Jest dziś oczywiste, iż świadczenia, które gwarantuje ZUS i OFE, nie zapewnią standardu życia sprzed emerytury. Aby pomóc sobie i swoim bliskim żyć godnie w przyszłości, warto już dziś zacząć systematyczne oszczędzanie. IKE i IKZE pozwalają zgromadzić odpowiedni kapitał, a przy okazji uniknąć opodatkowania zgromadzonych oszczędności.
Z tekstu dowiesz się:
- Jak działają konta IKE i IKZE i kto może je prowadzić?
- Czym różni się oszczędzanie w IKE i IKZE?
Polski system emerytalny składa się z trzech filarów, czyli trzech różnych źródeł finansowania emerytur. Przekazywanie pieniędzy do pierwszego i drugiego filaru jest ustawowo obowiązkowe, natomiast trzeci filar ma charakter dobrowolny. Opiera się on na założeniu, że poprzez systematyczne wpłaty na indywidualne konta emerytalne zgromadzimy środki, które po zakończeniu aktywności zawodowej umożliwią nam w miarę dostatnie życie. W ramach trzeciego filaru możemy skorzystać z dwóch narzędzi: IKE (czyli Indywidualnego Konta Emerytalnego) lub z IKZE (Indywidualnego Konta Zabezpieczenia Emerytalnego). Oba produkty mają dość podobną konstrukcję, różnią się jednak w zakresie rozwiązań podatkowych.
Reasumując, konta emerytalne są dedykowane osobom, które chcą samodzielnie zadbać o swoją przyszłość i odkładać pieniądze na dodatkową emeryturę.
Co to jest IKE? Czy warto je założyć?
Rachunki IKE są oferowane przez wiodące towarzystwa ubezpieczeniowe, banki, towarzystwa funduszy inwestycyjnych i domy maklerskie. Aby założyć IKE, należy wybrać konkretną ofertę i podpisać umowę z daną instytucją. W zależności od naszego nastawienia do ryzyka oraz doświadczenia w inwestowaniu otworzone przez nas konto IKE może być oparte o różne instrumenty finansowe: rachunek oszczędnościowy, polisę na życie, fundusze inwestycyjne, konto maklerskie, lokatę lub obligacje skarbowe.
Indywidualne konto emerytalne może mieć każdy, kto skończył 16 lat. Ustawodawca nie przewidział górnego limitu wieku – możemy otworzyć IKE w dowolnym momencie naszego życia.
Oszczędzanie w IKE ma swoje zalety:
- nie ma przymusu ani odgórnie narzuconej częstotliwości wpłat, co oznacza, że w przypadku kłopotów finansowych możemy bez żadnych konsekwencji zawiesić wpłaty,
- zgromadzone pieniądze są zawsze do naszej dyspozycji i możemy je podjąć w dowolnym momencie (pamiętając jednak, że takim jednak wypadku nie ominie nas podatek Belki),
- środki z IKE podlegają dziedziczeniu. Co więcej, nasi spadkobiercy są ustawowo zwolnieni z konieczności płacenia podatku dochodowego,
- oszczędzając w IKE nie zamrażamy pieniędzy, jak to ma miejsce np. w przypadku lokat inwestycyjnych,
- jeżeli nie jesteśmy zadowoleni z wyników podmiotu, z którym zawarliśmy umowę, zawsze możemy przenieść konto IKE do innej instytucji, jednak musimy wówczas ponieść koszt tzw. wypłaty transferowej.
Co to jest IKZE i czym różni się od IKE?
W 2012 r. ze względu na niewielkie zainteresowanie Indywidualnymi Kontami Emerytalnymi rząd zaproponował Polakom nową formę oszczędzania, czyli Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego. IKZE – podobnie jak IKE – może założyć każda osoba, która ukończyła 16. rok życia. Środki zgromadzone na rachunku podlegają dziedziczeniu, a spadkobiercy są zwolnieni z podatku od spadków i darowizn, muszą jednak uiścić 10-procentowy podatek dochodowy (w przypadku IKE nie mają takiego obowiązku).
Tym, co zasadniczo odróżnia IKZE i IKE, jest sposób uwzględniania i rozliczania podatku w okresie wpłat na konto, w okresie wypłat z konta na emeryturze i w przypadku wycofania środków przed osiągnięciem uprawnień emerytalnych.
IKE i IKZE a podatek
Na pierwszy rzut oka kwestie podatkowe związane z IKE i IKZE mogą Ci się wydawać nieco zawiłe, być może dlatego, iż w grę wchodzą dwa różne podatki: podatek od dochodów kapitałowych, zwany potocznie podatkiem Belki oraz podatek dochodowy. W zależności od tego, jaki rodzaj konta wybierzemy, uzyskamy nieco inne korzyści podatkowe, te zaś mogą mieć niebagatelny wpływ na zaoszczędzoną przez nas kwotę.
Zacznijmy od Indywidualnego Konta Emerytalnego – dochody z tytułu oszczędzania w IKE są zwolnione od podatku od dochodów kapitałowych, jednak dzieje się tak pod pewnymi warunkami. Zwolnienie jest możliwe wyłącznie wtedy, gdy wpłaty na IKE były dokonywane w co najmniej pięciu latach kalendarzowych, a środki zostały wypłacone przez oszczędzającego po ukończeniu 60. roku życia.
Reasumując, w przypadku IKE będziemy mogli zatrzymać dla siebie w całości podatek Belki. Co jednak się stanie w przypadku przedwczesnej likwidacji rachunku? Jeśli dokonamy zwrotu z IKE, będziemy musieli odprowadzić podatek od zakumulowanych przez cały okres prowadzenia konta zysków.
Natomiast IKZE ma to, czego nie ma IKE, czyli znacznie silniejszą zachętę podatkową. Wpłaty na IKZE możemy odpisać od podstawy opodatkowania, ujmując je w rozliczeniu rocznym (czyli w PIT). Jednak coś za coś – chociaż wpłaconą w danym roku kwotę możemy odliczyć od dochodu, to po wypłacie środków z konta, czyli na koniec okresu oszczędzania, musimy zapłacić zryczałtowany podatek w wysokości 10%.
Dodajmy jeszcze, że oszczędności odkładane w ramach IKZE nie są obciążone 19 proc. podatkiem od zysków kapitałowych. Abyśmy jednak nie musieli płacić podatku Belki, środki muszą pozostawać na koncie aż do osiągnięcia przez nas 65 roku życia (tak więc termin, w którym możemy podjąć swoje oszczędności, został przez ustawodawcę mocno przesunięty).
Sprawdźmy teraz, co dzieje się w przypadku przedwczesnej wypłaty kapitału. W takiej sytuacji instytucja finansowa przeleje nam pełną wartość rachunku, a my musimy samodzielnie obliczyć od tej kwoty podatek dochodowy i wykazać go w PIT jako dochód z innych źródeł.
Reasumując, IKZE działa nieco na zasadzie kija i marchewki. Marchewką jest ulga podatkowa obowiązująca podczas całego okresu oszczędzania. Kijem – konieczność zapłaty podatku przy wypłacie środków na koniec okresu oszczędzania.
Ile wynoszą limity w IKE i IKZE?
Roczny limit to inaczej maksymalna kwota, jaką możemy wpłacić na IKE i IKZE w danym roku kalendarzowym. Dla Indywidualnego Konta Emerytalnego nie może ona przekroczyć 3- krotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok. Obecnie wynosi ona maksymalnie 15 681 zł.
Natomiast w przypadku Indywidualnego Konta Zabezpieczenia Emerytalnego limit wpłat w obecnym roku kalendarzowym nie może przekroczyć 1,2-krotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia brutto ustalonego w projekcie ustawy budżetowej. Zgodnie z obwieszczeniem MRPiPS z dnia 28 listopada 2019 r, od 1 stycznia 2020 prognozowane wynagrodzenie kształtuje się na poziomie 5227 zł, tak więc górny pułap wpłaty wynosi aktualnie 6272,40 zł.
IKE i IKZE – najważniejsze różnice
Choć cel IKE i IKZE jest identyczny – oszczędzanie funduszy na przyszłą emeryturę – to jednak oba produkty różnią się w kilku szczegółach. Najważniejsze parametry obu kont emerytalnych uwzględniliśmy w tabelce.
Różnice między IKE i IKZE
| Parametry | IKE | IKZE |
| Limit wpłat | W 2020 r. – 15 681 zł (3-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce, prognozowanego przez ZUS na koniec danego roku) | W 2020 r. – 6272,40 zł (120 proc. prognozowanego w danym roku wynagrodzenia w gospodarce) |
| Najwcześniejsza wypłata z zachowaniem korzyści podatkowych | Należy spełnić dwa warunki: mieć ukończony 60. rok życia (lub 55. przy wcześniejszej emeryturze) oraz dokonywać wpłat na konto w co najmniej pięciu dowolnych latach kalendarzowych albo dokonać ponad połowy wartości wpłat na IKE co najmniej 5 lat przed dniem złożenia dyspozycji wypłaty | Należy spełnić dwa warunki: mieć ukończony 65. rok życia oraz dokonywać wpłat na konto w co najmniej pięciu dowolnych latach kalendarzowych |
| Możliwość przedterminowej wypłaty wszystkich środków | TAK Płacimy wówczas podatek kapitałowy od całości wypracowanych zysków | TAK Płacimy wówczas podatek dochodowy na zasadach ogólnych (18% lub 32% lub 19% przy podatku liniowym) oraz podatek Belki |
| Wcześniejsza wypłata jedynie części środków | TAK | NIE. Możemy wypłacić jedynie całość |
| Opodatkowanie wypłaty przy zachowaniu warunków | BRAK | Zryczałtowany podatek dochodowy w wysokości 10% |
| Prawo do dziedziczenia | TAK Spadkobiercy są zwolnieni z podatku od spadku i darowizn, nie płacą również podatku dochodowego | TAK Spadkobiercy są zwolnieni z podatku od spadku i darowizn, muszą jednak odprowadzić 10% zryczałtowany podatek dochodowy |
Czy można mieć IKE i IKZE jednocześnie
Co do zasady, możemy otworzyć tylko jedno konto IKE i tylko jedno konto IKZE. Jeśli jednak pozwalają na to nasze finanse, możemy bez przeszkód skorzystać z obu kont emerytalnych. Pełne wykorzystanie limitów IKE i IKZE daje szansę na konkretny kapitał, warto więc rozważyć taką opcję.
IKE czy IKZE – co wybrać?
Na to pytanie nie ma prostej odpowiedzi. Wiele tu zależy od naszych możliwości finansowych, czasu, przez jaki będziemy odkładali pieniądze, kwot, które będziemy wpłacać na konto oraz wybranej metody oszczędzania. Przykładowo: wyższy limit wpłat na IKE może być bardziej atrakcyjny dla osób lepiej zarabiających, a przy tym często korzystających z produktów inwestycyjnych. Inwestowanie poza IKE wiąże się z koniecznością zapłaty podatku Belki, jednak „opakowanie” różnych instrumentów finansowych w IKE pozwala na uniknięcie tego haraczu i zatrzymanie 100% zysków (które dzięki temu będą efektywniej na siebie pracować). Mówiąc innymi słowy, inwestycje w ramach Indywidualnego Konta Emerytalnego są zawsze bardziej opłacalne niż inwestycje w ten sam produkt przeprowadzone na własną rękę.
Są jednak osoby, dla których największym atutem konta emerytalnego jest osiągana na bieżąco korzyść związana ze zwolnieniem z podatku dochodowego. Dla tych osób lepszym rozwiązaniem będzie Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego.
Reasumując, rozstrzygnięcie dylematu „IKE czy IKZE – co wybrać?” w dużym stopniu zależy od naszych indywidualnych preferencji.
Zamiast liczyć na ZUS i OFE, liczmy na siebie
Jak wynika z sondażu przeprowadzonego przez towarzystwo ubezpieczeniowe Aegon, aż 62% czynnych zawodowo Polaków nie posiada żadnego planu emerytalnego. Systematyczne oszczędzanie na poczet przyszłej emerytury deklaruje zaledwie co czwarty zatrudniony, przy czym najbardziej popularną formą odkładania pieniędzy jest założenie lokaty bankowej lub kupno obligacji Skarbu Państwa. Tymczasem inwestycja w prywatne zabezpieczenie emerytalne jest znacznie bardziej opłacalna. Korzystając z takich narzędzi jak IKE i IKZE, jesteśmy w stanie zgromadzić przez lata odpowiedni kapitał, a przy okazji uniknąć opodatkowania zgromadzonych oszczędności. Do tego różnorodność form inwestowania dostępnych w ramach obu kont emerytalnych sprawia, że łatwo znajdziemy rozwiązanie dopasowane do swoich możliwości i akceptowanego poziomu ryzyka.
Jak pisał Oscar Wilde: „Młodym ludziom zdaje się, że pieniądze są najważniejszą rzeczą w życiu. Gdy się zestarzeją, są już tego pewni”. Dlatego odpowiednio wcześnie zatroszczmy się o swoje finansowe bezpieczeństwo i zapewnijmy sobie godny byt na starość