Książeczka mieszkaniowa – cenny relikt PRL

Książeczki mieszkaniowe trzeba zarejestrować!

Jak wspomnieliśmy, nikt dokładnie nie wie, ilu jest posiadaczy książeczek mieszkaniowych, którzy mogliby chcieć skorzystać z premii gwarancyjnej. Utrudnia to corocznie zapisanie w budżecie państwa odpowiedniej kwoty na cel. Dlatego nowelizacja ustawy z 30 listopada 1995 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych, która weszła w życie 19 stycznia 2021 r., wprowadziła obowiązek rejestracji posiadanej książeczki mieszkaniowej w banku, który ją obsługuje, czyli w PKO BP. Od tego, czy spełnisz ten wymóg zależy, jak szybko będziesz mógł zlikwidować książeczkę po zaistnieniu zdarzenia, które daje do tego prawo (niżej znajdziesz szczegóły) i otrzymać premię gwarancyjną.

Do 31 grudnia 2022 r. obowiązują dotychczasowe reguły – jeżeli spełniasz warunki do likwidacji książeczki i wypłaty premii gwarancyjnej, to udajesz się do placówki PKO BP, przedstawiasz niezbędne dokumenty i wkrótce dostajesz pieniądze.

Po tej dacie takie zasady będą dotyczyły tylko zarejestrowanych książeczek. Nie oznacza to, że jeśli zapomnisz o tym obowiązku, utracisz prawo do premii gwarancyjnej. Będziesz mógł z niej skorzystać, ale dopiero w następnym roku po dokonaniu rejestracji. Przykładowo, książeczkę zarejestrowaną w 2023 r. będziesz mógł zlikwidować i otrzymać premię gwarancyjną po 1 stycznia 2024 r.

Od tej reguły jest jeden wyjątek – czynność uprawniająca do otrzymania premii gwarancyjnej zostanie wykonana przed 1 stycznia 2023 r. a wniosek o likwidację książeczki i wypłatę pieniędzy zostanie złożony już w 2023 r.

Na czym polega likwidacja książeczki mieszkaniowej?

Likwidacja książeczki mieszkaniowej, czyli wypłata zgromadzonych na niej środków, może nastąpić w każdym momencie. Premię gwarancyjną uzyskasz tylko wówczas, gdy oszczędności przeznaczysz na jeden ze wskazanych przez ustawodawcę celów związanych z zakupem lub modernizacją mieszkania/domu. Wspomniana wcześniej ustawa z 30 listopada 1995 r. pozwalała na otrzymanie premii w bardzo nielicznych sytuacjach:

• kupno mieszkania bądź kupno/budowa domu jednorodzinnego; 
• remont nieruchomości, np. związany z wymianą okien. 

Później do katalogu działań dających prawo do premii gwarancyjnej dodano:

• wkład własny lub spłatę kredytu hipotecznego; 
• partycypację w Towarzystwie Budownictwa Społecznego (TBS). 

Od 2017 r. Rzecznik Praw Obywatelskich kilkukrotnie zwracał rządzącym uwagę, że grupa osób, które mogą skorzystać z premii gwarancyjnej uległa wyczerpaniu, że wskazane jest poszerzenie katalogu sytuacji uprawniających do uzyskania bonifikaty. W końcu odpowiednie przepisy zostały przyjęte i weszły w życie 19 stycznia 2021 r.

Na co można przeznaczyć premię gwarancyjną?

Na wstępie wyjaśnijmy, że mogą na nią liczyć tylko posiadacze książeczek mieszkaniowych założonych przed 24 października 1990 r. Jej wysokość obliczana jest na podstawie wskaźnika ceny metra kwadratowego w budownictwie mieszkaniowym publikowanego co kwartał przez Główny Urząd Statystyczny. Do szczegółowych zasad obliczania premii gwarancyjnej wrócimy za chwilę, a teraz zajmijmy się wyliczeniem przedsięwzięć, które dają prawo do jej uzyskania.

Nowelizacja z października 2020 r. zdecydowanie rozszerzyła katalog czynności uprawniających do premii gwarancyjnej, do tych wymienionych wcześniej doszły kolejne. Obecnie możesz ubiegać się o nią również w przypadku:

• wpłacenia składek na fundusz remontowy wspólnoty lub spółdzielni mieszkaniowej za okres 12 miesięcy; 
• zapłaty części ceny lokalu mieszkalnego (ponad 3% jego wartości odtworzeniowej), na podstawie umowy najmu instytucjonalnego z dojściem do własności, np. w ramach programu Mieszkanie Plus; 
• montażu, wymiany lub modernizacji instalacji gazowej, elektrycznej lub wodno-kanalizacyjnej w mieszkaniu lub domu jednorodzinnym; 
• wydatków na termomodernizację nieruchomości w wysokości co najmniej 6 tys. zł; 
• ponoszenia opłaty z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego gruntu w prawo własności przez co najmniej 5 lat; 
• zakupu ułamkowej części (minimum ¼ udziałów) mieszkania spółdzielczego o statusie własnościowym lub domu w spółdzielni albo też lokalu/domu stanowiącego odrębną własność. 

Wypłata premii gwarancyjnej może nastąpić już w trakcie indywidualnej budowy domu lub lokalu w ramach spółdzielni mieszkaniowej czy za pośrednictwem dewelopera. W pierwszym przypadku stan zaawansowania inwestycji musi wynosić min. 20% wartości kosztorysowej, a w drugim po wniesieniu przez posiadacza książeczki min. 50% wartości domu/mieszkania na rzecz podmiotu realizującego inwestycję (np. spółdzielni, dewelopera). Limit połowy kosztów stosuje się również w sytuacji nadbudowy, przebudowy lub rozbudowy budynku mieszkalnego lub pomieszczeń niemieszkalnych, jeśli w wyniku tych prac ma powstać lokum o odrębnej własności.

Pieniądze trafiają do właściciela książeczki mieszkaniowej bądź do wskazanego przed niego podmiotu realizującego inwestycję lub banku, który udzielił kredytu na pokrycie jej kosztów.

Właściciele książeczek mieszkaniowych mają zagwarantowane pierwszeństwo przy naborze wniosków o zawarcie umowy najmu w programie „Mieszkanie na start”, gdyż za jej posiadanie mogą otrzymać dodatkowe punkty w procesie naboru kandydatów do zawarcia umowy najmu.

Kiedy i gdzie złożyć wniosek o premię gwarancyjną?

Wniosek o likwidację książeczki mieszkaniowej i wypłatę premii gwarancyjnej możesz złożyć w dowolnej placówce PKO BP. Pamiętaj, by dołączyć do niego dokumenty wskazujące, że dokonałeś jednej z czynności uprawniających do wypłaty premii. Wykaz tego, czego bank wymaga w zależności od zaistniałego zdarzenia, znajdziesz w specjalnym informatorze.

Wniosek powinieneś złożyć w ciągu 90 dni od daty realizacji czynności dającej prawo do otrzymania premii. Jego dostarczenie do banku wraz z wymaganymi dokumentami nie jest jednoznaczne z wypłatą pieniędzy, gdyż podlegają one weryfikacji – bank musi mieć pewność, że spełnione są przesłanki do przyznania premii gwarancyjnej. W razie wątpliwości możesz być poproszony o uzupełnienie braków, niezbędne wyjaśnienia w wyznaczonym terminie, nie dłuższym niż 30 dni, licząc od dnia złożenia wniosku. Jeśli tego nie zrobisz, bank zwróci Ci książeczkę mieszkaniową i dokumenty bez ich rozpatrywania.

Jak wyliczyć wartość książeczki mieszkaniowej, czyli kwotę premii gwarancyjnej?

Samodzielne obliczenie wysokości premii gwarancyjnej jest bardzo trudne. Wykorzystuje się do tego wzór zamieszczony w załączniku do przywoływanej już kilkakrotnie ustawy z 1995 r. Podstawą obliczeń są:

• kwota wpłat w poszczególnych latach/kwartałach na rachunek bankowy; 
• cena 1 m. kw. powierzchni użytkowej budynku mieszkalnego ogłoszona przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dziennikach Urzędowych GUS przed kwartałem złożenia wniosku o likwidację książeczki i w roku (kwartale) dokonania wpłaty. 

Ważne, by wzrost ceny był wyższy od oprocentowania wpłat.

Wzór na kwotę premii gwarancyjnej

Źródło: Ustawa z dnia 30 listopada 1995 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych

Podstawą ustalenia ceny 1 m. kw. powierzchni użytkowej budynku mieszkalnego są przeciętne (w skali całego kraju) nakłady poniesione przez inwestorów na powstanie takiej powierzchni w wielomieszkaniowych budynkach mieszkalnych. W obliczeniach uwzględnia się też cenę i liczbę mieszkań oddanych do użytku w poszczególnych województwach.

Czy możliwe jest przekazanie praw do książeczki mieszkaniowej?

Przekazanie praw do wkładu na książeczce mieszkaniowej (tzw. cesja) możliwe jest na rzecz wybranej osoby z najbliższej rodziny. Może to nastąpić między:

• małżonkami (również po rozwodzie), 
• rodzicami i dziećmi (także w sytuacji przysposobienia), 
• dziadkami i wnukami, 
• rodzeństwem (zarówno rodzonym, jak i przyrodnim), 
• powinowatymi (macochą/ojczymem i pasierbami). 

Proces cesji realizowany jest w placówkach banku PKO BP. Zainteresowani nim winni się tam zgłosić osobiście z książeczką mieszkaniową, dokumentami tożsamości i potwierdzającymi stopień pokrewieństwa.

Opłaty związane z książeczkami mieszkaniowymi

Dokonanie cesji wiąże się poniesieniem opłaty w wysokości 70 zł za każdą operację tego typu.

Kolejny koszt, z jakim możesz się spotkać jako właściciel książeczki mieszkaniowej, związany jest z wydaniem zaświadczenia stwierdzającego, jak wysoki wkład jest na niej zgromadzony, jaka jest kwota należnych odsetek oraz wysokość premii gwarancyjnej.

O taki dokument możesz poprosić w każdym momencie, ale pamiętaj, tylko wydanie pierwszego zaświadczenia nie wiąże się z poniesieniem jakichkolwiek opłat. Każde kolejne kosztuje 35 zł.

Książeczka mieszkaniowa może być warta kilkanaście tysięcy złotych!

Zastanów się, czy możliwe jest, że gdzieś wśród rodzinnych dokumentów w domowym „archiwum” ukrywa się książeczka mieszkaniowa. Warto poświęcić na jej poszukiwania nawet kilka godzin, bo dzięki temu możesz zyskać dodatkowe pieniądze, może nawet kilkanaście tysięcy złotych. Kwota premii gwarancyjnej będzie z pewnością miłym dodatkiem do posiadanych środków, bez trudu znajdziesz cel, na który ją wykorzystasz.