W drugim artykule o domowym budżecie zajmiemy się planowaniem wydatków i przeznaczaniem środków na oszczędności. Jest to prawdopodobnie najważniejsza, a zarazem i najtrudniejsza część prowadzenia własnych i rodzinnych finansów.
Doradzimy Ci, jak zacząć, czym się kierować oraz wskażemy różne podejścia do tworzenia domowego budżetu.
Jak zacząć planowanie wydatków?
Samo spisywanie paragonów nie wystarczy do dobrego zarządzania domowym budżetem. Problem zaczyna się w momencie, kiedy należy ustalić, na co przeznaczyć uzyskane dochody. Najlepiej nie odkładać tego na później i od razu zrobić przegląd naszych zarobków i wydatków.
Jeśli wcześniej nie zapisywałeś swoich wydatków, jest to dobry moment, by zacząć, natomiast jeśli masz już pewne informacje o tym, na co przeznaczasz pieniądze, możesz przeprowadzić przegląd swojego budżetu. W tym celu:
- Sprawdź swoje stałe dochody – mamy tu na myśli np. pensję, rentę, emeryturę i wszystkie inne środki, które otrzymujesz regularnie co miesiąc.
- Podziel swoje wydatki na stałe i zmienne oraz sprawdź ich proporcje do dochodów – analizując wydatki warto ustalić, jaką część naszych dochodów pochłaniają np. obowiązkowe opłaty, a ile zmienne koszty utrzymania:
- Wydatki stałe (sztywne) to takie, które musisz ponosić co miesiąc – można tu zaliczyć np. raty kredytów, czynsz, opłaty za media. Relacja tych wydatków do miesięcznych dochodów nie powinna przekraczać 50%, gdyż w razie problemów finansowych trudno będzie ograniczyć tego typu koszty. Jeśli po analizie wydatków okaże się, że ta grupa pochłania ponad połowę naszych dochodów, warto zastanowić się, jak zoptymalizować te koszty (np. zmieniając dostawcę energii elektrycznej, racjonalnie zużywając wodę), bądź rozważyć zwiększenie naszych dochodów, o ile jest to możliwe.
- Wydatki zmienne to takie, których wielkość co miesiąc jest różna – w tej kategorii można umieścić np. wydatki na żywność, utrzymanie domu, rozrywkę itp. Im więcej mamy tego typu wydatków, tym bardziej nasz budżet jest elastyczny i w razie pogorszenia naszej sytuacji finansowej łatwiej ograniczyć np. koszty żywności niż np. czynszu za mieszkanie.
Jaki powinien być budżet?
W pierwszym artykule o domowym budżecie wskazaliśmy, jakimi zasadami powinniśmy się kierować, tworząc kategorie wydatków. Są to: prostota, uczciwość oraz indywidualność. Podobnymi cechami można również opisać sam budżet:
- Prosty – im mniej komplikowania (przynajmniej na początku), tym lepiej. Jeśli tworzysz swój pierwszy budżet, postaraj się, by był prosty, czytelny i zrozumiały.
- Indywidualny – nie ma jednej uniwersalnej klasyfikacji wydatków i podobnie jest z budżetem. W dostępnych źródłach znajdziesz różne podejścia do tworzenia planu wydatków i to od Ciebie zależy, jaki będzie twój ostateczny, optymalny budżet.
- Realny – dzięki obserwacji i kontroli wydatków powinieneś już wiedzieć, ile orientacyjnie przeznaczasz pieniędzy na określone cele. Podczas tworzenia budżetu kieruj się tymi informacjami, aby planowane przez Ciebie wydatki były realne do zrealizowania.
Nie warto sztucznie zaniżać kwot np. na rozrywkę czy jedzenie poza domem, kiedy wiemy, że w danym miesiącu może nam się zdarzyć taki wydatek – dochody i wydatki/oszczędności teoretycznie będą się równoważyć, jednak wykonanie planu może już odbiegać od oczekiwań. Staraj się tego unikać.
Warto również tworzyć budżet wspólnie z innymi domownikami – dzięki temu będziemy mieli pełniejszy obraz dochodów i wydatków naszej rodziny i łatwiej będzie zbilansować planowany budżet.
Tworzenie budżetu – planowanie wydatków i oszczędności
W naszej opinii poniższa struktura budżetu powinna odpowiadać potrzebom zarówno osób, które dopiero zaczynają go tworzyć, jak i tym, którzy już dłuższy czas planują swoje wydatki.
I. Dochody – to nasz punkt wyjścia: budżet powinien być zbilansowany, czyli łączne wydatki i środki przeznaczone na oszczędności/inwestycje muszą się równać uzyskanym dochodom. Tworząc plan wydatków, na początku określ swoje miesięczne dochody netto (czyli to, co bezpośrednio wpływa na Twój rachunek bankowy) – taką kwotę masz co miesiąc do dyspozycji.
II. Wydatki – poniższe kategorie wydatków ułożyliśmy pod względem ważności i w takiej kolejności powinieneś przypisywać do nich odpowiednie – maksymalne do rozdysponowania – kwoty. Nic nie stoi na przeszkodzie, abyś ustalił własną listę istotnych dla Ciebie kategorii oraz przypisał im swoje priorytety.
- Stałe zobowiązania i opłaty – w każdym gospodarstwie domowym są pewne stałe koszty, które ponosimy co miesiąc: czynsz, opłaty media, raty kredytów i pożyczek, ale również koszty paliwa/biletów, szkoły/przedszkola, leki, itd. Uregulowanie tych wydatków w pierwszej kolejności jest istotne do zapewnienia naszego finansowego bezpieczeństwa (jeśli nie zapłacimy raty kredytu, opłaty za prąd czy czynszu, możemy wpaść w kłopoty finansowe i prawne).
- Żywność – szeroko pojęte koszty żywności to wydatki zmienne, na których wysokość mamy duży wpływ. W tej kategorii możesz umieścić również wydatki na posiłki na mieście/w pracy, jednak nie jest to regułą. Koszty jedzenia są elastyczne i co miesiąc mogą się różnić, dlatego w razie problemów dość łatwo można je ograniczyć (pisaliśmy o tym w artykule o oszczędzaniu na zakupach).
- Inne istotne wydatki – do tej dużej kategorii możemy zaliczyć np. koszty środków czystości, ochrony zdrowia, pielęgnacji dzieci, utrzymania domu itp. To również wydatki zmienne, jednak wciąż istotne dla funkcjonowania gospodarstwa domowego.
- Oszczędności – w każdym budżecie powinno się znaleźć miejsce na stałe oszczędności. Dzięki nim budujemy poduszkę bezpieczeństwa, planujemy większe wydatki, oszczędzamy na emeryturę. Nie musimy od razu odkładać dużych kwot (może to być stała kwota czy procent miesięcznych dochodów), jednak warto co miesiąc przeznaczyć na oszczędności odpowiednią pulę środków.
- Wydatki osobiste/zachcianki – w tej kategorii mieszczą się nasze indywidualne wydatki, np. na ubrania, kosmetyki, ulubioną kawę na mieście itp. Każdy z nas ma swoje potrzeby, jednak lepiej, by zaspokajać je po zaplanowaniu najważniejszych wydatków.
- Rozrywka – w naszym planie wydatków dobrze jest również przeznaczyć pewną kwotę na rozrywkę. Jeśli naszą pasją jest kino, książki, muzyka, czy też chcemy wyjść gdzieś ze znajomymi – warto mieć w budżecie rezerwę na takie ewentualności.
Raz przypisane priorytety mogą ulec zmianie w zależności od naszej sytuacji – jeśli nie posiadamy jeszcze oszczędności, swego rodzaju „poduszki finansowej”, warto przez pewien czas nieco więcej przeznaczyć na ten cel, o ile jest to wykonalne. Jeśli z kolei do tej pory systematycznie oszczędzaliśmy i posiadamy już fundusz bezpieczeństwa, w razie potrzeby możemy przeznaczyć mniej na tę kategorię i wydać pieniądze np. na ulubioną książkę czy spotkanie z przyjaciółmi.
Planowanie niespodziewanych wydatków
W każdym budżecie w którymś momencie pojawiają się niespodziewane wydatki. Może się zdarzyć tak, że zaplanowaliśmy wszystko, jak mogliśmy najlepiej, ale np. przytrafiła nam się awaria jakiegoś sprzętu, ktoś w rodzinie zachorował – jak ująć takie nieprzewidziane wydatki w naszym zestawieniu?
Pierwszym wyjściem z sytuacji może być sięgnięcie do oszczędności. Jeśli mamy fundusz awaryjny, na tego typu przypadki, nie powinniśmy się martwić i pokryć wydatek z takich środków.
Inną metodą może być jednorazowe przeorganizowanie budżetu. Jeśli na bieżąco śledzimy nasze wydatki w zaplanowanych kategoriach, to wiemy, ile jeszcze możemy przeznaczyć środków na konkretny cel. Jeśli jednak dojdziemy do wniosku, że w danej kategorii na pewno wydamy mniej pieniędzy (np. zaplanowaliśmy pulę środków na wyjście ze znajomymi, ale nie została ona wykorzystana), możemy te środki przeznaczyć na nieprzewidziany wydatek, dzięki czemu nasz budżet pozostanie (względnie) nienaruszony.
Problem wydatków nieregularnych
Pewien problem w budżecie stanowią również wydatki nieregularne – opłaty ponoszone raz w roku (np. OC samochodu, ubezpieczenie domu, podatek od nieruchomości), prezenty świąteczne czy okolicznościowe dla bliskich, urlop. W takich sytuacjach zwykle wydajemy jednorazowo większe kwoty, które podnoszą nasze wydatki w niektórych kategoriach. Jak przygotować się na takie koszty bez cięcia bieżących wydatków?
Najlepszym sposobem jest stworzenie odrębnej puli oszczędności (np. oddzielne konto oszczędnościowe) na takie sytuacje i odkładanie tam co miesiąc wyznaczonej kwoty – dobrze jest tu zsumować orientacyjne koszty nieregularne np. ubezpieczenia, prezentów czy urlopu i podzielić przez 10 (wprawdzie rok ma 12 miesięcy, jednak stosując ten sposób zaoszczędzimy więcej i w razie potrzeby pokryjemy też jednorazowe niespodziewane wydatki). Kiedy w danym miesiącu przypadnie nam tego typu wydatek, pokryjemy go ze specjalnie na to przeznaczonych środków, a bieżące wydatki pozostaną bez zmian.
Różne podejścia do planowania wydatków
Poniżej przedstawiamy najciekawsze, naszym zdaniem, podejścia do tworzenia domowego budżetu proponowane w sieci.
Budżet wg Michała Szafrańskiego
W blogu Jak oszczędzać pieniądze Michał Szafrański prezentuje całkiem prosty szablon budżetu, w którym dzieli wydatki na stałe, jednorazowe i nieregularne. Po ustaleniu kwoty, którą mamy do dyspozycji w danym miesiącu, należy zaplanować środki na pokrycie stałych wydatków, czyli takich, które ponosimy co miesiąc, np. opłat, rat kredytów, żywności, utrzymania domu itd. (dobrze, by było to maksymalnie 10 kategorii).
Następnie planujemy wydatki jednorazowe, które ponosimy tylko w konkretnym miesiącu – np. wyprawka szkolna dla dziecka, ubezpieczenie samochodu itd.
Po odjęciu kwot obu grup wydatków otrzymamy środki, które możemy przeznaczyć na oszczędności – wydatki nieregularne (pisaliśmy o tym wyżej), fundusz awaryjny bądź inny cel, na który zamierzamy oszczędzać. W podejściu Michała Szafrańskiego istotne jest, by zaplanować przeznaczenie każdej złotówki i dokładnie wiedzieć, na co chcemy wydać nasze pieniądze.
Budżet wg Metafinansów
Krzysztof Sobolewski z bloga Metafinanse proponuje początkującym osobom bardzo przystępny i prosty pomysł na domowy budżet. Według autora wydatki można podzielić na trzy obszerne grupy: potrzeby, zachcianki oraz oszczędności. Na pierwszą z nich składają się te wydatki, które są nam niezbędne do życia – koszty żywności, utrzymania domu/mieszkania, obowiązkowe opłaty, raty kredytów, zdrowie i higiena, transport itd. Na pokrycie potrzeb powinniśmy przeznaczyć ok. połowę naszych dochodów.
Zachcianki to wydatki, których nie musimy ponosić regularnie, można przyjąć, że są to swego rodzaju nieregularne, osobiste potrzeby – rozrywka, hobby, kosmetyki, ubrania (choć to może być też ważna do zaspokojenia obowiązkowa potrzeba), posiłki na mieście, itd. Na zachcianki można przeznaczyć ok. 30% naszych dochodów.
Oszczędności to ostatnia duża grupa wydatków według metody Metafinansów. Na tę kategorię zaplanujmy ok. 20% miesięcznych dochodów, a mogą to być środki np. na fundusz awaryjny, większe zaplanowane wydatki, inwestycje, itp.
Budżet wg Marcina Iwucia
Marcin Iwuć na swoim blogu Finanse bardzo osobiste oraz w książce Jak zadbać o własne finanse przedstawia rozbudowany sposób prowadzenia budżetu. Według autora najpierw należy zaplanować wydatki na najważniejsze potrzeby, a dopiero potem na przyjemności, stąd też podział wydatków na cztery duże grupy: najważniejsze potrzeby; raty, składki i podatki; ważne wydatki i konieczne oszczędności; zachcianki, przyjemności, lokowanie nadwyżek. Podejście to zakłada planowanie po kolei wskazanych kategorii.
Zaczynamy od najważniejszych potrzeb, czyli np. żywności, ubrań, kosztów leczenia, czynszu itp. Następnie przeznaczamy środki na raty kredytów, podatki (np. od nieruchomości) i składki (np. OC samochodu, ubezpieczenie mieszkania). Potem planujemy wydatki na ważne cele i oszczędności – np. fundusz bezpieczeństwa, nadpłatę kredytów, ale i hobby, prezenty świąteczne czy wakacje. Na samym końcu, jeśli pozostały nam jeszcze środki do rozdysponowania, przypisujemy je do ostatniej kategorii, czyli na wszelkie inne zachcianki i przyjemności bądź dodatkowe inwestycje lub oszczędności.
Stwórz swój domowy budżet!
Tworzenie budżetu nie jest sprawą prostą, na szczęście istnieją różne podejścia do tego zagadnienia. Jeśli dotąd nie notowaliśmy wydatków, warto zacząć od tego etapu, aby wiedzieć, ile przeznaczamy pieniędzy na konkretne cele, a potem przystąpić do planowania wydatków na następny miesiąc.
Nasz budżet nie musi od razu być bardzo rozbudowany i skomplikowany, ważne by był rzetelny i przygotowany przez nas. Przedstawione wyżej podejścia z pewnością nie są idealne, jednak każde z nich możesz dopasować do własnych potrzeb i sytuacji finansowej.
Plan cyklu artykułów o budżecie domowym
- notowanie i kategoryzowanie wydatków – wybierz częstotliwość i optymalny sposób opisywania wydatków oraz przydziel je do odpowiednich kategorii;
- planowanie wydatków (ten artykuł właśnie przeczytałaś/przeczytałeś);
- monitorowanie i śledzenie budżetu – skorzystaj z aplikacji, które pomogą Ci kontrolować swoje wydatki.
Komentarze
(0)