Kwota wolna od podatku – co to jest i jakie znaczenie ma jej wysokość?

• Kwota wolna od podatku – co to jest?
• Kwota wolna od podatku 2021 – ile wynosi?
• Kwota wolna od podatku – w Polsce generalnie niska
• Polski Ład.
• Kwota wolna? Póki co jest, jak jest…

Kwota wolna od podatku – co to jest?

Trudno nie zacząć inaczej niż od wyjaśnienia, czym w ogóle jest kwota wolna od podatku. Jest ona dokładnie tym, co sugeruje nazwa – kwotą dochodu niepowodująca obowiązku zapłaty podatku dochodowego.

Podstawą prawną funkcjonowania kwoty wolnej od podatku są zapisy Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Kwota wolna obowiązuje wyłącznie w przypadku przychodów rozliczanych zgodnie z PIT-36 / PIT-37 według skali podatkowej. Pozostałe dochody (m.in. pochodzące z kapitałów pieniężnych lub ze zbycia nieruchomości) nie są nią objęte. Wykluczenie dotyczy również podatników rozliczających się ryczałtowo.

Ze zwolnienia części dochodu z opodatkowania mogą skorzystać również przedsiębiorcy, o ile spełniają warunek opodatkowania na zasadach ogólnych. Ponadto muszą być oni świadomi, że jeśli w uzyskują dochody z więcej niż jednego źródła (chociażby w przypadku prowadzenia firmy i jednoczesnej pracy np. na umowie o pracę), to przysługuje im tylko jedna kwota wolna.

Dodajmy, że kwota wolna od podatku w praktyce nie dotyczy osób do 26. roku życia pracujących na podstawie umowy o pracę / zlecenie, gdyż obecnie w ogóle nie płacą one podatku dochodowego.

Kwota wolna od podatku 2021 – ile wynosi?

Od 1 stycznia 2020 r. maksymalna wartość kwoty wolnej od podatku w Polsce wynosi 8001,49 zł (dla większej przejrzystości w dalszej części tekstu będziemy nieraz przyjmować wartość zaokrągloną). Oznacza to, że osoba, która osiągnęła w ciągu roku dochód nieprzekraczający tej kwoty, nie zapłaci od niego podatku PIT.

W tym przypadku „dochodu” nie powinniśmy utożsamiać z zarobkami – ani w ujęciu brutto, ani tymi, które realnie wpływają na nasze konto. Dochód rozumiany jest tutaj jako podstawa obliczenia podatku, gdzie od przychodu odejmujemy składki na ubezpieczenia społeczne i koszty uzyskania przychodu.

Wysokość kwoty wolnej nie pozostaje bez wpływu na obciążenia podatkowe zarabiających więcej. Dla nich skala zwolnienia będzie po prostu odpowiednio niższa (lub żadna).

Zasady wyliczania przysługującej kwoty wolnej dla poszczególnych wielkości dochodu obrazuje tabela. Przedstawiliśmy w niej również, na jaką ulgę może liczyć podatnik z tytułu zwolnienia całości lub części dochodu z opodatkowania (kwota zmniejszająca podatek). Jeśli chcesz sprawdzić, jak wygląda sytuacja w Twoim przypadku:

1. Wybierz próg, w którym mieści się Twój dochód (Kolumna Roczny dochód). 
2. Odczytaj, jaka część Twojego dochodu będzie zwolniona z opodatkowania (Kolumna Kwota wolna od podatku). 
3. Sprawdź, jakie oszczędności podatkowe może dać przysługująca Ci kwota zwolnienia (Kolumna Kwota zmniejszająca podatek). 

W ostatniej kolumnie podajemy najprostszy z możliwych wzorów na obliczenie należnego podatku dochodowego z uwzględnieniem obowiązujących progów podatkowych (17% i 32%).

Jak wynika z tabeli, wysokość kwoty wolnej od podatku w przypadku dochodów powyżej 8000 zł rocznie ma charakter degresywny (malejący), co oznacza, że wraz z deklarowanymi dochodami spada również kwota wolna. W pierwszym progu podatkowym (17%) może ona wynieść od 8000 zł do 3091 zł, zaś w drugim (32%) – od 3091 zł do 0 zł. Dochody powyżej 127 tys. są opodatkowane w całości, w ich przypadku kwota wolna nie przysługuje.

Kwota wolna od podatku – w Polsce generalnie niska

Uzasadniona wydaje się być opinia, że kwota wolna od podatku w Polsce jest relatywnie niska, co naturalnie nie jest dobrą informacją dla podatników. Wbrew licznym postulatom i przedwyborczym obietnicom przez lata utrzymywano kwotę wolną w wysokości 3091 zł, co plasowało nasz kraj w ogonie państw Europy.

Podwyższenie jej do 8000 zł w 2018 r. (wcześniej do 6600 zł w 2017 r.) moglibyśmy uznać za krok w dobrą stronę, gdyby nie wspomniana już degresywność i ścisłe powiązanie z osiąganym dochodem. W praktyce z maksymalnego zwolnienia korzysta bardzo mały odsetek podatników – konkretnie ci, których dochody nie pozwalają nawet na zapewnienie minimum egzystencji. Większość Polaków wciąż może liczyć na zwolnienie z opodatkowania jedynie skromnych trzech tysięcy „z haczykiem”.

Źródłem dodatkowej frustracji może być też fakt, że ustawa przewiduje pewne wyjątki od powszechnie stosowanej kwoty wolnej. Najmocniej „kłującym w oczy” przykładem są parlamentarzyści, których diety podlegają zwolnieniu z opodatkowania do kwoty… niemal 30 tys. zł rocznie.

Polski Ład. Czeka nas zwiększenie kwoty wolnej?

Aktualną sytuację ma zmienić rządowy program znany pod nazwą Polski Ład. Zakłada on bowiem podniesienie od 2022 r. kwoty wolnej od podatku do 30 tys. zł (w przypadku emerytów propozycja reklamowana jest jako „emerytura do 2500 zł bez podatku”). Efektem takiej podwyżki – jak przekonuje rząd – będzie „zmniejszenie wysokości płaconego podatku lub całkowita jego likwidacja dla 18 milionów pracujących Polaków i emerytów”. Ministerstwo Finansów przedstawiło już schemat funkcjonowania nowej kwoty wolnej jako procent przeciętnego wynagrodzenia brutto i w takim ujęciu ma być ona relatywnie wyższa niż np. w Niemczech czy w Wielkiej Brytanii.

Eksperci zalecają jednak wstrzymanie się od przedwczesnego optymizmu. Po pierwsze, podniesienie kwoty wolnej ma zostać wprowadzone równolegle z brakiem możliwości odliczenia składki zdrowotnej z zaliczki na podatek dochodowy, co z całą pewnością nie jest korzystne dla podatników.

Po drugie, propozycja wciąż funkcjonuje jedynie w sferze zapowiedzi i slajdów; nadal nie możemy być pewni co do szczegółów projektu, za którego przygotowanie odpowiedzialny będzie resort finansów. Obserwatorzy sygnalizują, że przy utrzymaniu degresywności kwoty zmniejszającej podatek nawet tak znaczące podniesienie kwoty wolnej sprawi jedynie, że odczują je kolejne osoby z grupy zarabiających najmniej. Oczywiście to już „coś”, ale aby podwyżka rzeczywiście zbliżyła nas do poziomu krajów Europy Zachodniej, zapowiadana kwota 30 tys. zł musiałaby funkcjonować na zasadzie „zerowego progu podatkowego” i przysługiwać każdemu niezależnie od dochodu.

Kwota wolna? Póki co jest, jak jest…

Fakty są takie, że aktualna wysokość kwoty wolnej od podatku z pewnością nie jest satysfakcjonująca dla znacznej większości podatników. Zmiany wprowadzone w ostatnich latach nie zmieniły tego stanu rzeczy – w praktyce maksymalne zwolnienie przysługuje garstce Polaków zarabiających jedynie sezonowo, zaś pozostali mogą co najwyżej liczyć na objęcie zwolnieniem niewielkiej części rocznego dochodu.

Zmiany zapowiadane w ramach Nowego Ładu dają pewną nadzieję, choć póki co nie powinniśmy przyjmować ich za pewnik. Musimy mieć na uwadze, że równie istotne będą pozostałe reformy podatkowe, które wprowadzi rząd – te mogą bowiem sprawić, że w przypadku wielu z nas (zwłaszcza lepiej zarabiających) korzyści wynikające z wyższej kwoty wolnej od podatku mogą zostać skutecznie zniwelowane przez realne straty z innego tytułu…