Ulgi podatkowe i odliczenia PIT 2022/2023
Komu należy się ulga podatkowa?
Zdecydowana większość ulg podatkowych w Polsce dotyczy podatku od dochodów osobistych (PIT). Niektóre z nich mogą być przyznane wyłącznie osobom fizycznym, inne – przedsiębiorcom opodatkowanym według skali podatkowej, a niemała część przysługuje i jednej, i drugiej grupie.
Pewne ulgi przewidziane są także dla osób prawnych rozliczających się na podstawie CIT (obniżenie dochodu ze względu na stratę, odliczenie w zamian za darowiznę, ze względu na prowadzenie działalności badawczo-rozwojowej czy korzystanie z dochodów z prawa do własności intelektualnej). Z jedną ulgą mamy do czynienia w prawie od spadków i darowizn; chodzi tu o zwolnienie z podatku spadkobierców z tzw. grupy 0, czyli najbliższego kręgu rodzinnego. W artykule skupimy się na najważniejszych ulgach dla osób rozliczających się z podatku dochodowego w zeznaniu rocznym PIT.
Ale zaraz, zaraz; wyjaśnijmy jeszcze podstawową kwestię, co to jest ulga podatkowa, zwana także preferencją podatkową. Krótko mówiąc, przyznanie i skorzystanie z ulgi oznacza dla podatnika uzyskanie jednej z wymienionych korzyści: obniżki, zwolnienia, zmniejszenia lub odliczenia od podatku.
Ulgi podatkowe mogą być bezterminowe lub ograniczone czasowo, dotyczyć określonej grupy podatników lub wskazanej działalności, mieć charakter podmiotowy (np. rodzic samotnie wychowujący dziecko, osoba niepełnosprawna) lub przedmiotowy (np. za świadczenie usług). Część jest odliczana niejako automatycznie (np. składka na ubezpieczenie społeczne potrącana przez pracodawcę co miesiąc od pensji pracownika), o inne musisz wystąpić sam, składając PIT (np. o ulgę na dziecko).
Po co są ulgi podatkowe?
Ulga, jak sama nazwa wskazuje, ma zapewnić wsparcie ze strony państwa w wybranych obszarach życia, np. wspierać rodziców (ulga prorodzinna), informatyzację gospodarstw domowych (ulga na Internet), osoby, które zaciągnęły kredyt na mieszkanie w latach 2002-2006 (ulga odsetkowa) itp. Innymi słowy, państwo za pomocą ulg w systemie podatkowym stara się wpływać na ważne cele społeczne czy wspierać grupy w gorszej sytuacji finansowej bądź życiowej.
Odliczenie od podatku, od dochodu czy od przychodu?
I teraz uwaga: w Polsce ulga może obniżać podstawę opodatkowania, od której wylicza się podatek, albo już samą wysokość podatku. Jeśli chcesz mieć pewność, że Twój PIT został poprawnie rozliczony, musisz wiedzieć, którą ulgę należy odliczyć od czego.
Ponieważ w pojęciach podatkowych można niekiedy się pogubić, skupmy się teraz na podstawach: czym są przychód, dochód brutto, dochód netto i podstawa opodatkowania.
Przychód to suma naszych wpływów w danym roku podatkowym, którą otrzymujemy z różnych źródeł; w przypadku płatników PIT najczęściej jest to po prostu pensja brutto pomnożona przez tyle miesięcy, ile pracowaliśmy (ale także np. przychód z najmu prywatnego, jeśli wynajmujemy komuś mieszkanie).
Gdy od sumy naszych wynagrodzeń z roku podatkowego odliczymy składki na ZUS oraz koszty uzyskania przychodu (w przypadku większości pracowników jest to 250 zł miesięcznie, ale – o czym wspominamy w artykule – można go podwyższyć do 300 zł i więcej), otrzymamy dochód brutto. W tym momencie możemy też od wyliczonego dochodu odjąć kwotę niektórych ulg, jeśli nam one przysługują (mowa tu np. o uldze rehabilitacyjnej czy termomodernizacyjnej, odliczeniu darowizny i innych).
Dochód brutto to podstawa opodatkowania, czyli kwota, od której wylicza się podatek dochodowy. Gdy odliczymy wspomniane wyżej ulgi, podstawa opodatkowania będzie niższa, a co za tym idzie – wyliczony zostanie niższy podatek. Ale nie oznacza to jeszcze, że taką właśnie sumę zapłacimy fiskusowi; od obliczonego już podatku odlicza się jeszcze część składki zdrowotnej (ulga zdrowotna) i ulgę prorodzinną (na dzieci), jeśli przysługuje ona podatnikowi.
Prawda, że proste? 😉
Odliczenia od przychodu
Niektóre ulgi odejmowane są od przychodu. Są to:
- odliczenie składek na ubezpieczenie społeczne, inaczej składki ZUS,
- ulgę za dojazd do pracy w ramach kosztów uzyskania przychodu,
- tzw. „zerowy PIT” dla młodych,
- ulga na powrót,
- ulga dla rodzin 4+,
- ulga dla pracujących seniorów.
O tę pierwszą ulgę zwykle większość z nas nie musi się starać, ponieważ jest ona rozliczana przez naszego pracodawcę. Natomiast ulgę na dojazd musimy wskazać samodzielnie w naszym corocznym PIT.
Przyjrzyjmy się im wszystkim bliżej.
Odliczenie składek ZUS, czyli składek na ubezpieczenia społeczne
Składki na ubezpieczenia społeczne, często określane skrótowo składkami ZUS, to nasze zabezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe. Ulga podatkowa z nimi związana polega na odliczeniu ich od naszego przychodu (zwykle wynagrodzenia brutto). Korzyść z tej ulgi to niższa podstawa opodatkowania, ergo: niższy podatek do rozliczenia w zeznaniu rocznym. Jak duża może być taka ulga? Cóż, jedyne ograniczenie stanowi wyłącznie wysokość uzyskanego przychodu.
W przypadku umów o pracę lub umów zlecenia składki na ubezpieczenia społeczne najczęściej odprowadzane są w trakcie roku podatkowego w formie zaliczek do właściwych organów przez naszego pracodawcę, przy wypłacie pensji. Ta ścieżka jest znacznie prostsza dla podatnika, ponieważ nie zaprząta on sobie głowy obliczeniem wysokości składek. Ich zsumowana wartość widoczna jest w otrzymanym od płatnika PIT.
W wielu sytuacjach należy jednak opłacać składki samemu: gdy osiągamy dochody m.in. z działalności gospodarczej, z najmu prywatnego lub z dzierżawy, w innych przypadkach, w których nie możemy skorzystać z pośrednictwa płatnika (np. gdy jesteśmy zatrudnieni za granicą, pobieramy emeryturę lub rentę zagraniczną albo prowadzimy działalność wykonywaną osobiście), a także przy obliczaniu miesięcznego lub kwartalnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Nie każdy przypadek kwalifikuje się do ulgi na ubezpieczenia społeczne. Co dość oczywiste, nie odliczymy składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód/przychód wolny od podatku, zwróconych albo wskazanych jako koszt uzyskania przychodu (lub odliczonych od przychodu, gdy rozliczamy się zryczałtowanym podatkiem dochodowym).
Ulga za dojazd do pracy
To ciekawe rozwiązanie dla osób pracujących w oparciu o umowę o pracę, pozwalające wliczyć dodatkowe koszty dojazdu do kosztu uzyskania przychodu. W przypadku wielu pracowników koszt uzyskania przychodu wynosi 250 zł miesięcznie, co ma rekompensować opłaty za paliwo itp. Jeżeli jednak dojeżdżasz do pracy do innej miejscowości komunikacją publiczną, masz prawo odliczenia co miesiąc kosztów w wysokości 300 zł miesięcznie. Do środków komunikacji ustawodawca zaliczył autobusy, pociągi, komunikację miejską oraz promy.
Warto wiedzieć: Jeśli Twoje wydatki na dojazd są wyższe niż 300 zł/mies., możesz ubiegać się o wyższy zwrot, ale będziesz musiał go udokumentować imiennymi biletami okresowymi (bilety na okaziciela nie są uznawane).
Ulga dla młodych
To rozwiązanie przysługuje osobom, które nie skończyły jeszcze 26 lat, a osiągają przychody np. na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia czy praktyk absolwenckich: tacy podatnicy nie płacą PIT od przychodów do 85 528 zł. Opodatkowaniu według skali podatkowej podlega dopiero nadwyżka ponad tę kwotę.
Warto wiedzieć: Ulga to zwolnienie z podatku dochodowego, zatem w dalszym ciągu obowiązują Cię składki na ZUS i zdrowotne.
Ulga na powrót
Ulga przewidziana jest dla osób, które po 31 grudnia 2021 r. zmieniły miejsce zamieszkania na Polskę i tym samym stały się polskimi rezydentami podatkowymi. Dotyczy podatników, którzy m.in. nie mieszkali w Polsce przez 3 lata kalendarzowe bezpośrednio poprzedzające rok przeniesienia się do Polski, mają obywatelstwo polskie lub jednego z państw UE, EOG, Konfederacji Szwajcarskiej czy Kartę Polaka.
W ramach ulgi na powrót możesz zyskać zwolnienie od podatku dochodowego przychodów w maksymalnej wysokości 85528 zł przez 4 kolejne lata.
Ulga dla rodzin 4+
Ulga przysługuje osobom, które formalnie wychowują przynajmniej czworo dzieci:
- nieletnich – bez żadnych dodatkowych warunków,
- pełnoletnich, bez limitu wieku – pod warunkiem otrzymywania przez nich zasiłku pielęgnacyjnego lub renty socjalnej,
- pełnoletnich, do ukończenia 25. roku życia – pod warunkiem kontynuowania nauki i otrzymywania przez nich dochodów przekraczających 12-krotność kwoty renty socjalnej w wysokości obowiązującej w grudniu roku podatkowego.
W ramach ulgi można uzyskać zwolnienie od podatku dochodowego przychodów maks. do kwoty 85528 zł.
Ulga dla pracujących seniorów
Ten rodzaj udogodnienia przewidziano dla osób, które zyskały prawo do emerytury, jednak nie pobierają tego świadczenia (w tym emerytury lub renty rodzinnej od ZUS-u). Zyskują one zwolnienie od podatku dochodowego przychodów, maks. do kwoty 85528 zł, pochodzących z pracy na etacie czy umowy zlecenia. Warunkiem jest jednak podleganie ubezpieczeniu społecznemu.
Odliczenia od dochodu
A co można odliczyć od dochodu? W tej grupie znajdziemy wydatki na:
- rehabilitację oraz leki (ulga rehabilitacyjna, w tym ulga na leki),
- termomodernizację domu i na fotowoltaikę (ulga termomodernizacyjna),
- składki IKZE,
- przekazanie darowizny,
- Internet,
- ulga na zabytki.
Do powyższej grupy ulg odliczanych od dochodu wlicza się także ulga dla krwiodawców.
Poniżej znajdziesz krótkie omówienia ulg odliczanych od dochodu.
Ulga rehabilitacyjna
Ulga rehabilitacyjna należy się osobom niepełnosprawnym lub takim, które utrzymują osobę niepełnosprawną i ponoszą w związku z tym koszty rehabilitacji bądź wynikające z wykonywania czynności życiowych. Przy czym osoba pozostająca na utrzymaniu musi należeć do kręgu najbliższej rodziny (np. małżonek, dziecko, rodzeństwo, rodzice/teściowie).
Niestety, ten rodzaj wsparcia ze strony państwa obłożony jest wieloma obostrzeniami i zakazami. Najważniejszym z nich jest dochód osoby pozostającej pod opieką, który nie może przekraczać dwunastokrotności renty socjalnej. Przy czym do dochodu nie są wliczane świadczenia i zasiłki. Jest to dość skomplikowane, dlatego poświęciliśmy zagadnieniu renty rehabilitacyjnej osobny artykuł.
Ulga na leki
Ulga na leki jest częścią ulgi rehabilitacyjnej, zatem mogą z niej skorzystać jedynie osoby niepełnosprawne lub opiekujące się niepełnosprawnym (na zasadach opisanych powyżej). Ulga przysługuje, gdy osobie niepełnosprawnej zostały przepisane leki do stosowania na stałe lub czasowo. Lekarstwa muszą być wypisane przez lekarza specjalistę. Nie możesz odliczyć preparatów wydawanych bez recepty czy niezwiązanych z Twoją niepełnosprawnością, a także suplementów diety.
Odliczyć od dochodu można jedynie różnicę pomiędzy ceną leku a kwotą 100 zł w danym miesiącu. Innymi słowy, jeśli np. w styczniu wykupiłeś lekarstwa za 400 zł, to należy Ci się ulga w wysokości 300 zł (400 zł – 100 zł).
Warto wiedzieć: Aby ulga została przyznana, musisz posiadać dokumenty potwierdzające wydatki na leki: faktury lub bankowe dowody zapłaty. Nie mogą to być paragony.
Ulga termomodernizacyjna i na fotowoltaikę
Ta korzyść podatkowa przysługuje właścicielom jednorodzinnego budynku mieszkalnego w przypadku, gdy zrealizują oni „przedsięwzięcie termomodernizacyjne”. Cóż się kryje pod tym pojęciem? Otóż mogą to być ulepszenia, dzięki którym zmniejsza się zapotrzebowanie na energię, ogrzewanie albo np. zmiana źródeł energii na odnawialne. Wlicza się w to także fotowoltaika.
Jest o co zawalczyć, bowiem kwota odliczenia może wynieść nawet 53 tys. zł (jednak nie więcej). Limit ten dotyczy każdego przedsięwzięcia termomodernizacyjnego we wszystkich budynkach, których jesteś właścicielem bądź współwłaścicielem. Pamiętaj, że inwestycja musi zostać ukończona w ciągu 3 lat, liczonych od końca roku, w którym rozpocząłeś remont.
Ulga IKZE
Oszczędzasz na emeryturę? To świetnie! W takim razie możesz odliczyć od dochodu lub przychodu wpłaty na Twój rachunek IKZE (indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego). Łącznie, za cały rok podatkowy, nie może ona przekraczać 1,2-krotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok określonego w ustawie budżetowej lub ustawie o prowizorium budżetowym (w 2021 r. jest to 6 310,80 zł).
Warto wiedzieć: W przypadku osób samozatrudnionych limit jest wyższy i wynosi 1,8-krotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego, co w 2021 r. daje kwotę 9466,20 zł.
Odliczenie darowizny
To chyba najbardziej pożądana społecznie czynność: przekazywanie części swojego majątku na cele charytatywne lub pożytku publicznego, wsparcie osób w trudnej sytuacji życiowej czy niepełnosprawnych, ochrony i promocji zdrowia i nauki itp.
Państwo wspiera Cię w tej szlachetnej działalności, pozwalając Ci odliczyć od podstawy opodatkowania przekazaną przez Ciebie darowiznę… ale też bez przesady, bo jedynie do 6% Twojego dochodu. Jest to łączny limit dla wszystkich Twoich darowizn przekazanych w ciągu roku podatkowego, wliczając w to darowizny na cele religijne, kształcenie zawodowe i honorowe krwiodawstwo.
Kim lub czym może być obdarowany? Mowa tu przede wszystkim o organizacjach pozarządowych, które nie działają w celu osiągnięcia zysku (i nie są jednostkami sektora finansów publicznych) oraz kościołach, spółdzielniach socjalnych czy stowarzyszeniach jednostek samorządu terytorialnego.
Warto wiedzieć: Przekazy na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą mogą być odliczane w pełnej wysokości, tj. od podstawy opodatkowania odlicza się całą przekazaną kwotę.
Ulgi dla krwiodawców
W odliczeniu darowizny możesz także uwzględnić… przekazanie krwi lub jej składników. Ulga ta przysługuje honorowym dawcom krwi, a wartość rekompensaty wynosi 130 zł za 1 litr. Pamiętaj tylko, że ulga dla krwiodawców jest odliczana z tytułu darowizn, więc i w tym przypadku obowiązuje limit do 6% Twojego dochodu, łącznie z przekazami na cele religijne, kształcenie zawodowe i na rzecz organizacji pożytku publicznego.
Ulga na Internet
W ramach tej ulgi możesz odliczyć od dochodu wydatki poniesione na Internet, rocznie nawet 760 zł. Ważne, aby ulga była rozliczana w dwóch kolejnych latach podatkowych; niestety, po wykorzystaniu tej puli ulga nie będzie więcej przysługiwała.
Warto wiedzieć: Z limitu 760 zł może skorzystać każde z małżonków, dzięki czemu odliczenie można przeprowadzić nie dwu-, a czterokrotnie. Warunkiem jest jednak, by każde z nich mogło przedstawić dokumenty potwierdzające koszty, np. na fakturze wystawionej na ich oboje lub osobnych umowach.
Ulga na zabytki
Ulga przewidziana jest dla właścicieli lub współwłaścicieli zabytkowej nieruchomości (wpisanej do rejestru lub znajdującej się w ewidencji zabytków), którzy mogą odliczyć od podstawy opodatkowania aż 50% kwoty wydatków na fundusz remontowy, prace restauratorskie, konserwatorskie lub nawet koszt kupna samej nieruchomości. Limit odliczenia wynosi maks. 500 tys. zł.
Ulgi podatkowe odliczane od podatku
Gdy już odliczone zostaną wszelkie ulgi od przychodu i podstawy opodatkowania, ustalona zostaje kwota podatku dochodowego. Nie jest ona jednak zawsze równa kwocie, którą faktycznie przyjdzie Ci zapłacić. Dlaczego? Bowiem od wyliczonego podatku możesz odliczyć kolejne ulgi:
- ulgę prorodzinną (ulga na dziecko);
- ulgę abolicyjną.
Ponadto część daniny, który musisz zapłacić, możesz samodzielnie rozdysponować, przekazując 1,5% podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego.
Ulga prorodzinna
Ulga prorodzinna, zwana inaczej ulgą na dziecko, przysługuje rodzicom, opiekunom prawnym dziecka lub rodzicom zastępczym dziecka, które nie skończyło jeszcze 18 lat, jest niepełnosprawne i w związku z tym otrzymuje zasiłek pielęgnacyjny lub rentę socjalną albo wciąż się uczy / studiuje i ma mniej niż 25 lat.
Warto wiedzieć: Samotny rodzic, który wykonuje władzę rodzicielską, w rozliczeniu za rok 2022 może skorzystać z preferencyjnej formy rozliczania podatku PIT wspólnie z dzieckiem.
Wysokość ulgi zależy od sytuacji rodzinnej i liczby dzieci. Gdy masz dwoje dzieci, ulga na każde z nich wynosi 1120,04 zł; na trzecie, czwarte i kolejne pociechy byłaby jeszcze wyższa. Rodzice jedynaków muszą jednak liczyć się z limitem dozwolonych dochodów (maks. 112 tys. zł rocznie dla małżeństw i jedynie 56 tys. zł dla rodziców nie będących w związku małżeńskim).
Ulga abolicyjna
To rozwiązanie stworzone dla osób uzyskujących zagraniczne dochody, np. z tytułu wynagrodzenia. Ponieważ takie wynagrodzenie podlega opodatkowaniu również w Polsce, aby zapobiec podwójnemu poborowi podatków, wprowadzono metodę odliczenia proporcjonalnego. W najprostszym ujęciu oznacza to odjęcie od daniny należnej w Polsce kwoty podatku zapłaconej już za granicą, w państwie, w którym jesteś zatrudniony. Odliczenie nie może być wyższe niż 1360 zł.
Ulgi dla przedsiębiorców
Niektóre ulgi są przyznawane jedynie przedsiębiorcom rozliczającym się według skali podatkowej. Są to:
- ulga z tytułu inwestycji;
- ulga ze względu na działalność badawczo-rozwojową;
- ulga z tytułu prawa do własności intelektualnej.
W przypadku ulgi z tytułu inwestycji uzyskujesz zwolnienie od podatku dochodowego do wysokości poniesionych przez Ciebie kosztów i maksymalnej dopuszczalnej pomocy publicznej. Z kolei gdy osiągasz dochody z praw własności intelektualnej (np. patentu), to możesz je opodatkować preferencyjną 5-procentową stawką. Jeżeli zaś prowadzisz działalność badawczo-rozwojową (B+R) przysługuje Ci możliwość odliczenia od podstawy opodatkowania części kosztów uzyskania przychodów związanych z tą działalnością (np. wynagrodzeń pracowników, uzyskania ekspertyzy itp.).
Ulgi podatkowe w podatku PIT. Podsumowanie
Dzięki preferencjom podatkowym państwo może wspierać bądź ingerować w obszary o szczególnym znaczeniu dla społeczeństwa, np. rodzicielstwo, kształcenie się, informatyzację gospodarstw domowych, poprawianie warunków bytowych (remonty) itp. Dla nas, podatników, najczęściej oznacza to konkretne oszczędności albo… miły zwrot części daniny. Tym sposobem i wilk jest syty, i owca cała 😉.
Trzeba tylko pamiętać, co można odliczyć od podatku, ponieważ większość ulg, z których moglibyśmy skorzystać, nie jest naliczana przez płatnika czy fiskusa i podatnik sam musi je wykazać w rozliczeniu rocznym. Miejmy też świadomość, że przepisy dotyczące odliczeń podatkowych są przez Ministra Finansów dość często zmieniane (dotyczy to zwłaszcza limitów), dlatego zawsze opierajmy się na aktualnych wytycznych! Dodatkowo to na nas spoczywa obowiązek udowodnienia, że ulga się nam należy, zatem przez cały rok podatkowy musimy zbierać dokumenty potwierdzające określone wydatki (np. faktury). Ale ze względu na naprawdę wymierne korzyści, jakie wiążą się z ulgami, jest to wysiłek zdecydowanie wart zachodu.
Komentarze
(0)