Podatek od czynności cywilnoprawnych
PIT, VAT, CIT – Polacy znają te podatki aż za dobrze. Przeciętny obywatel zwykle ma styczność z pierwszymi dwoma, jednak nieraz będzie zmuszony zapłacić jeszcze jeden: podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC). Warto wiedzieć, kto i w jakich sytuacjach go płaci.
PCC – co to jest za podatek?
Podatek od czynności cywilnoprawnych uregulowany jest w Ustawie z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych. W tym akcie prawnym znajdziesz przepisy dotyczące przedmiotu opodatkowania, informacje o zwolnieniach przedmiotowych i podmiotowych z zapłaty tego zobowiązania oraz wymiar podatku.
Od razu zaznaczmy, że PCC to podatek od umów (o czym niżej), nie dotyczy jednak czynności np. w sprawach alimentacyjnych, przy wyborze prezydenta RP, posłów do Sejmu i Senatu, powszechnego obowiązku obrony, zatrudnienia i świadczeń socjalnych, oświaty itd.
Można także powiedzieć, że jest on “konkurencją” dla podatku VAT. Jeśli kupujemy jakąś rzecz i otrzymujemy za to fakturę, to płacimy tylko podatek od towarów i usług, z kolei gdy nabywamy coś od osoby fizycznej w drodze umowy, to już trzeba będzie zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych.
Podatek od czynności cywilnoprawnych – kto i za co go płaci?
Katalog czynności cywilnoprawnych – jak nazywa je ustawa – jest zamknięty i obejmuje tylko 9 elementów:
- umowę sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
- umowę pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
- umowę darowizny – w części dotyczącej przejęcia zobowiązań i długów darczyńcy (np. gdy dostajemy samochód obciążony kredytem),
- umowę dożywocia,
- umowę o dział spadku oraz umowę o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat i dopłat,
- ustanowienie hipoteki,
- ustanowienie odpłatnego użytkowania (w tym nieprawidłowego) oraz odpłatnej służebności,
- umowę depozytu nieprawidłowego,
- umowę spółki.
Ustawa precyzuje także, że PCC płaci się również przy zmianie powyższych umów, jeśli powoduje to zwiększenie podstawy opodatkowania, oraz na mocy orzeczenia sądu lub ugody, jeżeli wywołują takie same skutki prawne.
Warto wiedzieć
Podatek od czynności cywilnoprawnych obejmuje rzeczy znajdujące się na terytorium RP oraz prawa majątkowe, które są wykonywane na tym terenie (przykładowo: kupujesz samochód znajdujący się w Polsce). PCC należy zapłacić także w sytuacji, gdy umowa zawierana jest w Polsce, a nabywca mieszka/ma siedzibę w RP (przykład: kupujesz samochód znajdujący się w Niemczech, ale umowę zawierasz w Polsce).
Kto płaci PCC?
Każda umowa ma dwie strony (np. kupujący i sprzedający, pożyczkodawca i pożyczkobiorca itd.), które mają określone prawa i obowiązki. Jeśli chodzi o omawiany podatek, PCC płaci tylko jedna z nich, co przedstawiliśmy w poniższej tabeli:
|
Czynność cywilnoprawna |
Osoba zobowiązana do zapłaty podatku |
Przykład |
|---|---|---|
|
Umowa sprzedaży |
Kupujący |
Kupujesz samochód od znajomego – Ty płacisz podatek. |
|
Umowa zamiany |
Obie osoby, które zamieniają |
Ty i znajomy zamieniacie się telefonami – oboje płacicie podatek solidarnie. |
|
Umowa darowizny |
Obdarowany |
Otrzymujesz w darowiźnie samochód obciążony kredytem – Ty płacisz podatek. |
|
Umowa dożywocia |
Nabywca własności nieruchomości |
Rodzice przekazują Ci dom w zamian za to, że będą mogli w nim mieszkać i być na Twoim utrzymaniu – Ty płacisz podatek. |
|
Umowa o dział spadku |
Osoba, która otrzymuje coś ponad swój udział w spadku |
Ty i Twój brat otrzymujecie w spadku mieszkanie – Wasz udział wynosi po 50%. Podpisujecie umowę o dział spadku, w której to brat spłaci Twoją część i stanie się pełnym właścicielem mieszkania – podatek płaci Twój brat. |
|
Umowa o zniesienie współwłasności |
Osoba, której udział we współwłasności wzrósł lub która staje się jedynym właścicielem |
Ty i trójka znajomych jesteście współwłaścicielami ogródka działkowego – każdy z Was posiada po ¼ udziału. Jeden ze znajomych chce przekazać Ci swoją część, zatem przekazujesz mu ustaloną kwotę. Na skutek tego Twój udział we współwłasności wzrasta do ½ – Ty płacisz podatek. |
|
Umowa pożyczki |
Pożyczkobiorca |
Pożyczasz pieniądze od sąsiada – Ty płacisz podatek. |
|
Ustanowienie hipoteki |
Osoba, która ustanawia hipotekę |
Kupujesz mieszkanie i dokonujesz ustanowienia hipoteki na rzecz kredytodawcy – Ty płacisz podatek. |
|
Ustanowienie odpłatnego użytkowania i odpłatnej służebności |
Osoba, na rzecz której jest ustanowione odpłatne użytkowanie / odpłatna służebność |
Ustanawiasz na rzecz swoich rodziców odpłatną służebność mieszkania, aby mogli mieszkać w wyznaczonej części domu – podatek płacą rodzice. |
|
Umowa depozytu nieprawidłowego |
Osoba, która przechowuje depozyt |
Zawierasz ze znajomym umowę, że przechowasz mu na 2 lata większą sumę pieniędzy, ale przez ten czas możesz z niej korzystać – Ty płacisz podatek. |
|
Umowa spółki |
Spółka Wspólnicy spółki cywilnej |
Wspólnik udzielił pożyczki spółce z o.o. – spółka płaci podatek. Zawierasz ze znajomym umowę spółki cywilnej – Ty i znajomy solidarnie płacicie podatek. |
Można powiedzieć, że PCC płaci zwykle ta strona umowy, która na niej coś zyskuje – kupujący, pożyczkobiorca, obdarowany itd. Ustawa wymienia także podmioty, które są zwolnione z podatku, m.in. osoby ze stopniem niepełnosprawności nabywające na własny użytek sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie itp.; organizacje pożytku publicznego, o ile czynność cywilnoprawna ma związek z ich nieodpłatną działalnością; jednostki samorządu terytorialnego; Skarb Państwa; Rządowa Agencja Rezerw Materiałowych; państwa obce i ich przedstawicielstwa, organizacje międzynarodowe.
Co jest zwolnione z PCC?
Istotną kwestią, o której warto wiedzieć, są także zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych. Wyłączeń jest naprawdę dużo, wspomnijmy zatem o najważniejszych z nich:
-
Sprzedaż walut obcych.
-
Sprzedaż i zamiana walut wirtualnych (kryptowaluty).
-
Zamiana budynku mieszkalnego, lokalu stanowiącego odrębną nieruchomość, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu i wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego lub lokalu w małym domu mieszkalnym, jeśli stronami są osoby z I grupy podatkowej w świetle prawa spadkowego.
-
Sprzedaż rzeczy ruchomych o wartości niższej niż 1000 zł.
-
Sprzedaż obligacji, bonów skarbowych, bonów pieniężnych NBP.
-
Sprzedaż towarów na giełdach towarowych.
-
Pożyczki:
-
między osobami z najbliższej rodziny (małżonek, dzieci, wnuki, prawnuki, rodzice, dziadkowie, pasierb, pasierbica, rodzeństwo, ojczym, macocha) przekraczające 9637 zł pod warunkiem złożenia deklaracji PCC-3 i udokumentowania przekazania pieniędzy na konto;
-
między członkami bliskiej i dalszej rodziny (najbliższa rodzina + pradziadkowie, zięć, synowa, teściowie) do kwoty 9637 zł, liczonej jako suma pożyczek od jednej osoby w ciągu 5 lat;
-
między osobami spoza rodziny, jeśli kwota pożyczki nie przekracza 1000 zł;
-
z kas lub funduszów zakładowych, związków zawodowych, SKOK-ów, ZFŚS.
-
-
Sprzedaż praw majątkowych będących instrumentami finansowymi.
Ile wynosi podatek od czynności cywilnoprawnych?
Na szczęście dla nas, podatników, nie ma wiele stawek PCC, jednak w zależności od przedmiotu umowy będą one różne.
Dla nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu czy spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego podatek wynosi 2%, jeśli zawieramy umowę sprzedaży, zamiany, dożywocia, o dział spadku, o zniesienie współwłasności, darowizny. Dla innych praw majątkowych z powyższych umów PCC wynosi 1%.
Przy umowie ustanowienia odpłatnego użytkowania i odpłatnej służebności podatek to 1%, natomiast dla umowy pożyczki i umowy depozytu nieprawidłowego – 0,5%.
Przy ustanowieniu hipoteki obowiązują dwie stawki podatku od czynności cywilnoprawnych. Jeśli hipoteka jest ustanawiana na zabezpieczenie wierzytelności istniejących, PCC wyniesie 0,1%, z kolei dla wierzytelności o wysokości nieustalonej będzie to 19 zł.
Dla umowy spółki stawka podatku jest jedna – 0,5%.
Jak obliczyć podatek? PCC w praktyce
Istotną kwestią, o której należy pamiętać przy PCC, są terminy. Obowiązek podatkowy powstaje w momencie dokonania danej czynności cywilnoprawnej, a dokładnie – zawarcia umowy (nie ma przy tym znaczenia, czy doszła ona do skutku). Od tego momentu, bez wezwania, należy złożyć w urzędzie skarbowym odpowiednią deklarację, do czego przejdziemy za chwilę.
Samo obliczenie podatku nie jest trudne, warto jednak wiedzieć, jaką przyjąć podstawę opodatkowania, czyli wartość, od której płaci się PCC.
|
Umowa |
Podstawa opodatkowania |
|---|---|
|
Sprzedaży |
Wartość rynkowa |
|
Zamiany |
Umowa zamiany lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu na taki lokal lub prawo do lokalu – różnica wartości rynkowych Pozostałe umowy zamiany – wartość, od której przypada wyższy podatek |
|
Darowizny |
Wartość przejętych długów i zobowiązań darczyńcy |
|
Dożywocia |
Wartość rynkowa nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego |
|
O dział spadku / zniesienie współwłasności |
Wartość rynkowa rzeczy lub prawa nabytych ponad udział w spadku / we współwłasności. |
|
Ustanowienie odpłatnego użytkowania oraz odpłatnej służebności |
Wartość świadczeń osoby, na rzecz której ustanowiono użytkowanie / służebność, za ustalony w umowie okres. |
|
Pożyczki / depozytu nieprawidłowego |
Kwota pożyczki / depozytu, a jeśli wypłaty następują w częściach - wartość każdej części |
|
Spółki |
Zawarcie umowy spółki - wartość wkładów (spółka osobowa) lub kapitału zakładowego Wniesienie wkładów / podwyższenie kapitału zakładowego - wartość wkładów / kapitału, o którą zostają powiększone te elementy Dopłaty - kwota dopłat Pożyczka udzielona spółce przez wspólnika - kwota pożyczki Itd. |
|
Ustanowienie hipoteki |
Kwota zabezpieczonej wierzytelności |
Łatwo zauważyć, że przy ustalaniu podstawy opodatkowania PCC pojawia się wartość rynkowa. Jest ona ustalana na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem miejsca ich położenia, stanu, stopnia zużycia oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju z dnia dokonania danej czynności. Nie bierze się tutaj pod uwagę długów i ciężarów obciążających daną rzecz / prawo majątkowe. Przykładowo: przy sprzedaży 5-letniego samochodu wartość rynkową określamy dla takiego samego auta, o takim samym “wieku”, z miejsca zamieszkania sprzedawcy.
Warto wiedzieć
Wartość rynkowa może być różna od ceny podanej w umowie! Jeśli dwie strony ustalą niższą kwotę, podatek należy obliczyć od faktycznej wartości rynkowej, inaczej będzie trzeba to wyjaśnić przed organem kontroli skarbowej, a nawet uzupełnić brakujący podatek wraz z odsetkami.
Deklaracja PCC-3
Formularzem podatkowym, na którym składa się deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych, jest PCC-3. Należy go złożyć bez wezwania, a sam PCC trzeba zapłacić w ciągu 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego. Formularz składa się w urzędzie skarbowym właściwym dla miejsca zamieszkania osoby zobowiązanej do zapłaty podatku.
W deklaracji PCC-3 podajemy nasze dane i adres zamieszkania oraz wskazujemy, co jest przedmiotem opodatkowania i czego dotyczyła umowa. Następnie wpisujemy podstawę obliczenia podatku i jego wartość.
Jeśli dwie lub więcej osób / podmiotów jest zobowiązanych do zapłaty podatku (odpowiedzialność solidarna, np. przy umowie zamiany), PCC-3 składa tylko jedna z nich, a pozostałe podaje się w załączniku PCC-3A.
Warto wiedzieć: Jeśli umowa zawierana jest w formie aktu notarialnego, podatek płacimy u notariusza. On jest płatnikiem podatku i składa odpowiednią deklarację do urzędu skarbowego.
Jak zapłacić PCC-3 przez Internet?
Obecnie podatek od czynności cywilnoprawnych możemy opłacić na dwa sposoby:
-
w kasie urzędu skarbowego,
-
przelewem na wskazane konto bankowe.
Samą deklarację można złożyć online z wykorzystaniem kwalifikowanego podpisu elektronicznego lub podpisać ją “danymi autoryzującymi” (imię i nazwisko, PESEL, data urodzenia, kwota przychodu za rok o 2 lata wcześniejszy)
Pamiętaj o PCC przy zawieraniu umów
Podatki istnieją w każdym państwie, ale chyba żaden nie jest tak przykry jak PCC. Kiedy zawieramy umowę, np. sprzedaży, zarówno my, jak i druga strona coś zyskujemy, a tu okazuje się, że jeszcze trzeba za to zapłacić dodatkową daninę dla państwa. Niewiele można z tym zrobić, warto jednak pamiętać o samym obowiązku uiszczenia podatku. Ignorowanie tego faktu skutkuje przykrymi konsekwencjami, których lepiej nie odczuwać na własnej skórze.
Komentarze
(0)