Podatek od zysków kapitałowych, tzw. podatek Belki, należy do tych obciążeń finansowych, które wywołują najwięcej emocji. Zapewne dlatego, że dotyczy zysków wypracowanych przez oszczędności, które są związane z naszymi dochodami, również obciążonymi daniną dla fiskusa. Tłumaczymy, kto i w jakich sytuacjach musi go płacić oraz wyjaśniamy, czy istnieją sposoby jego uniknięcia lub odłożenia w czasie.
Z tekstu dowiesz się:
- Co to jest podatek Belki i ile wynosi?
- Kto ma obowiązek rozliczyć podatek od zysków kapitałowych?
- Czy trzeba płacić podatek Belki od odsetek z lokat?
- Jakie są zasady naliczania podatku Belki od zysków z akcji, obligacji, IKZE czy PPK?
Czy możliwe jest zniesienie podatku Belki?
Zapewne znasz przysłowie oszczędnością i pracą ludzie się bogacą. Wiele w nim prawdy, choć każdym wypracowanym zyskiem trzeba się podzielić z państwem, płacąc podatki. To z nich opłacana jest sfera budżetowa, finansowane są inwestycje, utrzymywana jest infrastruktura i opłacane inne wydatki państwa. Szczególnie bolesny jest fakt, że daninę trzeba uiścić także od zysków wygenerowanych przez zgromadzone z mozołem oszczędności. Można się pocieszać jedynie tym, że na ogół nie wiemy, ile dokładnie płacimy podatku Belki, gdyż jest on pobierany i odprowadzany przez banki, domy maklerskie czy inne instytucje finansowe, którym powierzyliśmy swoje pieniądze. Są jednak sytuacje, gdy czarno na białym widać, ile oddaliśmy fiskusowi.
Czy można uniknąć podatku Belki? Tak, ale tylko w nielicznych, precyzyjnie określonych przypadkach. Są też sposoby, by odłożyć zapłacenie tej daniny w czasie. Warto je poznać. Może za kilka lat podatek od zysków kapitałowych będzie niższy, a może nie będzie go wcale…
Podatek Belki. Co to jest i kiedy jest płacony?
Potoczne sformułowanie podatek Belki pochodzi od nazwiska Ministra Finansów Marka Belki, za czasów którego został wprowadzony. Stało się to w 2002 r. Wówczas opodatkowane były tylko zyski z oszczędności, a fiskus zabierał 20% odsetek. W 2004 r. podatek obniżono do 19% i objęto nim także dochody kapitałowe.
Jest to rodzaj podatku dochodowego, który dotyczy zysków z zainwestowanego kapitału, stąd jego oficjalna nazwa: podatek od zysków kapitałowych. Zgodnie z art. 17 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych trzeba go płacić od:
- odsetek od depozytów bankowych (lokat terminowych, kont oszczędnościowych),
- odsetek od udzielonych pożyczek,
- dochodów z papierów wartościowych (akcji, obligacji) i ich dyskonta oraz zakupu jednostek funduszy inwestycyjnych,
- wypłaconych dywidend,
- zysków ze sprzedaży walut wirtualnych (kryptowalut),
- dochodów z tytułu udziału w spółkach i spółdzielniach,
- dochodów z tytułu umów ubezpieczenia na życie i dożycie,
- zysków osiągniętych na Indywidualnym Koncie Emerytalnym (IKE), w Pracowniczym Planie Kapitałowym (PPK) lub w Pracowniczym Planie Emerytalnym (PPE), jeśli wypłata następuje przed osiągnięciem wieku emerytalnego.
Dochody budżetu państwa z tytułu podatku Belki stanowią około 1% całości wpływów.
| Rok | Podatek od odsetek z depozytów (mld zł) | Podatek ze zbycia papierów wartościowych (mld zł) | Suma (mld zł) | Dochody budżetu państwa (mld zł) |
| 2015 | 2,31 | 0,926 | 3,24 | 289,14 |
| 2016 | 1,85 | 1,14 | 2,99 | 314,68 |
| 2017 | 1,91 | 1,15 | 3,06 | 350,42 |
| 2018 | 2,03 | 1,82 | 3,83 | 380,05 |
| 2019 | 2,22 | 1,60 | 3,82 | 400,54 |
| 2020 | 1,80 | 1,20 | 3,00 | 419,80 |
| 01-07.2021 | 0,8 | 2,6 |
Podatek Belki – ile wynosi i kto go odprowadza?
Podatek od zysków kapitałowych ma charakter liniowy (nie występują progi podatkowe) więc zawsze wynosi 19%. Obliczenie należności i odprowadzenie podatku na konto urzędu skarbowego na ogół jest obowiązkiem instytucji finansowej, której powierzyliśmy swoje pieniądze, np. zakładając lokatę, wpłacając środki na konto oszczędnościowe, kupując obligacje czy jednostki funduszy inwestycyjnych.
Najistotniejsze wyjątki od tej reguły to zyski z inwestowania na giełdzie papierów wartościowych, zbycia obligacji na rynku wtórnym oraz kryptowalut. W tych przypadkach podatnik musi samodzielnie wypełnić druk PIT 38 i przekazać daninę fiskusowi. Należy to zrobić do 30 kwietnia roku następującego po tym, w którym zysk został osiągnięty.
Inwestując w polskie akcje czy obligacje, nie będziesz miał z tym większych problemów, gdyż na druku PIT 8C otrzymasz z biura maklerskiego potrzebne informacje. Trudniejsze zadanie czeka Cię, gdy inwestowałeś za granica, np. w akcje, instrumenty pochodne czy kryptowaluty. Wówczas musisz samodzielnie określić przychód, związane z nim koszty i na tej podstawie obliczyć zysk, od którego zapłacisz podatek Belki.
W kolejnym kroku powinieneś sprawdzić, czy Polska zawarła z krajem, w którym inwestowałeś, umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania. Jeśli tak, to może się okazać, że zapłacony tam podatek jest wystarczający. W przypadku, gdy taka umowa nie istnieje, masz obowiązek porównać zapłaconą kwotę za granicą z tą należną polskiemu fiskusowi i jeśli ta druga jest wyższa, to dopłacić różnicę. Pomocna w tym będzie znajomość wysokości podatku od zysków kapitałowych w różnych krajach.
Obligacje skarbowe a podatek Belki
Generalna zasada, że podatek Belki jest naliczany w momencie przekazania zysku z inwestycji właścicielowi pieniędzy, ma także zastosowanie odnośnie obligacji, bez względu na to, czy mówimy o obligacjach skarbowych, korporacyjnych czy komunalnych. Jeśli więc kupisz papiery dłużne, w których odsetki są kapitalizowane po każdym okresie odsetkowym i wypłacane w momencie wykupu obligacji, to dopiero wtedy zostanie naliczony podatek od zysków kapitałowych.
Przedstawiając papiery dłużne do przedterminowego wykupu, od razu będzie pobrany podatek Belki od naliczonych odsetek. Zapłacisz go także od dyskonta (zniżki), jakie uzyskasz, zamieniając obligacje starej emisji na papiery z nowej.
Jeśli sprzedasz obligacje na rynku wtórnym, to wówczas musisz samodzielnie ustalić dochód, czyli różnicę między przychodem uzyskanym ze sprzedaży papierów dłużnych, a wydatkami związanymi z ich nabyciem, wypełnić druk PIT 38 i przekazać daninę fiskusowi.
Czy podatek Belki obejmuje akcje i fundusze inwestycyjne?
Jak najbardziej, od zysków ze sprzedaży akcji oraz jednostek funduszy inwestycyjnych należy zapłacić podatek Belki, także od dywidendy wypłaconej Ci przez spółkę, której akcje posiadasz.
W przypadku funduszy i dywidendy obliczeniem należnego podatku i rozliczeniem go z urzędem skarbowym zajmuje się instytucja finansowa, z której usług korzystasz. Na rachunek bankowy otrzymasz kwotę, która w całości będzie już do Twojej dyspozycji.
Inwestując w jednostki funduszy inwestycyjnych, możesz przenosić swoje środki między subfunduszami w ramach jednego Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych (TFI), bez konieczności płacenia podatku Belki przy każdej operacji tego typu. Obowiązek uiszczenia daniny pojawi się dopiero w momencie wycofania kapitału z TFI.
Z akcjami sprawa jest bardziej skomplikowana. Po zakończeniu roku, w którym sprzedałeś tego typu papiery wartościowe, otrzymasz ze swojego biura maklerskiego druk PIT 8C. Znajdziesz w nim informację o uzyskanym przychodzie (kwota jaką uzyskałeś ze sprzedaży), poniesionych kosztach (wydatki związane z zakupem akcji, opłaceniem prowizji biura maklerskiego) oraz wynikającym z tego zysku lub stracie. Od tego pierwszego musisz zapłacić podatek Belki, którego wartość wpisujesz w deklaracji podatkowej PIT 38. Z kolei poniesioną stratę możesz wykorzystać w kolejnych latach do pomniejszenia ewentualnego zysku osiągniętego ze sprzedaży akcji, dzięki czemu obniżysz kwotę do opodatkowania i zapłacisz niższy podatek od zysków kapitałowych.
Czy zysków w IKE i IKZE też dotyczy podatek Belki?
I tak, i nie. Odpowiedź zależy od tego, w którym momencie sięgniesz po oszczędności zgromadzone na Indywidualnym Koncie Emerytalnym (IKE) lub Indywidualnym Koncie Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE). Podatku Belki (przy IKE) lub dochodowego (przy IKZE) nie zapłacisz tylko wtedy, gdy wycofasz pieniądze, mając już uprawnienia emerytalne. Większość osób nabywa je w wieku 60 lat (IKE) lub 65 lat (IKZE). Dodatkowy wymóg to dokonanie wpłat w przynajmniej pięciu różnych latach lub wpłacenie ponad połowy kapitału nie później niż na 5 lat przed dniem wniosku o dokonanie wypłaty.
Trzeba jednak pamiętać, że nawet po spełnieniu tego warunku, wypłacając pieniądze z IKZE, będziesz musiał zapłacić 10-procentowy zryczałtowany podatek. Związane to jest z faktem, że oszczędzając w ten sposób na emeryturę, możesz co roku zmniejszyć podstawę opodatkowania o wpłaty na IKZE i tym samym zapłacić niższy podatek dochodowy.
Oszczędności w PPE lub PPK a podatek Belki
Uczestnicy Pracowniczych Planów Emerytalnych lub Pracowniczych Planów Kapitałowych też mogą uniknąć podatku Belki. Jest to możliwe, jeśli po swoje pieniądze sięgną po ukończeniu 60 r.ż. lub w dwóch wyjątkowych sytuacjach życiowych: wycofanie środków z przeznaczeniem na wkład własny na mieszkanie/dom albo ciężka choroba pracownika, jego współmałżonka lub dziecka. W pierwszym przypadku można wypłacić nawet wszystkie pieniądze, a w drugim maksymalnie 25% zgromadzonego kapitału. Istotne, że pobrane środki trzeba zacząć ponownie wpłacać do PPK po upływie 5 lat od wypłaty i zwrócić je przed ukończeniem 60 r.ż.
Wycofując pieniądze z PPK, gdy nie zaszły opisane wyżej okoliczności, zapłacisz 19-procentowy podatek od zysków kapitałowych.
Czy trzeba płacić podatek Belki od odsetek z lokat?
Tak, depozyty traktowane są identycznie jak inwestycje i musisz zapłacić podatek Belki od odsetek „wypracowanych” przez Twoje pieniądze na lokatach terminowych czy kontach oszczędnościowych. Jest to szczególnie bolesne, gdy niskie stopy procentowe przekładają się na niewielkie oprocentowanie depozytów, a na dodatek pieniądze tracą na wartości przez wysoką inflację.
Choć wysokość podatku Belki wynosi 19%, to możliwe jest, że bank naliczy go w wyższej wysokości, nawet 100%! Stanie się tak, gdy osiągniesz kilkugroszowy zysk. Zarobisz 1 grosz – bank musi go przekazać fiskusowi, więc zapłacisz 100% podatku, Zyskasz 2 grosze – danina wyniesie 1 gr, czyli 50%.
Pewnie zastanawiasz się, jak to jest możliwe, skoro dokonując rocznego rozliczenia podatku dochodowego, spotykasz się z informacją, że wymiar zobowiązania podatkowego zaokrąglany jest do pełnego złotego. Tym samym końcówki do 49 groszy włącznie są pomijane (przy podatku w wysokości 15,49 zł przekazujesz tylko 15 zł), a powyżej tej granicy zaokrąglane w górę (jeśli Twoja należność wynosi 15,50 zapłacisz 16 zł podatku). Ta ogólna zasada z ordynacji podatkowej nie dotyczy depozytów bankowych, gdyż w przepisach jest zastrzeżenie, że w ich przypadku kwoty podatków zaokrągla się do pełnych groszy w górę. Wprowadzenie tego zapisu pozwoliło skarbowi państwa zyskać miliony złotych, a było odpowiedzią na tzw. lokaty antybelkowe, których parametry były tak dobierane, by zysk z nich wynosił maksymalnie 49 gr, dzięki czemu nie trzeba było płacić podatku Belki.
Banki i SKOK-i, jako płatnicy podatku, mają prawo do wynagrodzenia w wysokości 0,3% wpłaconych terminowo podatków i chętnie z tego korzystają. W 2019 r. zarobiły z tego tytułu 6,67 mln zł.
Czy realne jest zniesienie podatku Belki?
Postulaty całkowitego zniesienia podatku Belki pojawiają się z mniejszą lub większą intensywnością co pewien czas. Ich autorzy zauważają, że wypracowany zysk wiąże się z oszczędnościami, które pochodzą z zarobków, które już wcześniej zostały opodatkowane. Wskazywane też jest, że Polacy niechętnie oszczędzają, że niewielu z nas ma rezerwy finansowe pozwalające na przeżycie bez dochodów przez kilka miesięcy. Likwidacja podatku od zysków kapitałowych miałaby zachęcić do odkładania na czarną godzinę.
Przeciwnicy rezygnacji z tej daniny ripostują, że zniesienie jej wcale nie skłoniłoby posiadaczy gotówki do inwestowania, a z pewnością przyciągnęłoby kapitał spekulacyjny. W dyskusjach przywoływany jest też argument, że byłby to prezent dla właścicieli firm, którzy z tytułu posiadanych w nich udziałów otrzymują nierzadko dywidendy liczone w dziesiątkach czy nawet setkach milionów złotych.
Są też głosy nawołujące do rezygnacji z pobierania tej daniny, gdy jej kwota jest niewielka. Zwolennicy tego rozwiązania argumentują, że należności wynoszące kilka groszy czy złotych, sprawiają więcej kłopotów z ich naliczeniem i przekazaniem niż jest z nich pożytku.
Dlaczego płacimy podatek od zysków kapitałowych?
Politycy pozostają głusi na te wezwania, gdyż każdy grosz w budżecie państwa ma swoje znaczenie. Złotówka pozyskana od jednego oszczędzającego w miesiącu to niewiele, ale w skali roku to już 12 zł, które pomnożone przez kilkaset tysięcy oszczędzających przekłada się na kilka miliardów złotych dochodów budżetu państwa.
Poza tym rządzącym nie zależy, by Polacy trzymali pieniądze w bankach. Te mają ich i tak wystarczająco dużo na prowadzenie akcji kredytowej. Ważniejsze jest skłanianie Polaków do wydawania posiadanych środków, by w ten sposób napędzić konsumpcję, a tym samym zwiększyć wpływy do budżetu z podatku VAT.
Można się też spotkać z argumentem powszechności podatków. Jego zwolennicy wskazują, że gdy każdy będzie oddawał fiskusowi część swoich dochodów, to w końcu pojawi się świadomość, że pieniądze w budżecie państwa nie pochodzą od rządu, ale z płaconych przez nas wszystkich podatków, co przełoży się na presję na polityków, by gospodarowali nimi racjonalnie.
Jakie jest Twoje zdanie na temat podatku Belki? Optujesz za jego całkowitym zniesieniem czy ograniczeniem poboru powyżej określonych kwot, np. 5 czy 10 zł? A może jesteś zwolennikiem utrzymania go w obecnej formie lub nawet podniesienia tej daniny? Zachęcamy do dyskusji.