Przelew bankowy – co to jest i jakie są jego rodzaje?

• Co to jest przelew bankowy?
• Rodzaje przelewów bankowych
• Rodzaje systemów do realizacji przelewów

Świat zmierza do przodu. Technologie się zmieniają, a wraz z nimi efektywność dokonywania transakcji bankowych. To, co kiedyś było standardem, ustępuje miejsca nowym, bardziej wydajnym i spójnym systemom. W artykule omówimy różne rodzaje rozliczeń bezgotówkowych. Zaczniemy od definicji polecenia przelewu, następnie wspomnimy o archiwalnym systemie dokonywania transakcji. Potem przyjrzymy się rodzajom przelewów bankowych oraz systemów do ich realizacji (ELIXIR, SORBNET oraz przelewy ekspresowe). Omówimy ich wady, zalety i przykłady zastosowania.

Co to jest przelew bankowy?

Polecenie przelewu jest to forma rozliczenia bezgotówkowego, w której bank, na wniosek właściciela rachunku, zobowiązuje się przelać określone środki z jego konta na inny rachunek w tym samym bądź innym banku. 

Kontrolę nad poprawnością rozliczeń sprawuje Krajowa Izba Rozliczeniowa (KIR). Jej zadaniem jest między innymi obsługa transakcji w systemach ELIXIR i EuroELIXIR.

Rodzaje przelewów bankowych

Skoro wiesz już, na czym opiera się przelew bankowy, sprawdźmy, jakie są jego rodzaje:

• przelew standardowy - opisane już wcześniej polecenie przelewu, zwane także przelewem tradycyjnym lub zwykłym;

• zlecenie stałe - cykliczne przekazywanie określonej sumy pieniędzy na rzecz wybranego odbiorcy;

• polecenie zapłaty - przelew, w którym nadawca wyraża zgodę na obciążanie swojego konta przez wybranego odbiorcę.

System Sybir – historia polskiej bankowości

System Sybir (System Bankowych Izb Rozliczeniowych) był wykorzystywany do 2004 roku w celu dokonywania rozliczeń międzybankowych. System działał na zasadzie przekazywania papierowego dokumentu polecenia przelewu pomiędzy bankami. Obsługiwał on także pocztę kurierską pomiędzy oddziałami banków. Dostarczaniem dokumentów zajmowała się Krajowa Izba Rozliczeniowa.

Sybir gwarantował rozliczenie transakcji w ciągu dwóch dni roboczych oraz dostarczenie przesyłki kurierskiej do adresata w następnym dniu roboczym. Zaprojektowany i wykonany był specjalnie do obsługi polskiego systemu bankowego. Za jego implementację i konserwowanie odpowiadała spółka BSB.

1 lipca 2004 roku Sybir został zastąpiony nowocześniejszym systemem rozliczeń międzybankowych (ELIXIR).

Rodzaje systemów do realizacji przelewów

Każdy przelew może być zrealizowany w różnym trybie, w zależności od tego, jak szybko chcemy, aby dotarł do odbiorcy. Możemy wybrać standardowy przelew ELIXIR, przelew wysokokwotowy SORBNET lub przelew natychmiastowy.

Standardowy przelew bankowy ELIXIR

ELIXIR (Elektroniczna Izba Rozliczeniowa) jest systemem opartym w pełni na teletransmisji danych, który funkcjonuje w ramach Krajowej Izby Rozliczeniowej. Jego zadaniem jest wymiana komunikatów o zleceniach płatniczych pomiędzy poszczególnymi bankami.

ELIXIR używany jest między innymi do wykonywania przelewów, poleceń zapłaty, dowodów wpłaty i obsługi czeków. Czas realizacji przelewów międzybankowych wynosi minimum 2 godziny. Przelewy w obrębie tego samego banku (tzw. przelewy wewnętrzne lub wewnątrzbankowe) są bardzo często realizowane w ciągu kilku minut.

Informacje pomiędzy podmiotami systemu przesyłane są w sesjach, w dniach od poniedziałku do piątku (z wyłączeniem dni wolnych od pracy). W każdym dniu rozliczeniowym występują trzy sesje: poranna, popołudniowa i wieczorna. Dokładne godziny tych sesji są stałe, jednak godziny księgowania środków różnią się dla poszczególnych banków.

Od 2005 roku równolegle z systemem ELIXIR działa system EuroELIXIR, który służy do obsługi rozliczeń w walucie euro.

Liczba przelewów w systemie Elixir

W I kwartale 2022 roku w systemie ELIXIR zostało zrealizowane ok. 534,4 mln przelewów, które opiewały na łączną kwotę 1,796 bln zł.

Szybki przelew SORBNET

SORBNET (System Obsługi Rachunków Banków w Narodowym Banku Polskim) to system prowadzony przez NBP, służący do dokonywania rozliczeń wysokokwotowych. SORBNET należy do systemów rozliczanych w czasie rzeczywistym (ang. Real Time Gross Settlement), a od 1998 roku działa w oparciu o elektroniczny system wymiany danych.

Od 2004 roku funkcjonuje system SORBNET-EURO, który umożliwia rozliczenia w walucie euro.

Liczba przelewów w systemie SORBNET

W I kwartale 2022 roku za pośrednictwem systemu SORBNET zrealizowano transakcje o wartości ponad 33,6 bln zł; średnia wartość pojedynczego przelewu wyniosła 26,2 mln zł.

Przelew ekspresowy (przelew natychmiastowy)

Omówione powyżej systemy działają sprawnie, ale posiadają dwie zasadnicze wady. Po pierwsze, funkcjonują wyłącznie w dni robocze od rana do mniej więcej 17:00. Po drugie, pieniędzy za ich pośrednictwem nie da się przesłać natychmiastowo. W przypadku systemu ELIXIR czas oczekiwania na przelew może wynieść od kilku godzin do kilku dni. Natomiast użytkownikom systemu SORBNET przyjdzie poczekać na pieniądze od kilkunastu minut do nawet jednej godziny (o ile przelew został zlecony w dni robocze, w godzinach pracy systemu -w przeciwnym wypadku czas oczekiwania również może wydłużyć się do kilku dni).

Na szczęście w ostatnim czasie banki wprowadziły nowe możliwości przelewania środków. Obecnie na rynku funkcjonują dwie metody wykonywania błyskawicznych rozliczeń międzybankowych:

• usługa z wykorzystaniem zewnętrznej platformy do realizacji międzybankowych przelewów w czasie rzeczywistym - BlueCash,

• usługa Express Elixir.

Przelew ekspresowy w systemie BlueCash

Przelew ekspresowy to usługa, która polega na bardzo szybkim przekazaniu środków na konto w innym banku, z pominięciem międzybankowych sesji rozliczeniowych. W przypadku systemu BlueCash pozwala to na przesłanie pieniędzy w mniej niż 15 minut.

Jak to możliwe?

W systemie BlueCash przelew do innego banku polega na automatycznym wykonaniu dwóch przelewów wewnątrzbankowych. Jeżeli realizowałeś przelew na konto odbiorcy w tym samym banku, to wiesz, że takie przelewy są realizowane bardzo szybko (czas realizacji jest liczony w minutach). Zrealizowanie dwóch takich przelewów trwa więc zdecydowanie krócej niż dokonanie jednego przelewu międzybankowego.

W praktyce wygląda to więc tak, że firma Blue Media – dostawca usług BlueCash – wykorzystuje swoje rachunki bankowe założone w różnych bankach do realizacji tego typu przelewów. BlueCash pozwala zamienić jeden przelew międzybankowy na dwa przelewy wewnątrzbankowe.

Proces wykonywania przelewu ekspresowego przebiega następująco:

1. Zlecasz wykonanie przelewu wewnętrznego ze swojego konta bankowego na specjalne konto operacyjne w Twoim banku (jest to zwykle rachunek w systemie BlueCash).

2. Bank przekazuje drogą elektroniczną dane odbiorcy przelewu do operatora usługi (BlueCash).

3. Operator usługi realizuje przelew wewnętrzny do docelowego odbiorcy przelewu korzystając ze swojego konta znajdującego się w tym samym banku, co konto odbiorcy.

Więcej o systemie BlueCash możesz przeczytać na stronie operatora usługi.

Należy jednak zdawać sobie sprawę z tego, że oferowany przez firmę Blue Media system ma pewne ograniczenia (uwaga: wiele z nich zależy od oferty banku):

• Liczba banków, w których można zlecić przelew ekspresowy, jest ograniczona. Co prawda przelewy ekspresowe w systemie BlueCash można zlecić praktycznie do każdego banku komercyjnego w Polsce, ale już w przypadku większości banków spółdzielczych oraz SKOK-ów usługa nie jest dostępna.

• Maksymalna kwota, którą jesteś w stanie przesłać w ten sposób, wynosi obecnie 20 tys. zł (wrzesień 2022), a w przypadku niektórych banków jest to jeszcze mniej.

Dowiedz się, jakie są limity przelewów realizowanych w trybie ekspresowym w poszczególnych bankach

• W niektórych bankach obowiązuje również maksymalna liczba przelewów ekspresowych, które możesz wykonać w ciągu dnia.

• Faktyczny czas realizacji przelewu zależy od czasu zaksięgowania przelewu wewnątrzbankowego na koncie odbiorcy, w związku z tym realizacja przelewu w niektórych przypadkach może trwać dłużej niż 15 minut.

• Wykonanie przelewu ekspresowego wiąże się z dodatkową opłatą (zwykle koszt takiej usługi wynosi około 5 zł).

• Odbiorca widzi pośrednika jako nadawcę przelewu – oczywiście pośrednik dodaje informacje o właściwym zleceniodawcy przelewu, ale mimo to dane pośrednika także są widoczne.

• W niektórych przypadkach przelew ekspresowy może się opóźnić, ze względu na nieefektywność systemu po stronie pośrednika (np. na którymś z jego rachunków skończyły się pieniądze)

Liczba przelewów w systemie BlueCash

W I kwartale 2022 r. za pośrednictwem systemu BlueCash wykonano 3,3 mln szybkich przelewów o łącznej wartości ok. 4 mld zł.

Express Elixir

Express Elixir to stosunkowo nowa usługa pozwalająca na przelanie środków z jednego banku do drugiego, w ciągu kilku minut. To najszybszy i bardzo bezpieczny rodzaj przelewu. Nad poprawnością operacji czuwa tu bowiem Krajowa Izba Rozliczeniowa, a środki przekazywane są pomiędzy kontami w różnych bankach z pominięciem firm pośredniczących.

Czy wiesz, że ?

W Europie poza Polską podobny system funkcjonuje jedynie w Wielkiej Brytanii.

W systemie Express Elixir nie ma sesji przychodzących i wychodzących; system księguje środki w czasie rzeczywistym. Wykonując taki przelew klient nie otrzyma informacji „przelew jest w trakcie realizacji”. Zamiast tego na ekranie komputera zobaczy, że „przelew został zrealizowany”.

Z przelewów Express Elixir mogą skorzystać zarówno klienci indywidualni, jak i przedsiębiorcy. Przelewy mogą być dokonywane wyłącznie w polskich złotych. Maksymalna wartość pojedynczego przelewu w chwili obecnej nie może przekraczać 100 000 zł, a KIR nie pobiera z tego tytułu żadnych opłat (jeśli chcielibyśmy jednorazowo i szybko przelać kwotę między 100 tys. zł a 1 mln zł, pozostaje nam tylko drogi przelew SORBNET). Należy jednak liczyć się z tym, że opłatę za tego typu przelew naliczy nam nasz bank. Sprawdź, ile kosztuje przelew natychmiastowy.

Na chwilę obecną (wrzesień 2022) przelewy Express Elixir dostępne są w sumie w 14 bankach.

Warunki korzystania przelewów ekspresowych różnią się w zależności od banku, dlatego przed skorzystaniem z usługi, warto przeczytać jej regulamin na stronie banku.

Głównym ograniczeniem przelewu Express Elixir jest wymóg, aby rozliczenie było dokonywane pomiędzy bankami uczestniczącymi w systemie. Jeśli więc bank, do którego chcemy wysłać pieniądze, nie oferuje tego typu usługi, pozostaje nam zlecenie standardowego przelewu ELIXIR bądź skorzystanie z systemu BlueCash.

Liczba przelewów w systemie Express Elixir

W I kwartale 2022 roku za pośrednictwem systemu Express Elixir zrealizowano 43,2 mln przelewów, których łączna kwota wyniosła 29,6 mld zł.

Więcej o systemie Express Elixir możesz przeczytać pod tym adresem.

Analizując konta bankowe uwzględniamy różne rodzaje przelewów - nie tylko zwykłe, ale także ekspresowe oraz walutowe. Jeżeli chcesz się dowiedzieć więcej o kosztach takich transakcji, sprawdź nasz ranking kont osobistych.