

Karty mikroprocesorowe (smart cards) – nazywane są również kartami inteligentnymi. Posiadają wbudowany układ scalony, zawierający pamięć i procesor, który umożliwia zapisanie większej ilości danych oraz lepsze standardy zabezpieczeń dokonywanych transakcji. Jednym z nich jest tzw. koprocesor kryptograficzny odpowiedzialny za wykonywanie ściśle określonych, złożonych operacji arytmetycznych potrzebnych do realizacji konkretnego zadania (np. uwierzytelnienia płatności).

Dodatkowym zabezpieczeniem tego rodzaju kart jest kod PIN, który służy do identyfikacji użytkownika. Mikroprocesor (chip) posiada kształt kwadratu lub prostokąta umieszczonego po lewej stronie karty, pod logotypem i nazwą banku.

Warto wspomnieć o jeszcze jednym atucie kart mikroprocesorowych – ze względu na to, że posiadają one o wiele większą pamięć, można w nich zainstalować – oprócz systemu operacyjnego – także różne dodatkowe aplikacje. Dzięki temu jedna karta może mieć kilka zastosowań, np. można nią płacić w punktach partnerskich banku i przy okazji zbierać punkty lojalnościowe.

Odmianą kart mikroprocesorowych są karty oprzyrządowane. Posiadają one dodatkowo klawiaturę, wyświetlacz i czytniki biometryczne. Przykładem karty oprzyrządowanej może być Visa CodeSure, która jest wyposażona w alfanumeryczny ekran, klawiaturę o 12 klawiszach i wbudowaną baterię

Karty hybrydowe – stanowią połączenie kart magnetycznych i kart mikroprocesorowych, ponieważ nośnikiem umożliwiającym autoryzację jest zarówno pasek magnetyczny, jak i mikroprocesor. Stosując karty hybrydowe, unika się konieczności używania dwóch kart lub wymiany wszystkich starych czytników na nowe.

Karty wirtualne – służą wyłącznie do dokonywania transakcji realizowanych drogą pocztową lub telefoniczną oraz transakcji dokonywanych przez Internet (nie można więc nimi płacić w zwykłym punkcie handlowo-usługowym ani wypłacać gotówki z bankomatu lub w kasie banku). Karty tego rodzaju mogą mieć postać:

  • tradycyjnego plastiku (jednak brakuje na nim wówczas takich elementów jak pasek magnetyczny, chip oraz pasek do podpisu);
  • wydruku papierowego wyposażonego w numer karty, datę ważności i kod weryfikujący CVC2/CVV2.

Sposób komunikacji kart z czytnikiem

W zależności od tego, w jaki sposób karty płatnicze „porozumiewają” się z urządzeniami, dzielimy je na:

Karty stykowe – ten rodzaj kart jest wyposażony w umieszczone na powierzchni styki, które doprowadzają do karty zasilanie i umożliwiają komunikację z czytnikiem terminala POS lub bankomatu. Aby zawartość pamięci nie została utracona po wyjęciu plastiku z urządzenia i odłączeniu zasilania, karty stykowe są wyposażone w pamięć nieulotną (NVM). „Stykówki” różnią się od siebie ilością miejsca przeznaczonego na składowanie danych oraz poziomem bezpieczeństwa zapisanych informacji.

Karty bezstykowe (zbliżeniowe) – pozwalają na komunikację z czytnikiem bez fizycznego kontaktu. W celu przeprowadzenia transakcji należy umieścić plastik w odległości maksymalnie 5 cm od czytnika na około pól sekundy. Karty zbliżeniowe są wyposażone w specjalny układ elektroniczny. Składa się on z:

  • anteny odbierającej fale elektromagnetyczne o wysokiej częstotliwości wysyłane przez czytnik terminala;
  • kondensatora, który wysyła do urządzenia POS sygnał zwrotny zawierający dane niezbędne do wykonania płatności (numer karty, datę jej ważności oraz kod dynamiczny służący do autoryzacji transakcji).

Kondensator i antena są wbudowane w kartę i niewidoczne dla użytkownika.

Karta bezstykowa aktywuje się na sygnał wysyłany z czytnika jedynie w momencie dokonywania płatności. Po dokonaniu transakcji od razu ulega dezaktywacji, co eliminuje możliwość jej przypadkowego użycia czy zapłacenia za cudze zakupy.

Ten rodzaj kart posiada szereg zabezpieczeń chroniących przed podsłuchem transmisji danych, dlatego też jest stosunkowo bezpiecznym instrumentem płatniczym. Dodatkowym zabezpieczeniem kart zbliżeniowych jest limit wartości jednorazowej płatności (50 zł) oraz ograniczenie liczby transakcji przeprowadzanych w ciągu jednego dnia.

Kartami zbliżeniowymi mogą być zarówno karty chipowe, jak i karty hybrydowe (z chipem i paskiem magnetycznym). Warto jednak wspomnieć, że obecnie banki oferują także inne nośniki umożliwiające realizację płatności bezstykowych - naklejki zbliżeniowe bądź gadżety w formie breloczka lub zegarka.

Zasięg geograficzny

Kolejnym kryterium podziału kart płatniczych jest zasięg terytorialny ich funkcjonowania. Warto bowiem wiedzieć, że niektóre karty mogą być używane w mocno ograniczonym zakresie. W obrębie tej kategorii rozróżniamy:

Karty lokalne (label cards) – są to karty, które obejmują swoim zasięgiem np. miasto, stan lub region bądź są ograniczone do sieci jednego banku. Obecnie ten typ kart jest prawie niespotykany;

Karty krajowe (domestic cards) – te instrumenty płatnicze są ważne tylko w kraju, w którym siedzibę ma jej bank-wydawca. Takie karty posiadają na awersie dodatkowe oznaczenie, np. "valid only in Poland/ważna tylko w Polsce". Karty lokalnej nie można używać za granicą, ponieważ przy próbie płatności zostanie ona automatycznie zablokowana;

Lokalna Visa Business Prepaid
Lokalna Visa Business Prepaid

Karty międzynarodowe (international cards) – to karty ważne na całym świecie, bez względu na to, gdzie zostały wydane. W odróżnieniu od kart krajowych nie posiadają swojego odrębnego oznakowania. Najbardziej znanymi systemami o zasięgu międzynarodowym są: VISA, MasterCard, Amex (American Express), Diners Club, JCB (Japan Credit Bureau) oraz China UnionPay.

Liczba stron zaangażowanych w obrót kartowy

W przypadku transakcji gotówkowej płatność jest realizowana bez pośredników – płatnik przekazuje gotówkę bezpośrednio beneficjentowi (np. sprzedawcy). Warto jednak mieć świadomość, że w obrocie bezgotówkowym w transakcjach może brać udział kilka podmiotów. Ze względu na liczbę uczestników zaangażowanych bezpośrednio w obsługę płatności wyodrębniamy:

Karty dwustronne – płatności dokonywane tymi kartami są akceptowane jedynie przez ich wydawcę. Najczęściej jest nim duża sieć sprzedażowa (np. hipermarket, biuro podróży, linie lotnicze). Emitent karty zajmuje się także przetwarzaniem i rozliczaniem transakcji. Przykładem kart dwustronnych są karty lojalnościowe.

Karty trójstronne – są to karty, które funkcjonują na podstawie umowy między trzema podmiotami:

  • użytkownikami karty – czyli zwykłymi konsumentami, którzy używają kart do płatności za towary lub usługi w określonych punktach handlowo-usługowych;
  • wystawcami karty (emitentami) – są nimi banki wydające klientom karty płatnicze na podstawie zawartej wcześniej umowy i pełniące jednocześnie rolę agenta rozliczeniowego;
  • akceptantami – czyli sprzedawcami przyjmującymi zapłatę za towary lub usługi przy użyciu kart płatniczych.

Karty czterostronne – stanowią obecnie najbardziej powszechną formę kart płatniczych. Funkcjonują przy współudziale czterech podmiotów: użytkownika karty, wydawcy (banku), akceptanta (sprzedawcy) oraz organizacja kartowej, która wyemitowała kartę (jej logo widnieje wówczas na plastiku). Model czterostronny odróżnia się od pozostałych modeli rozdzieleniem funkcji wydawcy kart i agenta rozliczeniowego (czyli podmiotu odpowiedzialnego za zaksięgowanie i rozliczenie transakcji), a także występowaniem opłaty interchange.

Podsumowanie

Wybór karty płatniczej powinien być równie świadomą decyzją, co wybór konta osobistego. Tymczasem najczęściej wybieramy kartę w sposób mechaniczny i nieprzemyślany, biernie poddając się namowom przedstawicieli banków i zwracając uwagę wyłącznie na opłaty związane z jej użytkowaniem. W efekcie karta nie zawsze odpowiada naszym potrzebom, bywa też, że nie potrafimy wykorzystać wszystkich jej możliwości.

Dlatego warto zapoznać się z różnymi rodzajami kart płatniczych i przeanalizować związane z nimi korzyści. Pamiętajmy! Karta bankowa może nam znacząco ułatwić życie - jednak tylko wtedy, gdy będziemy jej używać w rozsądny i skalkulowany wcześniej sposób.

Oceń artykuł
0
(0 ocen)
Aby oddać głos, wskaż odpowiednią liczbę gwiazdek.
Dziękujemy za Twój głos Dziękujemy za Twój głos

Komentarze

(3)
Sortuj od najnowszych
Dodaj swój komentarz...
P
Piotr
Gość

Dodatkowym zabezpieczeniem kart zbliżeniowych jest limit wartości jednorazowej płatności (50 zł) oraz ograniczenie liczby transakcji przeprowadzanych w ciągu jednego dnia.

Prosze o aktualizacje limitu do dzisiejszych czasow.

Odpowiedz

P
Piotr
Gość

Szanowni Panstwo na pasku magnetycznym nigdy nie byl zapisywany kod PIN. W zwiazku z tym takie transakcje zawsze musialy isc w trybie online.

W celu pozyskania kodu PIN zlodzieje i oszusci montuja w bankomatach swoje kamerki/nakladki. Inaczej by przeciez skopiowali go sobie razem z innymi danymi z paska magnetycznego.

Odpowiedz

K
Konrad
Gość
@Piotr

o, to ciekawe, myślałem, że jest...

Odpowiedz