Rodzaje kryptowalut – kompleksowy przewodnik po świecie cyfrowych walut

Bitcoin – pionier i król kryptowalut

Pierwsze projekty zdecentralizowanych płatności pojawiły się w latach 90. XX wieku, ale powszechnie przyjmuje się, że to powstały w 2009 roku bitcoin dał początek kryptowalutom i technologii blockchain, która zrewolucjonizowała sposób przechowywania i przesyłania informacji o transakcjach.

Do dziś bitcoin pozostaje najpopularniejszą i najważniejszą walutą cyfrową, co potwierdza choćby jego udział w rynku kryptowalut, który w ostatnich latach wahał się od niespełna 40% do aż 70%. Biorąc pod uwagę fakt, że obecnie istnieją już dziesiątki tysięcy kryptowalut i tokenów, należy to uznać za imponującą dominację.

Altcoiny – wszystkie kryptowaluty poza bitcoinem

Pojawienie się bitcoina i opublikowanie jego kodu źródłowego utorowały drogę do powstania kolejnych kryptowalut. Te pierwsze z założenia stanowiły dla niego alternatywę, dlatego zaczęto je nazywać kryptowalutami alternatywnymi (z ang. altcoins).

Altcoiny – definicja i główne cechy

Altcoiny to ogólna nazwa obejmująca wszystkie kryptowaluty, które powstały po bitcoinie. W większości przypadków również miały one służyć głównie do płacenia, ale jednocześnie być szybsze, wydajniejsze i bardziej użyteczne. Kryptowalut z takimi ambicjami powstały dziesiątki, ale żadna z nich nie była nawet blisko zdetronizowania bitcoina.

Z czasem zaczęły powstawać wirtualne aktywa, które przypominały bitcoina tylko w niewielkim stopniu i nie miały stanowić dla niego konkurencji. Dziś tego typu aktywów jest na rynku najwięcej: część altcoinów oferuje użyteczne, rewolucyjne rozwiązania, inne nie wnoszą nic nowego, a jeszcze inne są zwykłym scamem. Wszystkie możesz nazywać kryptowalutami i jednocześnie altcoinami (bo powstały po bitcoinie), choć takie podejście jest oczywiście sporym uproszczeniem.

Ethereum – lider wśród altcoinów

Ethereum to drugie co do wielkości aktywo cyfrowe po bitcoinie, z najsilniejszą społecznością deweloperów i ekosystemem. Jego kluczowy wyróżnik to wprowadzenie smart contracts – inteligentnych kontraktów, które umożliwiają m.in. emisję tokenów i budowę zdecentralizowanych aplikacji (dApps).

Co ważne, w przeszłości ethereum często rozpoczynało tzw. altseason, czyli okres, w którym na wartości zyskują przede wszystkim kryptowaluty alternatywne. Stąd też zachowanie jego kursu powinien obserwować każdy kryptoinwestor.

Rola ethereum w rozwoju technologii blockchain i kształtowaniu sentymentu na kryptorynku jest nie do przecenienia, dlatego warto dowiedzieć się o nim więcej, zapoznając się np. z tym tekstem.

Tokeny – różnorodność zastosowań na blockchainie

Wiele osób nazywa kryptowalutami wszystkie instrumenty notowane na kryptogiełdach. To nie dziwi, bo w sferze stricte inwestycyjnej nie występują między nimi większe różnice. Poszczególne aktywa cyfrowe podlegają tym samym regułom handlu i codziennej wycenie. Ich kursy, tak jak ceny akcji czy innych instrumentów finansowych, są kształtowane pod wpływem gry sił popytu oraz podaży i mogą być analizowane przy pomocy wskaźników i narzędzi analizy technicznej.

Jednak patrząc od strony technicznej, nie wszystkie rodzaje kryptowalut spełniają kryteria, które pozwalają uznać je za kryptowaluty. Mało tego, w rzeczywistości „prawdziwe” kryptowaluty stanowią na rynku mniejszość. Same tokeny również nie tworzą jednorodnej grupy i mogą zostać podzielone na kilka podkategorii.

Kryptowaluty vs. tokeny

Kryptowaluty działają zwykle jak wirtualne pieniądze, czy też cyfrowe waluty, i pełnią (przynajmniej w teorii) głównie funkcję płatniczą. Natomiast tokeny nie mają tak oczywistych zastosowań; mogą służyć do pozyskiwania funduszy, stanowić odpowiednik gotówki przeniesionej na blockchain, a nawet posiadać właściwości podobne do akcji giełdowych.

Bitcoin (BTC), ethereum (ETH), ripple (XRP), litecoin (LTC) i inne kryptowaluty mają własną sieć blockchain, z kolei tokeny są tworzone na obcym łańcuchu bloków przy wykorzystaniu tzw. smart kontraktów, czyli gotowych programów (protokołów) komputerowych. Warto dodać, że niektóre blockchainy nie zawierają żadnych tokenów (tak jest np. w sieci bitcoin), natomiast inne posiadają ich dziesiątki, a nawet setki (np. sieć ethereum, w której powstają tokeny ERC-20).

Dzięki smart kontraktom, token można stworzyć w znacznie prostszy sposób niż kryptowalutę. Nie wymaga to żadnych zaawansowanych umiejętności programistycznych ani specjalistycznej wiedzy. Wystarczy skorzystać ze wskazówek praktyków, które są dostępne choćby w serwisie YouTube.

Wszystkie tokeny są swego rodzaju wirtualnymi żetonami, działają w oparciu o technologię blockchain i powstają w drodze tzw. tokenizacji, czyli „przekształcania” wartości w zasób cyfrowy. Poszczególne z nich mają jednak nieco inne zastosowania, o czym trzeba pamiętać, inwestując na rynku kryptowalut. Ze względu na różnice w zastosowaniach i budowie wyróżnia się kilka rodzajów kryptowalutowych tokenów.

Stablecoiny – stabilność w świecie zmiennych kursów

Stablecoiny to tokeny, których wartość jest powiązana z innymi aktywami, zwykle walutami fiducjarnymi, takimi jak dolar, euro czy funt. W efekcie ich kurs pozostaje względnie stabilny, co wyróżnia je na tle pozostałych kryptowalut. Dzięki temu stablecoiny pozwalają inwestorom uniknąć ryzyka gwałtownych zmian cen, zapewniając jednocześnie dostęp do zalet blockchaina – szybkich i tanich transakcji.

Stablecoiny stanowią swego rodzaju wirtualną gotówkę (najczęściej USD), która pozwala wygodnie handlować innymi tokenami i kryptowalutami. Co więcej, zgodnie z przepisami wielu krajów, dopóki handlujesz krypto w parze z tetherem (USDT), binance USD (BUSD) czy innym stablecoinem, nie musisz rozliczać swoich transakcji i płacić od nich podatku. Obowiązek podatkowy powstaje wówczas, gdy dochodzi do wymiany kryptowaluty na PLN lub inną walutę fiat.

Warto wiedzieć, że istnieją też tokeny, które są w części lub całości zabezpieczone przez aktywa, takie jak złoto czy ewentualniesrebro. Są one jednak mniej popularne, a zachowanie ich kursów bardziej odbiega od notowań kruszców.

Tokeny użytkowe (utility tokens) – funkcje i przykłady

Drugą popularną grupę tokenów stanowią tokeny użytkowe, które posiadają wartość w obrębie swojego systemu. Służą do zbierania funduszy w ramach ICO (Initial Coin Offering), dlatego większość podmiotów poprzez ich emisję wchodzi na giełdy kryptowalut. Ponadto niejako odzwierciedlają one udział w kapitale danej firmy, a także mogą umożliwiać uczestniczenie w głosowaniach nad ważnymi zmianami w projektach.

Przykłady takich tokenów to:

• Filecoin (FIL) – token wykorzystywany do wynagradzania użytkowników, którzy udostępniają przestrzeń dyskową w zdecentralizowanej sieci przechowywania danych;
• Chainlink (LINK) – token używany jako zapłata dla operatorów sieci Chainlink, dostarczającej dane zewnętrzne do inteligentnych kontraktów na blockchainie ethereum.

Tokeny bezpieczeństwa (security tokens) – cyfrowe papiery wartościowe

Reprezentują one cyfrowe odpowiedniki papierów wartościowych, takich jak akcje, obligacje czy prawa majątkowe. Są to instrumenty inwestycyjne regulowane przez prawo, a ich emisja musi spełniać określone wymogi formalne.

Tokeny bezpieczeństwa mają ułatwić obrót aktywami, które są trudne do podziału lub niepłynne, czyli np. nieruchomościami.

Tokeny niewymienialne (NFT) – sztuka, kolekcjonerstwo i unikalność w świecie cyfrowym

NFT (Non-Fungible Tokens) to specjalny rodzaj tokenów, które reprezentują unikalne, niepowtarzalne przedmioty cyfrowe. NFT wykorzystywane są głównie w świecie sztuki cyfrowej, kolekcjonerstwa, gier oraz metaverse. Ich popularność znacząco wzrosła w ostatnich latach – zwłaszcza za sprawą rekordowych aukcji cyfrowych dzieł sztuki.

Tokeny NFT to m.in.:

• cyfrowe dzieła sztuki sprzedawane za miliony dolarów (np. prace Beeple'a),
• przedmioty kolekcjonerskie, jak CryptoPunks czy Bored Ape Yacht Club,
• wirtualne działki ziemi i nieruchomości w metaverse (np. Decentraland czy The Sandbox).

Memecoiny – fenomen internetu i spekulacji

Memecoiny to specyficzna kategoria kryptowalut, a w zasadzie tokenów, które zyskały popularność głównie dzięki humorystycznym skojarzeniom z internetowymi memami. Najczęściej nie mają zaawansowanej technologii ani realnych zastosowań biznesowych, a ich sukces opiera się przede wszystkim na popularności w mediach społecznościowych i aktywności społeczności.

Do najważniejszych przykładów memecoinów należą:

• Dogecoin (DOGE) – najbardziej rozpoznawalny memecoin, pierwotnie stworzony jako żart z czasem zyskał ogromną bazę użytkowników i poparcie Elona Muska.
• Shiba Inu (SHIB) – powstały jako konkurencja dla Dogecoina, przyciągnął uwagę inwestorów ekstremalnymi wzrostami kursu w bardzo krótkim czasie.

Memecoiny charakteryzują się wysokim ryzykiem spekulacyjnym i silną zmiennością cen, co sprawia, że inwestowanie w nie jest wyjątkowo ryzykowne.

Inne ważne rodzaje kryptowalut i koncepcje

Aby zrozumieć dynamikę współczesnego rynku kryptowalut, warto krótko przyjrzeć się też innym koncepcjom i kategoriom kryptoaktywów — te wybrane rozwiązania wyznaczają kluczowe kierunki ewolucji branży.

DeFi (Decentralized Finance)
Kryptowaluty DeFi są tokenami działającymi w ekosystemie usług finansowych bez pośredników — od pożyczek i stakowania po zautomatyzowane giełdy. Ich siła tkwi w protokołach smart contract, które umożliwiają udział każdego użytkownika bez pośrednictwa banku czy brokera.

Web3 i Metaverse
Aktywa cyfrowe związane z Web3 i Metaverse to tokeny, które napędzają zdecentralizowane aplikacje, gry i środowiska wirtualne. NFT-y, tokeny użytkowe i governance tokeny funkcjonują jako mechanizmy udziału i wymiany w zdecentralizowanej ekonomii treści i doświadczeń w cyfrowym świecie.

Privacy Coins (monety prywatności)
Privacy coins, jak Monero (XMR) czy Zcash (ZEC), chronią tożsamość użytkowników przez ukrywanie nadawcy, odbiorcy oraz historii transakcji. Choć sieci publiczne są transparentne, te aktywa umożliwiają anonimową wymianę wartości.

CBDC (Central Bank Digital Currency)
CBDC to cyfrowe waluty emitowane przez banki centralne — w pełni kontrolowane i stanowiące cyfrową wersję walut fiducjarnych. W odróżnieniu od kryptowalut, nie są zdecentralizowane ani anonimowe, więc mają niewiele wspólnego z ideą finansowej wolności i niezależności od systemu finansowego.

Podsumowanie – przyszłość rynku kryptowalut

Rynek kryptowalut w ostatnich latach niezwykle się rozwinął i zanotował spektakularny wzrost popularności. W tym momencie możemy mówić o dojrzałym ekosystemie, który obejmuje projekty o silnej wartości fundamentalnej (bitcoin, ethereum, stablecoiny), ale też stricte spekulacyjne coiny czy zaawansowane technologicznie inicjatywy z obszarów Web3 i DeFi.

W kolejnych latach kluczowe znaczenie będzie miało dalsze dojrzewanie rynku, adaptacja technologii blockchain przez instytucje finansowe, regulacje prawne oraz wzrost świadomości inwestorów. Kryptowaluty, które już udowodniły swoją wartość, mogą dalej zyskiwać na znaczeniu, podczas gdy projekty czysto spekulacyjne ustąpią miejsca tym, które oferują realną wartość użytkową.

Jeśli na poważnie myślisz o inwestowaniu na rynku krypto, powinieneś znać rodzaje kryptowalut i kryptowalutowych tokenów. Faktem jest jednak, że dla przeciętnego inwestora różnice konstrukcyjne między poszczególnymi krypto mają niewielkie znaczenie. Dla niego wciąż kluczowa jest bieżąca cena instrumentu oraz to, w którym kierunku i z jaką siłą może ona podążyć.