Wróć

Nowe przepisy ułatwią dostęp do oszczędności po zmarłym członku rodziny

Beata Szymańska
Analityk produktów finansowych

Nowe przepisy ułatwią dostęp do oszczędności po zmarłym członku rodziny
Spis treści

Wprowadzone przez ustawodawcę zmiany nakładają na instytucje bankowe szereg nowych obowiązków, które mają ułatwić rodzinie dostęp do środków po zmarłym bliskim:

  1. Dzięki zmienionym przepisom znacznie łatwiejsze stanie się dotarcie do oszczędności pozostawionych przez najbliższych oraz wejście w posiadanie takich środków.
  2. Pojawiły się również nowe zasady postępowania z nieaktywnymi rachunkami. Od 1 lipca 2016 roku banki i SKOK-i będą obligatoryjnie uczestniczyć w nowej usłudze „Centralnej informacji o rachunkach uśpionych, czyli rachunkach osób zmarłych, i zapomnianych rachunkach osób fizycznych” uruchomionej przez Krajową Izbę Rozliczeniową.
  3. Banki i SKOK-i będą musiały monitorować nieaktywne rachunki i po upływie 5 lat od dnia wydania ostatniej dyspozycji przez posiadacza konta sprawdzić, czy dany klient wciąż jeszcze żyje.
  4. Będą także zobligowane do aktywnego informowania swoich klientów o możliwości skorzystania z usługi, jaką jest „Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci”.

Łatwiej będzie znaleźć oszczędności zmarłych bliskich

Do tej pory ustalenie, czy zmarły członek rodziny dysponował kontem w banku, było dla spadkobierców sporym wyzwaniem (zwłaszcza jeśli zmarły korzystał z usług kilku różnych banków i nie przekazał tej wiedzy rodzinie). Aby zlokalizować rachunek, spadkobiercy musieli samodzielnie odszukać instytucję prowadzącą konto, adresując zapytanie do każdego banku lub SKOK-u z osobna. Ta metoda była zarówno czasochłonna, jak i droga – za poszukiwanie rachunków klienta i udzielenie pisemnych informacji o znajdujących się na nich środkach banki liczyły sobie przeciętnie od 100 do 150 zł. Łatwo więc obliczyć, że „przepytanie” kilku lub kilkunastu banków oznaczało dla rodziny poważny wydatek.

Jednak od 1 lipca 2016 roku ta niekorzystna dla spadkobierców sytuacja uległa znacznej poprawie. Osoby poszukujące rachunków bliskich mogą teraz skorzystać z „Centralnej informacji o rachunkach uśpionych” - usługi prowadzonej przez Krajową Izbę Rozliczeniową. Ma ona umożliwić spadkobiercom uzyskanie kompleksowej informacji ze wszystkich banków i SKOK-ów jednocześnie.

Centralna informacja o rachunkach uśpionych – zasada działania

Nowa usługa pozwala na:

  • odszukanie rachunków osoby zmarłej (spadkodawcy), w tym rachunków bankowych oraz imiennych rachunków członka SKOK przez osoby, które uzyskały tytuł prawny do spadku po posiadaczu rachunku lub po członku SKOK;
  • odszukanie własnych rachunków bankowych oraz imiennych rachunków członka SKOK przez posiadacza rachunku będącego osobą fizyczną lub członkiem SKOK.

Aby uzyskać informację o nieaktywnym rachunku, należy złożyć wniosek w dowolnym, wybranym przez siebie banku lub SKOK-u wraz z dokumentami poświadczającymi tytuł prawny do środków po zmarłym (konieczny będzie akt zgonu spadkodawcy, jednak niektóre banki mogą domagać się również takich dokumentów, jak notarialnie poświadczony testament lub prawomocny wyrok sądu o stwierdzeniu nabycia spadku – przed wizytą w oddziale warto więc zadzwonić na infolinię i wypytać konsultanta).

Bank po zweryfikowaniu podstawy prawnej prześle zapytanie do Centralnej Informacji, która skieruje je do wszystkich banków i SKOK-ów (instytucje te na przygotowanie odpowiedzi będą miały trzy dni robocze). Na podstawie nadesłanych danych KIR przygotuje zbiorcze zestawienie, zawierające:

  • wskazanie podmiotów, które prowadzą albo prowadziły rachunek, wraz z numerem tego rachunku,
  • informację, czy rachunek jest nadal prowadzony,
  • informację, czy jest to rachunek wspólny,
  • informację o umowach rachunku bankowego rozwiązanych albo wygasłych z powodu śmierci posiadacza rachunku albo braku dyspozycji dotyczących rachunku przez okres 10 lat.

Następnie zbiorcza informacja zostanie przesłana do banku/SKOK-u obsługującego wnioskodawcę i przekazana osobom zainteresowanym.

Opłata za sporządzenie informacji zbiorczej o rachunkach

Za wydanie zestawienia banki będą mogły pobierać opłatę - ustawodawca przewidział jednak, że prowizja z tego tytułu nie może być większa niż koszt wygenerowania informacji.

Czy instytucje bankowe są do tych zmian dostatecznie przygotowane? Wydaje się, że nie wszystkie. W cennikach kilku znanych banków wciąż nie ma pozycji „Sporządzenie i przekazanie zbiorczej informacji o rachunkach w bankach i spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych” - mimo że nowa usługa jest dostępna dla klientów od 1 lipca. W tabelce prezentujemy banki, które wywiązały się z nowego obowiązku i podajemy opłaty za wydanie zestawienia.

Opłata za wydanie informacji zbiorczej

Nazwa banku

Opłata za wydanie informacji zbiorczej

Smart Bank

5 zł

Credit Agricole

15 zł

eurobank

6 zł

mBank

25 zł

Bank Millenium

25 zł

ING Bank Śląski

60 zł (w tym należny podatek VAT)

PKO BP

25 zł

Bank PBH

60 zł

Toyota Bank

25 zł

Orange Finance

25 zł

Koniec z nieaktywnymi rachunkami?

Nowelizacja ma również ograniczyć liczbę uśpionych i martwych rachunków. Do tej pory bank mógł rozwiązać indywidualną umowę o rachunek bankowy dla osób fizycznych:

  • z dniem śmierci posiadacza rachunku - o ile dysponował wiedzą, że właściciel rachunku nie żyje;
  • po upływie 10 lat od dnia, w którym posiadacz przeprowadził ostatnią operację na koncie.

Jako że instytucje finansowe nie były zobligowane do weryfikowania nieaktywnych kont, często dochodziło do absurdalnej sytuacji: bank nie mógł zamknąć rachunku, ponieważ nie wiedział, że jego posiadacz umarł, natomiast spadkobiercy nie mieli pojęcia, że ich bliski miał w danym banku konto, nie mogli więc wysunąć roszczeń do znajdujących się na nim środków.

Zdaniem ustawodawcy obowiązujące do tej pory rozwiązanie było również niezgodne z prawem, gdyż umożliwiało bankom czerpanie dochodu z obrotu pieniędzmi osób zmarłych bez tytułu prawnego.

Nowe przepisy wprowadzają procedury, które mają ograniczyć liczbę martwych rachunków. Jeżeli od wydania ostatniej dyspozycji dotyczącej rachunku minęło 5 lat, bank będzie musiał sprawdzić, jaki jest status konta i czy należy ono do osoby zmarłej czy żyjącej. W tym celu wystąpi do ministra spraw wewnętrznych o udostępnienie danych z rejestru PESEL.

Ponadto bank będzie musiał „poinformować na co najmniej 6 miesięcy przed upływem 10 lat od dnia wydania przez posiadacza rachunku ostatniej dyspozycji dotyczącej konta, o skutkach upływu tego okresu”.

Nowe zasady odnoszą się wyłącznie do rachunków, kont oszczędnościowych i lokat, których posiadaczami są osoby fizyczne i których umowy nie zostały zawarte w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Obowiązek informacyjny wobec gmin

Nowelizacja przewiduje także, że bank będzie musiał pisemnie powiadomić gminę, w której ostatnio zamieszkiwał właściciel nieaktywnego konta o:

  • dacie powzięcia informacji o śmierci posiadacza rachunku;
  • dacie wydania przez posiadacza rachunku bankowego ostatniej dyspozycji dotyczącej tego konta;
  • wysokości środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku;
  • kwotach i tytułach wypłat dokonanych z rachunku;
  • możliwości nabycia przez gminę prawa do środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym zgodnie z art. 935 Kodeksu cywilnego.

Nowy obowiązek ma ułatwić gminom przejęcie środków zgromadzonych na nieaktywnym koncie w sytuacji, gdy zmarły nie posiadał innych spadkobierców.

Dyspozycja wkładem na rachunku – banki będą aktywnie informować o usłudze

Zgodnie z art. 56 Prawa bankowego już teraz możemy skorzystać z usługi, która zabezpieczy interesy naszych spadkobierców.

Dyspozycja wkładem pozwala wskazać osobę lub osoby, które mają prawo otrzymać po śmierci dysponenta określoną kwotę pieniędzy z posiadanego przez niego rachunku. Najważniejszym skutkiem takiej dyspozycji jest to, iż zapisane przez dysponenta środki nie wchodzą w skład spadku, a więc nie podlegają dziedziczeniu na mocy ustawy. Dzięki temu nawet brak testamentu nie stanowi przeszkody w przekazaniu rodzinie pieniędzy po zmarłym.

Właściciel rachunku - ROR, lokaty terminowej, rachunku oszczędnościowego - może wybrać osobę, której bank przekaże pieniądze z rachunku. Krąg osób, które można wskazać, jest zamknięty i ogranicza się do małżonka, wstępnych (rodzicie, dziadkowie), zstępnych (dzieci, wnuki) lub rodzeństwa. Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci może być w każdej chwili zmieniona lub odwołana w formie pisemnej.

Kwota dyspozycji (jednej lub kilku, w przypadku wskazania większej liczby osób) nie może przekroczyć dwudziestokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw za miesiąc poprzedzający miesiąc zgonu właściciela rachunku. Obecnie jest to 83 325,60 zł (20 x 4 166,28 zł - dane za czerwiec 2016 r.).

Choć dyspozycja wkładem na rachunku w przypadku śmierci stanowi dla spadkobierców wygodne rozwiązanie, jednak korzysta z niego niewielki odsetek klientów banków. Powód jest prosty – wiedza na temat dostępności tej usługi jest niewielka, żeby nie powiedzieć – żadna. Jednak nowe przepisy mają zmienić tę sytuację i zachęcić właścicieli kont do większej zapobiegliwości.

Od 1 lipca przy zawieraniu umowy ramowej banki będą musiały informować nowych klientów, że mają oni możliwość wydania dyspozycji na wypadek śmierci. Ponadto jeżeli dana instytucja bankowa otrzyma wiadomość o śmierci posiadacza rachunku, będzie musiała skontaktować się z osobami, na rzecz których wydano dyspozycje i poinformować je o tym fakcie.

Komentarz redakcji

Przyjęte w ramach nowelizacji rozwiązania należy uznać za duże ułatwienie dla klientów banków. Uruchomienie usługi, jaką jest "Centralna informacja o rachunkach uśpionych", pozwoli na znacznie szybsze niż do tej pory zlokalizowanie rachunków po zmarłym członku rodziny – wystarczy w tym celu udać się do dowolnej instytucji bankowej, uiścić jednorazową opłatę i po kilku dniach otrzymać zbiorcze zestawienie wszystkich kont należących do zmarłego.

Ponadto jeżeli nieżyjący posiadacz rachunku wydał dyspozycję o wypłacie środków, najbliżsi dowiedzą się o tym fakcie niezwłocznie po jego śmierci – zgodnie z nowymi przepisami banki zostały zobligowane do jak najszybszego przekazania tej informacji. Spadkobiercy będą mogli również od razu wejść w posiadanie zapisanej kwoty bez przeprowadzania żmudnego postępowania spadkowego, które – biorąc pod uwagę polskie realia - może trwać nawet kilka - kilkanaście miesięcy.

Być może nieco mniej zadowolone z nowych przepisów będą banki i SKOKI – wprowadzone regulacje nakładają bowiem na te instytucje kilka nowych obowiązków. Przede wszystkim banki będą musiały prowadzić staranny monitoring nieaktywnych kont i nie dopuszczać do powstawania „martwych” rachunków. Będą musiały również wdrożyć nowe procedury związane z przekazywaniem informacji gminom i osobom, na rzecz których wydano dyspozycje wkładem na rachunku.

Komentarze

(0)
Dodaj swój komentarz...
Nie ma jeszcze komentarzy
Skomentuj jako pierwszy