Ryzyko w świecie finansów związane jest nie tylko z inwestowaniem w różnego rodzaju instrumenty finansowe, ale występuje także w procesie kredytowym. Zarówno po stronie kredytodawcy, który nigdy nie ma pewności, czy pożyczone pieniądze wrócą do niego w terminie ustalonym w harmonogramie spłaty kredytu, jak i kredytobiorcy, który nie wie, czy nieprzewidziane okoliczności nie utrudnią mu (albo wręcz uniemożliwią) spłatę zobowiązania.
Stąd tak wnikliwe badanie przez banki wiarygodności i zdolności kredytowej starających się o kredyt, do czego instytucje finansowe są zobowiązane na mocy obowiązujących przepisów. Wiąże się to z troską o pieniądze powierzone im przez posiadaczy oszczędności (to z tych środków są udzielane kredyty) oraz o stabilność całego systemu finansowego.
Twoje narzekania na niekiedy uciążliwe procedury będą zapewne mniejsze, jeśli uświadomisz sobie, że im mniej kredytobiorców nieterminowo spłaca swoje zobowiązania, tym odważniejsze podejście banku do udzielania kolejnych kredytów. Obowiązuje identyczna reguła jak w życiu prywatnym. Twoja skłonność do pożyczenia nawet drobnej sumy znajomemu, który ociągał się z oddaniem poprzedniego długu, jest z pewnością mniejsza niż temu, który zwrócił pożyczkę w uzgodnionym terminie. Prowadząc firmę, też zapewne unikasz kontrahenta, który nierzetelnie wywiązał się z zawartej wcześniej umowy.
Przyjrzyjmy się ocenie ryzyka kredytowego i analizie struktury udzielonych kredytów, czyli działaniom podejmowanym przez banki w celu ograniczenia możliwości, że będą miały zbyt wiele kłopotliwych zobowiązań.
Ryzyko kredytowe - definicja
Ryzyko kredytowe najprościej jest określić jako niebezpieczeństwo, że kredytobiorca nie spłaci zobowiązania (w całości lub części), czym narazi kredytodawcę na stratę finansową. Zwłoka w uregulowaniu należności oznacza kłopoty dla banku, gdyż wiąże się z koniecznością rozpoczęcia działań windykacyjnych. W skrajnym przypadku, gdyby wystąpiła u wielu kredytobiorców, może doprowadzić nawet do utraty płynności finansowej kredytodawcy.
Trzeba podkreślić, że ryzyko kredytowe jest mocno powiązane ze zmianą poziomu stóp procentowych (przede wszystkim z ich wzrostem, co przekłada się na wyższe raty płacone przez kredytobiorców, ale i spadkiem, bo wówczas bank otrzymuje niższe odsetki niż się spodziewał) i wahaniami kursów walut (jeśli kredyt jest udzielany w innej walucie niż ta, w której kredytobiorca otrzymuje wynagrodzenie), co, w powiązaniu z innymi czynnikami, może mieć wpływ na płynność finansową kredytodawcy.
Pierwszego czynnika nie sposób wyeliminować, gdyż jest on niezależny od banków i kredytobiorców. Wpływ drugiego na kondycję pożyczkodawców został mocno ograniczony, gdyż od 2013 r. obowiązuje Rekomendacja S Komisji Nadzoru Finansowego zgodnie, z którą kredyty walutowe udzielane są wyłącznie klientom uzyskującym dochody (bądź przeważającą ich część) w danej walucie.
Nigdy nie pożyczaj maksymalnej kwoty wynikającej ze zdolności kredytowej, zostaw sobie pewien margines bezpieczeństwa, który przyda się, gdy rata wzrośnie (np. z powodu podniesienia stóp procentowych przez Radę Polityki Pieniężnej) lub Twoje dochody ulegną obniżeniu (np. z powodu choroby, kłopotów pracodawcy) czy wręcz przestaniesz zarabiać.
Ryzyko kredytowe nie dotyczy tylko możliwości, że kredytobiorca nieterminowo ureguluje zobowiązanie. Można o nim mówić także w odniesieniu do sytuacji, gdy klient zwraca pożyczony kapitał przed terminem. W tej sytuacji bank nie otrzyma odsetek, które uwzględnił w swoich planach finansowych.
Na czym polega ocena ryzyka kredytowego?
Celem oceny ryzyka kredytowego jest określenie prawdopodobieństwa, że zobowiązanie nie będzie spłacane terminowo. Wykorzystywane są do tego specjalne modele matematyczne, uwzględniające bardzo wiele czynników. Stąd tak drobiazgowe i różnorodne pytania w trakcie badania zdolności kredytowej. Wynikają one m.in. z praktyki bankowej, psychologii, przewidywań co do rozwoju sytuacji społeczno-gospodarczej czy zmian na rynkach finansowych. Nie bez znaczenia jest też historia spłaty dotychczasowych zobowiązań danego kredytobiorcy zapisana w rejestrach Biura Informacji Kredytowej (BIK) i przyznana mu ocena punktowa (tzw. scoring).
Przykłady? Praca w sferze budżetowej lub dużej firmie to mniejsze prawdopodobieństwo utraty pracy czy nieterminowego wypłacania zarobków. Osoby żyjące samotnie postrzegane są jako mniej odpowiedzialne, bardziej skłonne do wydawania pieniędzy na przyjemności; na dodatek nie ma kto ich wspomóc (czy wręcz zastąpić), gdyby nie mogły spłacać rat. Z kolei tryb życia może mieć wpływ na wystąpienie problemów zdrowotnych (np. zawał, nadciśnienie) rzutujących na osiągane dochody, a hobby wiązać się z ryzykiem wypadku czy nawet śmierci. Stąd pytania o wykonywany zawód, stan cywilny oraz sposób spędzania wolnego czasu, jakie padają w trakcie badania zdolności kredytowej.
Sposoby zmniejszania ryzyka kredytowego:
- badanie zdolności i wiarygodności kredytowej klientów;
- sprawdzanie kredytobiorców w bazach dłużników;
- wymaganie od kredytobiorcy wkładu własnego;
- stosowanie zabezpieczeń spłaty (np. hipoteka, poręczenia, ubezpieczenia);
Na ocenę ryzyka kredytowego ma też wpływ wysokość kredytu, jego przeznaczenie, forma zabezpieczenia czy wysokość wkładu własnego kredytobiorcy.
Na kredyt możesz liczyć tylko wtedy, gdy bank uzna, że pożyczenie Ci pieniędzy oznacza dla niego ryzyko akceptowalne. Jeśli ocena wypadnie negatywnie, czyli zdaniem kredytodawcy możliwe korzyści, jakie uzyskałby współpracując z Tobą, będą niewspółmierne do ryzyka, że nie spłacisz zobowiązania – otrzymasz odmowę. Warto byś wiedział, że masz prawo poprosić o jej uzasadnienie. Dzięki uzyskanym informacjom będziesz mógł podjąć działania, które zlikwidują przeszkodę, np. obniżysz limity posiadanych kart kredytowych, spłacisz któreś z obecnych zobowiązań.
Kto odpowiada za zarządzanie ryzykiem kredytowym?
Za zarządzanie ryzykiem kredytowym odpowiada specjalna komórka w strukturach kredytodawcy. Każdy bank stosuje własną politykę w tym zakresie, a jej zasady objęte są tajemnicą, gdyż stanowią element przewagi konkurencyjnej. Można jednak powiedzieć, że cały proces składa się z kilku etapów:
- identyfikacja ryzyka;
- pomiar ryzyka;
- monitorowanie ryzyka;
- kontrola ryzyka kredytowego;
- ocena następstw wystąpienia ryzyka.
Elementami zarządzania ryzykiem kredytowym są różnego rodzaju zabezpieczenia, np. wpis do księgi wieczystej nieruchomości (tzw. hipoteka), konieczność wykupienia ubezpieczenia (np. na wypadek śmierci, od ryzyka utraty pracy), poręczenie przez osoby trzecie (tzw. żyrantów), czy zastaw.
Dodajmy, że ryzyko kredytowe może mieć wymiar jednostkowy, odnosić się do konkretnego kredytobiorcy, jak i zbiorowy (łączny), czyli dotyczyć całego portfela kredytów udzielonych przez bank.
Zbyt duża liczba tzw. złych kredytów oznacza wysokie ryzyko łączne i rzutuje na wyniki finansowe banku, gdyż wiąże się nie tylko z brakiem przychodów z tytułu odsetek, ale i koniecznością utworzenie rezerw na pokrycie strat związanych z niespłaconymi kredytami.
Analiza ryzyka portfela kredytowego
Instytucje finansowe nieustannie przyglądają się udzielonym przez siebie kredytom, zarówno w wymiarze pojedynczego kredytobiorcy, jak i całego portfela kredytowego. Wyniki analiz są podstawą do określania intensywności i zasad akcji kredytowej, np. wprowadzenia ostrzejszych limitów na kredyty udzielane określonym kredytobiorcom lub na pewne rodzaje zobowiązań.
Jednym z najczęściej wykorzystywanych sposobów ograniczania możliwości pojawienia się zbyt dużej liczby kredytów spłacanych nieterminowo jest dywersyfikacja portfela kredytowego. Jej istotą jest udzielanie kredytów różnego typu (np. gotówkowe, hipoteczne, samochodowe, inwestycyjne), z różnymi zabezpieczeniami i dla różnorodnych klientów. Chodzi o to, żeby zmiana jednego czynnika ryzyka nie zachwiała stabilnością finansową kredytodawcy, np. nagły krach na rynku nieruchomości może wpędzić w kłopoty firmy budowlane, więc zbyt duża liczba kredytów dla podmiotów z tej branży mogłaby oznaczać istotne straty.
Analiza ryzyka portfela kredytowego pomaga również w określaniu maksymalnej wielkości pojedynczych kredytów oraz tworzeniu odpowiednich rezerw finansowych na pokrycie strat związanych z niespłaconymi zobowiązaniami, kosztami windykacji i innymi działaniami z tym związanymi. Jest też wskazówką w zakresie restrukturyzacji zadłużenia czy doskonalenia wewnętrznych procedur udzielania kredytów.
Wspólny interes kredytodawców i kredytobiorców
Jak widzisz, zarządzanie ryzykiem kredytowym to trudna sztuka, gdyż wiąże się z uwzględnianiem wielu zmiennych niezależnych od kredytodawcy (np. sytuacja na rynkach finansowych, ewentualny wzrost stóp procentowych) i kredytobiorcy (np. ograniczenie zarobków czy wręcz ich utrata). Tak więc, gdy będziesz odpowiadał na kolejne pytania w trakcie badania Twojej zdolności kredytowej, podejdź do nich ze zrozumieniem. Jej rzetelna ocena jest też w Twoim interesie, gdyż wpływa na poziom ryzyka udzielenia Ci kredytu, jak i jakość całego portfela kredytowego banku. Im poziom tych ryzyk jest niższy, tym atrakcyjniejsze warunki kredytu możesz otrzymać.
Komentarze
(0)