Zastrzeżenie a blokada karty płatniczej – co i kiedy warto wybrać?

Kto może zastrzec kartę?

W większości banków zastrzeżenia karty może dokonać jedynie jej posiadacz lub użytkownik, jednak niektóre banki dopuszczają wyjątki. Przykładowo: PKO BP dopuszcza zgłoszenie utraty karty przez osobę występującą w imieniu jej posiadacza. Zawsze też osoba trzecia, zastrzegająca kartę w imieniu jej właściciela, przechodzi proces dokładnej weryfikacji.

Co ciekawe, we wszystkich bankach kartę może również zastrzec jej przypadkowy znalazca - w tym celu musi podać swoje imię i nazwisko, dane znajdujące się na karcie, niekiedy także inne dane potwierdzające jego tożsamość.

Jak zastrzec kartę płatniczą?

Choć w praktyce zastrzeganie kart nie jest skomplikowanym zadaniem, to jednak dezaktywacja karty musi przebiegać według zasad przyjętych w danym banku. Są one opisane w regulaminie konta i/lub karty i zdecydowanie trzeba się z nimi zapoznać.

Ogólne zasady zastrzeżenia karty

Pamiętajmy, że bank pomoże w zabezpieczeniu naszych pieniędzy, jeśli będziemy postępowali zgodnie z określonymi procedurami. Ich złamanie zwalnia bank z odpowiedzialności za wszystkie nieuprawnione transakcje na koncie (niezależnie od tego, czy zostały dokonane przed czy po zastrzeżeniu karty). Słowem, jeśli zignorujemy procedury banku, możemy nie odzyskać utraconych pieniędzy.

Dezaktywuj kartę tak szybko, jak możesz

Podstawowym wymogiem, o którym musimy pamiętać, jest niezwłoczne zgłoszenie kradzieży, przywłaszczenia lub zniszczenia karty, a następnie zastrzeżenie „plastiku”. Niektóre banki dodatkowo żądają, abyśmy systematycznie monitorowali stan konta i „niezwłocznie” zgłaszali wszelkie zauważone nieprawidłowości.

Niestety, pojawiający się w regulaminowych zapisach zwrot „niezwłocznie” jest na gruncie prawa cywilnego pojęciem nieostrym i może być różnie przez bank interpretowany (jako „natychmiast”, „bez zbędnej zwłoki” lub po „ustaniu przyczyny uniemożliwiającej dokonanie czynności”). Mając ten fakt na względzie, w przypadku kradzieży lub nieuprawnionego użycia karty zgłośmy ten incydent bankowi tak szybko, jak tylko możemy. W przeciwnym razie bank może potraktować naszą opieszałość jako złamanie regulaminu i na tej podstawie odmówić nam zwrotu pieniędzy.

Dlaczego szybkie zastrzeżenie karty jest tak istotne?

Zastrzegając kartę, nie tylko zapobiegamy dalszej kradzieży, lecz również przerzucamy odpowiedzialność za bezpieczeństwo pozostałych środków na bank, w którym posiadamy konto osobiste.

Zgodnie bowiem z ustawą o usługach płatniczych OD momentu zastrzeżenia karty bank ponosi całkowitą odpowiedzialność za wszystkie nieautoryzowane transakcje skutkujące kradzieżą naszych pieniędzy (o ile nie doszło do nich w wyniku naszego niedbalstwa). Gdyby więc – już po zastrzeżeniu - miały miejsce jakieś operacje na koncie, bank „jest obowiązany niezwłocznie zwrócić klientowi kwotę tej transakcji, a w przypadku, gdy korzysta on z rachunku płatniczego, przywrócić obciążony rachunek płatniczy do stanu, jaki istniałby, gdyby nie miała miejsca nieautoryzowana transakcja płatnicza”

Natomiast w przypadku transakcji przeprowadzonych PRZED zastrzeżeniem karty bank odpowiada wyłącznie za transakcje powyżej równowartości 50 euro (obecnie jest to około 220 zł).

Zgłoś kradzież karty na policji

W niektórych bankach pechowy klient dodatkowo musi zawiadomić o kradzieży karty policję, dysponować zaświadczeniem wydanym przez tę instytucję oraz sporządzić dokładny opis okoliczności, które towarzyszyły utracie plastiku (z datą, miejscem i przebiegiem zdarzenia). Z takim wymogiem mogą się spotkać klienci Inteligo, Banku Pocztowego, Banku Millennium oraz Santander Bank Polska.

Kara za „rażące niedbalstwo”

Zasady bezpieczeństwa obowiązujące użytkownika karty wynikają wprost z ustawy o usługach płatniczych i są identyczne w każdym banku. Właściciel karty z chwilą jej otrzymania powinien podjąć niezbędne środki zapobiegające naruszeniu indywidualnych zabezpieczeń karty. Jego obowiązkiem jest:

• przechowywanie karty, danych karty oraz kodu PIN z zachowaniem należytej staranności,
• nieprzechowywanie karty razem z kodem PIN,
• nieudostępnianie karty oraz kodu PIN innym osobom,
• niezwłoczne powiadomienie banku o utracie lub kradzieży karty.

Jeśli więc zlekceważymy te zalecenia, bank może uznać, że doprowadziliśmy do nieautoryzowanej transakcji umyślnie lub dopuściliśmy się „rażącego niedbalstwa” i na tej podstawie odmówić nam zwrotu pieniędzy.

Warto wiedzieć, że umyślne działanie oznacza zarówno świadomy zamiar naruszenia obowiązujących przepisów, jak i zgodę na to, że może dojść do ich naruszenia. Dlatego jeśli przekażemy osobie trzeciej kartę płatniczą i do tego ujawnimy jej PIN do karty (a następnie zostaniemy przez nią okradzeni z oszczędności na koncie), bank uzna, że to my ponosimy pełną odpowiedzialność za to zdarzenie.

Natomiast "rażące niedbalstwo" jest definiowane jako działanie nieodpowiedzialne, bez zachowania minimalnej ostrożności wymaganej w danej sytuacji. Dobrą ilustracją takiego zachowania jest trzymanie w portfelu karty płatniczej i karteczki z zapisanym PIN-em.

Kiedy to bank ponosi pełną odpowiedzialność za utratę środków z karty płatniczej

Warto podkreślić, że także banki muszą stosować się do przepisów regulujących kwestię bezpieczeństwa transakcji płatniczych. Oznacza to, że w niektórych przypadkach ponoszą pełną odpowiedzialność za wszystkie operacje finansowe przeprowadzone przez złodziei – zarówno te dokonane przed, jak i po zastrzeżeniu karty (jednak znów – z wyjątkiem transakcji, do których doszło w wyniku naszego niedbalstwa). Całkowite wyłączenie odpowiedzialności posiadacza karty ma miejsce w następujących sytuacjach:

• jeżeli bank nie zapewnił odpowiednich środków umożliwiających dokonanie w każdym czasie zgłoszenia kradzieży (np. nie uruchomił działającej całą dobę infolinii, nie poinformował na swojej stronie o sposobach zastrzeżenia karty),
• nie umożliwił klientom wyłączenia funkcji zbliżeniowej karty ani korzystania z kart bez tej funkcji.

Możliwości zastrzeżenia karty płatniczej w poszczególnych bankach

Kartę możemy zastrzec na kilka sposobów: dzwoniąc pod numer czynnej całą dobę infolinii lub dezaktywując plastik za pomocą aplikacji mobilnej bądź systemu transakcyjnego (o ile nasz bank udostępnia taką możliwość). Niestety, w niektórych instytucjach zastrzeżenie karty w bankowości elektronicznej jest wciąż niemożliwe.

Zastrzeżenie karty przez infolinię

W przypadku, gdy straciliśmy wszystkie dokumenty, najszybszą metodą zastrzeżenia karty jest kontakt z bankiem za pomocą infolinii. Należy przygotować się na to, że podczas rozmowy pracownik banku poprosi nas o podanie danych, które zweryfikują naszą tożsamość, a następnie trwale zablokuje kartę i po dezaktywacji poda datę, godzinę i minutę jej zastrzeżenia. Niektóre banki (np. mBank) na wniosek użytkownika karty wystawiają również pisemne potwierdzenie tej operacji. Warto skorzystać z tego rozwiązania, gdyż może nam się przydać w przypadku ewentualnego sporu z bankiem.

Zastrzeganie zgubionej lub skradzionej karty jest bezpłatne.

Zastrzeżenie karty w aplikacji bankowej i systemie bankowości internetowej

Również ta forma dezaktywacji karty jest szybka i skuteczna, jednak tylko wtedy, gdy wiesz, w jakiej zakładce jest "schowana" opcja zastrzegania kart płatniczych. W warunkach stresu, kiedy liczy się każda minuta, gorączkowe przeglądanie różnych podstron nie jest dobrym pomysłem. Dlatego zgodnie z zasadą, że "trening czyni mistrza" przećwicz na spokojnie cały proces dezaktywacji (oczywiście, z wyjątkiem ostatniego etapu). Pamiętaj też, że zastrzeganie karty w bankowości internetowej oraz w aplikacji może przebiegać nieco inaczej, co dobrze ilustruje poniższa tabelka.

Zastrzeżenie karty w oddziale banku

Zastrzeganie kart w placówce bankowej ma jeden poważny mankament. Aby pracownik banku przyjął naszą dyspozycję, musimy okazać dowód tożsamości (to zaś może być niewykonalne, jeżeli karta i dowód znajdowały się w portfelu, który właśnie padł łupem złodzieja). W takiej sytuacji konieczna jest wcześniejsza wizyta na policji i uzyskanie dokumentu tymczasowo zastępującego dowód lub paszport. Niestety, organa ścigania mogą nam go nie wydać od ręki, co da złodziejowi czas na opróżnienie konta.

Warto jednak dodać, że w oddziałach niektórych banków klient, który nie posiada dowodu tożsamości, może mimo wszystko zastrzec kartę, prosząc pracownika o udostępnienie stanowiska do obsługi bankowości elektronicznej lub o telefon do kontaktu z infolinią. Można więc przy okazji wizyty w placówce dopytać, czy nasz bank oferuje taką możliwość, ponieważ nie jest to powszechnie stosowana procedura.

Zastrzeżenie karty poprzez System Zastrzegania Kart

Możesz też skorzystać ze specjalnej infolinii udostępnionej przez Zintegrowany System Zastrzegania Kart Płatniczych. Numer: 828 828 828 jest dostępny przez 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu, z każdego miejsca na świecie. Niestety, nie wszystkie polskie banki należą do tego systemu. Do wyjątków należą: Alior Bank, mBank, Bank Pocztowy, Toyota Bank oraz Nest Bank. Jeżeli jesteś klientem którejś z tych instytucji, musisz kontaktować się z bankiem bezpośrednio.

Co się dzieje po zastrzeżeniu karty?

Jak już wiesz, zastrzeżenie karty jest operacją nieodwracalną. W efekcie karta płatnicza staje się bezużyteczna, co może narazić Cię na spore niedogodności. Bank raczej nie wyda Ci kolejnej karty „od ręki” (choć od tej reguły są wyjątki, np. Santander po zastrzeżeniu automatycznie wysyła nowy plastik). Jednak w większości banków najpierw będziesz musiał zamówić nową kartę, a następnie na nią poczekać, co może potrwać od kilku dni do nawet dwóch tygodni. W tym czasie nie wypłacisz pieniędzy z bankomatu oraz nie zapłacisz kartą za zakupy. Zastrzeżenie karty plastikowej spowoduje również jej usunięcie z urządzeń mobilnych - w efekcie nie dokonasz płatności za pomocą cyfrowych portfeli, do których karta była podpięta, takich jak Apple Pay, Google Pay czy Visa Mobile (wciąż jednak będziesz mógł skorzystać z Blika, gdyż jest on powiązany z kontem osobistym, nie zaś z rachunkiem karty).

Czy zastrzeżenie karty anuluje subskrypcje?

Warto wiedzieć, że zastrzeżenie karty płatniczej może nam się się przydać również wtedy, gdy mamy wykupioną w jakimś serwisie automatyczną subskrypcję, którą chcemy zerwać lub wycofać, jednak firma nie udostępnia narzędzi pozwalających na taką operację. W takim przypadku rzeczywiście możemy uniknąć niechcianej opłaty, zastrzegając w banku kartę i na jej miejsce zamawiając nową. Nie oznacza to jednak, że zastrzeżenie karty anuluje subskrypcję - można ją odwołać wyłącznie u usługodawcy.

Kto może zablokować kartę płatniczą?

Blokady może dokonać jedynie użytkownik karty. Wyjątkiem jest sytuacja, w której użytkownikiem plastiku jest pełnomocnik szczegółowy do rachunku. W tym bowiem przypadku to właściciel rachunku zarządza kartą i to on decyduje o czasowej blokadzie.

Warto w tym miejscu dodać, że współposiadacz konta wspólnego nie może nałożyć blokady na kartę używaną przez współwłaściciela.

Kiedy bank może zablokować kartę?

Powinieneś również wiedzieć, że nie tylko Ty masz prawo zablokować kartę. Również bank może przeprowadzić taką operację, jednak może to uczynić wyłącznie wtedy, gdy przekroczysz limit karty lub nie spłacisz co najmniej minimalnej kwoty w określonym terminie. Także trzykrotne użycie błędnego PIN-u pozbawi Cię dostępu do środków na karcie. Może się również zdarzyć, że system transakcyjny banku zakwalifikuje dokonaną przez Ciebie płatność jako fraud - czyli nieautoryzowaną transakcję przeprowadzoną przez osobę trzecią bez Twojej zgody i wiedzy. W tym ostatnim przypadku blokada karty ma Cię uchronić przed kradzieżą środków, dlatego choć jej skutki są mało przyjemne (zwłaszcza jeśli używasz karty za granicą i nagle zostajesz odcięty od własnych pieniędzy), to jest działanie podyktowane względami bezpieczeństwa.

Jak zablokować kartę płatniczą w poszczególnych bankach?

Obecnie klienci indywidualni niektórych instytucji mają możliwość samodzielnego ustawienia takiej czasowej blokady w aplikacjach mobilnych, dzięki czemu cała operacja przebiega szybko i wygodnie. W poniższej tabeli przedstawiamy, jak wygląda ta kwestia w bankach:

Konsekwencje blokady karty

Czy zablokowanie karty może narazić nas na kłopoty? Niestety, odpowiedź na to pytanie jest twierdząca. Co prawda, czasowa blokada uniemożliwia korzystanie z karty, niemniej w 100% nie chroni naszych oszczędności. Może bowiem się zdarzyć, że osoba postronna – dajmy na to daleki znajomy, u którego przypadkowo zostawimy nasz portfel wraz kartą - pozna jej wrażliwe dane i postanowi wykorzystać je po zdjęciu blokady, np. wykonując na nasz koszt zakupy w sieci. W takiej sytuacji pozostanie nam tylko zastrzeżenie karty i dochodzenie swoich praw w banku. Ten jednak może uznać, że wykazaliśmy się rażącym niedbalstwem i odmówić zwrotu pieniędzy.

Wynika więc z tego, że czasowa blokada sprawdzi się tylko i wyłącznie wtedy, gdy mamy pewność, że niepowołana osoba nie będzie miała dostępu do karty.

Jak odblokować kartę?

W większości banków odblokowanie karty (podobnie jak jej zablokowanie) możliwe jest w bankowości elektronicznej, telefonicznie i w placówce banku. Jeżeli zamiast zastrzeżenia karty wybrałeś czasową blokadę, pamiętaj, że tę dyspozycję trzeba odwołać.

Nie zapomnij również, że za obsługę zablokowanej karty bank wciąż może pobierać opłaty, dlatego zanim ustanowisz czasową blokadę, upewnij się, że spełniłeś warunki uniknięcia takiego kosztu.

Jak unikać potrzeby zastrzeżenia lub blokady karty płatniczej?

Dynamiczny rozwój rynku kart płatniczych niesie ze sobą różne zagrożenia. Niemal co roku prasa opisuje nowe, coraz bardziej wyrafinowane metody stosowane przez złodziei do wyłudzenia danych karty i przeprowadzania za ich pomocą oszukańczych transakcji (sposoby te opisaliśmy dokładniej w artykule Oszustwa internetowe, wyłudzenie pieniędzy, kradzież z konta – jak się bronić przed oszustami w sieci?).

Wiele z tych metod wykorzystuje naszą lekkomyślność oraz brak wiedzy na temat podstawowych zasad bezpieczeństwa obowiązujących w bankowości. Niekiedy my sami ułatwiamy złodziejom zadanie, np. udostępniamy PIN lub swój numer karty osobom postronnym. Dlatego posługujmy się kartą rozsądnie i odpowiedzialnie:

1. Nie udostępniajmy PIN-u nikomu – nawet najbliższej rodzinie.
2. Nauczmy się swojego PIN-u na pamięć - nigdy nie zapisujmy go na kartce trzymanej razem z kartą płatniczą w portfelu.
3. Ustawmy na karcie indywidualne dzienne limity kwotowe dla transakcji gotówkowych (wypłat z bankomatów) oraz dla płatności bezgotówkowych (płatności dokonywane w punktach handlowo-usługowych i w sieci Internet). W przypadku transakcji internetowych określmy limit na poziomie 0 i zwiększajmy go tuż przed zakupami. Upewnijmy się także, jakie limity na transakcje zbliżeniowe są faktycznie stosowane w naszym banku.
4. Regularnie przeglądajmy wyciągi i historię transakcji. Szukajmy nietypowych operacji, np. serii drobnych transakcji na podobne kwoty, zakupów w sklepach, w których nigdy nie byliśmy itp.
5. Śledźmy informacje dotyczące nowych sposobów oszustw i czytajmy ostrzeżenia banków.
6. Zapiszmy w pamięci telefonu i w podręcznym notatniku numery telefonów wszystkich potrzebnych infolinii.